نقش عالمان در مناسبات مذهبی منطقه شام در عصر ممالیک (923-648ه.ق.)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه باقرالعلوم(ع)، عضو گروه تاریخ و استاد همکار مجتمع آموزش عالی بنت الهدی وابسته به جامعه المصطفی

2 استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)

10.22081/hiq.2021.69715

چکیده

مناسبات مذهبی در منطقه راهبردی شام، همواره تابعی از سیاست‌های حاکم بر رویکردهای فکری این منطقه بوده است. پرداختن به چگونگی ایفای نقش عالمان در جهت دهی به این روابط در عصر حساس و مهم ممالیک (923-648ه.ق.) می‌تواند بخشی از منازعات فکری این منطقه را ریشه‌یابی کند. بر این اساس، پژوهش حاضر با روش وصفی ـ تحلیلی درصدد پاسخ‌گویی به این سؤال است که نقش عالمان شیعی و سنی در مناسبات مذهبی عصر ممالیک چگونه بوده است؟ یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که عالمان سنی مذهب به واسطه حمایت حاکمان سنی و تراز اجتماعی بالاتر، اغلب با رویکردی تقابلی به ایفای نقش پرداخته‌اند و این امر زمینه‌ساز تعارضات شدید اجتماعی شیعی ـ سنی و واگرایی هرچه بیشتر بین آن‌ها بوده است. از سوی دیگر، کوشش عالمان شیعه برای حفظ هویت و موجودیت تشیع در راستای هم‌گرایی با اهل سنت به دلیل موضع ضعف و انفعال آن‌ها و استفاده از پوشش تقیه ماهیت هم‌گرایانه نیافته است و زمینه رفع تعارضات اجتماعی را فراهم نکرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Scholars on the Religious Relations in Sham Region in Mamluk Era (648-923 After Hijrah)

نویسندگان [English]

  • shahnaz karimzadeh 1
  • Zahra Roohollahi Amiri 2
1 Ph.D. candidate of history of Islam, Baqir al-Olum university
2 Assistant professor of Baqir al-Olum university
چکیده [English]

The religious relations in the strategic region of Sham have been constantly at the mercy of the policies dominated on the intellectual approaches of this region. Consideration of the way of scholars’ taking part in giving the direction to these relations in the important and sensitive era of Mamluk can discover part of the intellectual disputes in this district.
In this respect, the present research is to answer the question related to the role of Sunnite and Shiite scholars in regard with the religious relations of Mamluk era relying on the descriptive-analytical approach. The findings of this research clarify that the Sunnite scholars with the support of the Sunnite higher social rank rulers took a kind of confrontational approach towards this issue and the ground for the severe social disputes between Sunnites and Shiites and consequently more and more divergence among them was provided. On the other hand, the effort of Shiite scholars towards preserving the identity and existence of Shi’ism along with convergence with Sunnites wat not successful. This issue was due to the Sunnites’ frail and passive status as well as their precautionary concealment. Accordingly, the ground for the settlement of social disputes could not be provided.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shiite scholars
  • Sunnite scholars
  • religious relations
  • Mamluk
  • religion in Sham

عنوان مقاله [العربیة]

دور العلماء فی المناسبات الدینیة فی منطقة الشامات فی العصر المملوکی (923-648ه.ق.)

چکیده [العربیة]

قد تخضع المناسبات الدینیة فی منطقةالشامات الاستراتیجیة إلى السیاسة الحاکمة و المفروضة على توجهاتها الفکریة. فمعرفة الأدوار التی قام بها علماء العصر المملوکی فی تلک الفترة الهامة (923-648 ه.ق. و نوعیة توجیهم یساعدنا کثیراً فی الکشف عن أسباب الخلافات الفکریة فی تلک الأقطار. إن السؤال الذی یطرح نفسه فی هذه الورقة البحثیة هو کیفیة تعامل العلماء من الفریقین مع المناسبات و ما هو الدور الذی کان لهم فیها. تحاول هذه الورقة البحثیة أن تجیب على ذلک عبر توظیف المنهج الوصفی – التحلیلی. قد توصلت الدراسة بأن علماء السنة نظرا للدعم الذی کان یتلقونه من الطبقة الحاکمة السنیة و المکانة الاجتماعیة التی کانوا یحظون بها انتهجوا نهج المواجهه إزاء أقرانهم من علماء الشیعة و هذا ما زاد من حدة الخلافات بین الشیعة و السنة و بالتالی إلى اتساع الفجوة بینهما. من جانب آخر لم تفلح مساعی علماء الشیعة فی حفظ الکیانات الشیعیة نظرا لضعفهم و التقیة التی کانوا ینتهجونها. فبالتالی لم یحققوا الوحدة المطلوبة فی النسیج المجتمعی و رفع الخلافات

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • علماءالشیعة
  • علماءالسنة
  • المناسبات الدینیة
  • الممالیک
  • منطقة الشام