چرخش ماهیت شیعی جنبش عباسیان از آغاز تا آستانه خلافت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه الزهرا و نویسنده مسئول

2 دکتری مدرسی معارف اسلامی، گرایش تاریخ و تمدن از دانشگاه باقرالعلوم(ع)

10.22081/hiq.2021.69711

چکیده

خویشاوندی نسبی عباسیان با خاندان رسالت، پیروی از امیرالمؤمنین حضرت علی‌(ع) در برابر امویان، پی‎گیری خون‌خواهی شهیدان عاشورا، شعارهایی مانند الرضا من آل محمد و یا منصور و گزارش­هایی درباره منصور و مهدی بودن فرزندان آنان، زمینه‌ای فراهم آورده بود که عباسیان در دوره پیش از خلافت دارای گرایش شیعی و مانند کیسانیه و زیدیه از گروه‌های شیعی شمرده شود. همسانی و همسویی ماهیت جنبش عباسیان با این نمادهای شیعی از موضوعات شایسته پژوهش است.
 این مقاله با روش گردآوری داده‎ها و تتبع کتابخانه­ای و با رویکرد وصفی و تحلیلی به بررسی انتقادی ماهیت جنبش شیعی عباسیان می‌پردازد. این ارزیابی نیازمند سنجه‌هایی در زمینه جایگاه اجتماعی جنبش، جایگاه دینی رهبران جنبش، رفتار رهبران عباسی، انگیزه و اهداف جنبش و دست‌آورد جنبش برای شیعیان است تا میزان باور و همراهی عباسیان با اندیشه­های شیعی در فرآیند جنبش تا دست­یابی به خلافت روشن گردد. یافته‌های این پژوهش نشان‌دهنده آن است که هم­گرایی جنبش عباسیان با باورهای شیعی در یک فرآیند پنهان چرخش داشته است و گام‌به‌گام به اندیشه­های گروه­های رقیب شیعه گرایش پیدا کرده­ است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Change of The Shiite Nature of Abbasid Movement from Its Development to Caliphate Phase

نویسندگان [English]

  • Mohammadreza Barani 1
  • younos ghafari pour 2
1 Assistant professor of history department, Al- Zahra university
2 Ph.D. in teaching Islamic ethics, majoring history and civilization, Baqir al- Olum university
چکیده [English]

The relationship between Abbasids and Prophet’s household, following Amir al- Momenin Ali (PBUH), perusing the revenge of Ashura martyrs, the mottos like Al Reza Men Aal e- Mohammad and Ya Mansour and the reports on their siblings being regarded as Mansour or Mahdi provided the ground for Abbasids to be of Shiite tendency and belong to the Shiite groups such as Kisaniyeh and Zeidiyeh, before caliphate. The likeness of the nature of Abbasid movement with Shiite symbols are considered the issues worth to be investigated. Taking advantage of the descriptive-analytical approach and the library method of research, this study critically investigates the nature of Abbasid Shiite movement. This issue is in need of measurements related to the social position of movement, the religious position of people leading the movement, the conduct of Abbasid leaders, the motivation and objectives behind this movement and its actualization for the Shiites so that the amount of belief and consistency of Abbasids with the Shiite thoughts in the process of movement to the achievement of caliphate will be crystalized. The findings of this research illustrate that the convergence of Abbasid movement with the Shiite beliefs has covertly changed and gradually tended toward the beliefs of Shiite competitor groups.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abbasids
  • Shiites
  • change of views
  • Shiite beliefs
  • Alawites

عنوان مقاله [العربیة]

التحول الدینی فی جوهر التیارالعباسی من البدایة حتى الخلافة

چکیده [العربیة]

إن قرابة العباسیین النسبیة من الرسول(ص) و انحیازهم لعلی(ع) أمام التیار الأموی و مطالبتهم بالثأر لشهداء الطف و رفعهم شعارات الرضا من آل محمد ویا منصور و إیراد بعض الروایات عن کون أئمتهم هم المنصورون و المهدیون قد جعلهم فی عداد الکیسانیة و الزیدیة من فرق الشیعة. فمواکبتهم لتلک التیارات الممثلة عن الشیعة هی نقطة هامة جداً تستدعی التوقف عندها. تحاول هذه الورقةالبحثیة عبر توظیف المنهج الوصفی – التحلیلی و جمع البیانات من المکتبات أن تنقد جوهر التیار العباسی. ما یستدعی دراسة مکانة القیادة فی التیار و التیار ذاته .فضلا عن أهداف التیار و ما جلب للشیعة من مکاسب. حتى تتبین مدى مصداقیة هذا الأخیر فی مسایرته و مواکبته للفکر الشیعی من البدایة حتى تقلد الخلافة. تفید الدراسة بأن مواکبة العباسیین للتیارات الشیعیة تحولت شیئاً فشیئاً و تبدلت إلى أن اقتربت من التیارات المعادیة للشیعة

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • العباسییون
  • الشیعة
  • التحول الفکری
  • العقائد الشیعیة
  • العلویون