حِمی؛ قانون محیط زیستی دولت نبوی و سیر تحول آن تا پایان خلافت عثمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیارگروه تاریخ دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکترای تاریخ اسلام دانشگاه تهران

10.22081/hiq.2020.69374

چکیده

روند فزاینده نابودی محیط زیست سبب شد جوامع انسانی به ویژه دولت‌ها در پژوهش‌ها و مطالعات نظری و میدانی خود به آن بپردازند و مطالعات حفظ محیط زیست افزایش یابند. مقاله حاضر در تلاش است با تمرکز بر سیاست‌گذاری‌ محیط زیستی نخستین دولت‌های اسلامی به این پرسش پاسخ دهد که آن‌ها چه قوانینی را در ارتباط با محیط زیست به وجود آوردند؟
این پژوهش با رویکردی توصیفی و تکیه بر منابع دست اول تاریخی سعی می‌کند با روش بررسی تاریخی داده­ها، تحلیل‌هایی نو در این زمینه ارائه کند و بر این مدعا است که دولت­های صدر اسلام از دولت نبوی تا پایان خلافت عثمان با تمرکز بر قانون قرق و حِمی، گام­هایی در راستای حفظ محیط زیست برداشتند، اما این قانون در گفتمان حفاظت و حمایت از طبیعت، عملکردی مداوم نداشته است.
 بر این اساس، پیامبر(ص)با دگرگون ساختن تعریف حمی که در دوران جاهلیت به وسیله شیوخ قبایل برای بهره برداری شخصی استفاده می­شد، قانونی وضع کردند که برای حفظ محیط زیست کاربرد داشت. اجرای این قانون از سوی دولت‌های بعدی پی‌گیری شد، اما تفاوت نوع نگاه خلفا با نگاه پیامبر(ص)به پدیده‌های مختلف و به طور خاص محیط زیست و قوانین مرتبط با آن، تحولی در قانون حمی پدید آورد که دیگر در راستای حفظ محیط ­زیست کاربردی نداشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Hema, An Environmental Law in the Prophetic Government and the Process of its Development up to the End of Ottoman Caliphate

نویسندگان [English]

  • hassan hazrati 1
  • fatemeh bakhtiyari 2
1 Associate professor of history department, Tehran University
2 Ph. D candidate of history of Islam, Tehran University
چکیده [English]

The increasing trend of the annihilation of environment led to its investigation in the researches as well as the theoretical and field studies by the human communities particularly the governments and the increase of studies on the preservation of environment consequently. Considering the primary environmental policy making of the Islamic governments, the present article is to answer the question related to the kinds of regulations developed in regard with the environment. Taking advantage of the descriptive approach and the primary historical sources, this research is to historically investigate the data in order to present new analyses in this regard. According to the articles, the governments of early Islam from the Prophetic government up to the end of Ottoman caliphate took step towards preserving the environment focusing on Hema law while it was not of constantly applied in the discourse of preserving and supporting the nature. Hence, Prophet Mohammad (PBUH) developed a law applicable in favor of the preservation of environment by changing the definition of Hema which was the preferred by sheikhs of tribes in the age of ignorance. The administration of this law was pursued by the late governments but the difference in the view of Prophet and caliphs towards various phenomena particularly the environment and its related issues led to the adjustment of Hema which was not in line with the preservation of environment

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prophet Mohammad (PBUH)
  • preservation of environment
  • Hema
  • the age of ignorance
  • early Islamic states

عنوان مقاله [العربیة]

الحمی؛ قانون الحفاظ علی البیئة فی الحکومة النبویة و تطوره حتى خلافة عثمان

چکیده [العربیة]

إن التخریب و الدمار الهائل الذی تشهدها الیوم البیئة أسفرت عن قیام المجتمعات و الحکومات بدراسات میدانیة و نظریة عنها و الزیادة فیها.
تسعی هذه المقالة جاهدة مع ترکیزها علی البعد التشریعی للقوانین البیئیة
فی الحکم الإسلامی الأول أن تجیب علی نوعیة العلاقة لتلک القوانین بالبیئة عبر توظیفها للمنهج الوصفی - التأریخی فی محاولة جادة أن تعطی تحلیلا جدیدا فی هذا الجانب و تری أن الحکم الإسلامی الأول من العهد النبوی حتی العهد العثمانی کان یرکز علی قانون الحمی و المحمیة حفاظ علی البیئة لکن ما کان یطبق باستمرار رغم أنه یعد خطوة هامة آنذاک.
تأسیسا علی ذلک أن النبی(ص) عبر التغییر فی قانون الحمی الذی کان یؤمن مصالح وجهاءالقبیلة شرع قانونا یحمی البیئة. فقد کانت الدول المتعاقبة تطبق هذاالقانون. لکن الاختلاف فی وجهات النظر للخلفاء و اجتهادهم أحدث تطورا
فی مفهوم الحمی و أبعده عن مفهومه الأول الرامی للحفاظ علی البیئة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • : النبی
  • الحفاظ علی البیئة
  • الحمی
  • الجاهلیة
  • الحکم الإسلامی الأول