تبیینِ تفهمیِ کنش‌های عدالت گسترانه خلیفه المهتدی بالله (حک. 255-256 ق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه اراک

10.22081/hiq.2020.68471

چکیده

کنش‌های عدالت‌گسترانه و اصلاح‌طلبانه‌ی خلیفه مهتدی (حک. 255-256ق) در یکی از بحرانی‌ترین دوران‌های تاریخی خلافت اسلامی به طرح پرسش از منطق کنش‌ورزی او، اهمیتی تاریخی بخشیده است. از این روی، این پرسش که چرا مهتدی در شرایط فترت سیاسی خلافت عباسی به عدالت‌گستری و اصلاح‌طلبی توجه کرد؟ به عنوان موضوح محوری مقاله حاضر انتخاب شده است. راهبرد مقاله در پاسخ به این پرسش، تبیینِ تفهمیِ کنش بر مبنای بستر کنش، نیت کنش، انگیزه کنش، ارزیابی کنش‌گر از شرایط و شیوه تحقق کنش است. از کاربست مدل تبیین تفهمی پیرامون کنش‌های مهتدی مشخص می‌شود که مؤلفه‌های بحران‌خیز بستر و بافتار تاریخی عصر خلافت مهتدی هم‌چون تسلط ترکان و بی‌سامانی امور خلافت، انگیزه خلیفه را برای احیای نقش اجتماعی خود تعین بخشید و خلیفه بر اساس آن به مراقبت اجتماعی بر مبنای کنش‌ورزی اصلاح‌طلبانه و عدالت‌گسترانه با هدف بازگرداندن قدرت اولیه خلافت عباسی پرداخت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Specification of Actions on Developing Justice by Khalifeh Al- Mohtadi Be-llah (255-256)

نویسنده [English]

  • mohammad Hassanbeigi
Ph. D in history of Islam, assistant professor of history department, Arak university
چکیده [English]

The actions by Khalifeh Al- Mohtadi in one of the most critical periods of Islamic caliphate has increased the historical importance of question in relation to his logic of activation. Therefore, the main issue of the present article has to do with the question concerning the reason of paying attention to developing justice and reformist actions in time of political recession of Abbasid caliphate. The strategy of the article to answer this question on the explanation of the actions based on the ground of action, will of action, motivation of action and evaluation of action based on the conditions and the way of realization of action. Taking advantage of the specification model related to Mohtadi’s actions, it is clarified that the critical actions and the historical structure in time of Mohtadi resembling the domination of Turks and chaotic conditions of caliphate affairs realized the motivation of caliph to restore his social role and accordingly caliph took step towards the social care based on reform and development of justice with the purpose of restoring the earlier authority of Abbasid caliphate

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-Mohtadi Be-llah
  • specification
  • restoring the social role of government
  • developing justice
  • reformist action

عنوان مقاله [العربیة]

المبادرات الرامیة لنشر العدالة عند الخلیفة المهتدی بالله (حک. 255-256 ق) وبیانها المفهومی

چکیده [العربیة]

إن طرح المبادرات الإصلاحیة والرامیة لنشر العدالة للخلیفة المهتدی

(حک. 255-256ق) کسؤال للبحث فی الفترة التاریخیة التی تعد الأکثر تأزما وحساسیة وتعقیدا فی تأریخ الخلافة الاسلامیة؛ یضفی على المقال لمسة من الموضوعیة والأهمیة التأریخیة ویبعث على الاستفسار والکشف عن المنطق والنوایا الکامنة للأخیر ودوافعه من تلک المبادرات الاصلاحیة فی زمن کانت الخلافة العباسیة تعانی من الفتور السیاسیة. لذلک تم اختیار البحث لمعالجة تلک القضایا عبر توظیف المنهج القائم على تفسیر الفعل والمستندإلى ممهدات الفعل والنوایا والدوافع وتقدیرالفاعل والمبادر للظروف وأخیرا کیفیة تحقیق الفعل وانجازه. یبدو من توظیفنا لنمودج البیان التفهمی والاستقرائی لأفعال ومبادرات المهتدی أن العناصرالباعثة على الأزمة والنسیج التأریخی فی عصر خلافة المهتدی کاستیلاء الأتراک و انفلات أمر الخلافة شجع الخلیفة على استعادة دوره الاجتماعی و حمله على تفعیل هذا الدور بناء على سلوکیات وأفعال إصلاحیة ورامیة لنشر العدالة بهدف استعادة السلطة والقدرة للخلافة العباسیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • : المهتدی بالله
  • البیان المفهومی
  • استعادة الدور الاجتماعی للخلافة
  • نشر العدالة
  • المطالبة بالإصلاحیة

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار