جغرافیای مذهبی شهرهای باختری ایالت جبال در عصر سلجوقیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سنندج

2 دانش‌آموخته دکتری تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه تهران

3 دانش‌آموخته دکتری تاریخ و تمدن اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

چکیده

یکی از موضوعات شایسته بررسی در حوزه­ تاریخ دوره­ سلجوقیان، وضعیت مذاهب و فرقه­های اسلامی تحت قلمرو آنهاست. زمانی که خلافت عباسی به دلیل درگیری‌های مستمر فرقه‌ای، به فروترین حدّ زوال رسیده بود، ظهور سلجوقیان در ایران، راه را برای تقویت دوباره مذهب تسنّن هموار کرد. ایالت جبال، به عنوان یکی از مناطق مهمّ ایرانِ عصر سلجوقی، به دلیل داشتن موقعیتی استراتژیک و پیونددهنده شرق و غرب خلافت عباسی، از اهمیت بسزایی برخوردار بود. تنوع فِرَق و مذاهب گوناگون شیعی و سنّی و پراکندگی حامیان این مذاهب در شهرهای مختلف این ایالت، نقش ایالت جبال را در تاریخ میانه ایران، به‌ویژه دوره سلجوقی، برجسته­تر کرده بود.
  پژوهش حاضر، بر اساس اطلاعات مندرج در کتب جغرافیایی و تاریخی درباره شهرهای باختری ایالت جبال در دوره سلجوقیان، سعی در روشن‌نمودن جایگاه مذهبی این منطقه دارد. یافته­های این پژوهش، نشان می دهد که در کنار حضور اقلیت شیعی زیدی و اسماعیلی در منطقه جبال، عموم منابع بر شافعی‌بودن این شهرها در این دوره تأکید دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Religion Geography of Western Cities of Jibal State in Saljuqid Era

نویسندگان [English]

  • Seyed Mohammad Sheikh Ahmadi 1
  • Anvar Khalandi 2
  • Amir Abdollahi 3
1 Assistant Professor, History Department, Islamic Azad
2 Ph. D in History of Islamic Iran, Tehran University
3 Ph. D in Islamic History and Civilization, Islamic Azad University, Science and Research Branch
چکیده [English]

One of the issues deserving to be investigated in the history domain of Saljuqid era is the status of Islamic religions as well as the sects under their domination.
When Abbasid caliph were about to fall down, the advent of Saljuqids in Iran provided the ground for the re- strengthening of Sunnite religion.  
Jibal state as one of the important areas of Iran in Saljuqid era was of great significance due to having the strategic position and element of union between the east and west of Abbasid caliph.
Variety in the sects, the Shiite and Sunnite religions and the distribution of the followers of these religions in different cities of this state had made more salient the role of Jibal state in the middle history of Iran particularly in Saljuqid time. 
Relying on the information present in the historical and geographical books related to the western cities of Jibal state in time of Saljuqids, the present research is to clarify the religious position of this area.
The findings of this research illustrates that along with the Shiite Zaidi and Ismaelite minority in Jibal state, all the sources put emphasis on cities of this era as being Shafe’ee.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saljuqids
  • Jibal state
  • religion geography
  • Islamic sects and religions
  • Shafe’ees

عنوان مقاله [العربیة]

الجغرافیا المذهبیة فی المدن الشرقیة لإقلیم الجبال فی العهد السلجوقی

چکیده [العربیة]

إن دراسة وضع المذاهب و الفرق الاسلامیة الخاضعة للحکم السلجوقی تعدّ من أهم المواضیع فی تاریخ العهد السلجوقی. وعند انحدار الخلافة العباسیة بسبب الخلافات المذهبیة المستمرة، أدى ظهور السلاجقة فی ایران الى تقویة المذهب السنی من جدید. إن إقلیم الجبال و هو أحد المناطق الحیویة فی ایران العهد السلجوقی، کسب اهمیة بالغة باعتبار موقعه الاستراتیجی الرابط بین شرق الخلافة العباسیة و غربها. ثم إن التنوع المذهبی لفرق الشیعة و السنة فی هذا الاقلیم و کذلک انتشار الداعمین لکل منهما فی مدن الاقلیم، أدى الى ظهور دور أقلیم الجبال فی تاریخ ایران الوسطى و خاصة فی العهد السلجوقی. یسعى هذا المقال معتمداً على معطیات الکتب الجغرافیة و التاریخیة حول المدن الشرقیة لاقلیم الجبال فی العهد السلجوقی، إلى ابراز دور هذه المنطقة مذهبیاً. تظهر نتائج البحث أنّ کافة المصادر تشیر الى وجود أکثریة شافعیة کانت تسکن فی مدن الجبال بالاضافة الى وجود أقلیات شیعیة من الزیدیة و الاسماعیلیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • السلجوقی
  • الإقلیم الجبال
  • الجغرافیا المذهبیة
  • المذاهب و الفرق الاسلامیة
  • الاشافعیة

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار