نقش شیعیان در انساب‌نگاری سده هشتم هجری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ و ایران‌شناسی دانشگاه اصفهان

چکیده

با آغاز سده هشتم هجری، هم‌زمان با تحول در نظام مذهبی ایلخانان، زمینه گسترش بیشتر اندیشه شیعی فراهم گردید و دانشمندان شیعه در راستای دفاع از اندیشه خویش، آثار بسیاری را در حوزه‌های مختلف پدید آوردند؛ از جمله این تلاش­ها، تدوین آثاری در انساب علویان و سادات بود که نویسندگانی چون: ابن‌طقطقی (709ق)، ابن‌فوطی (723ق)، ابن‌معیّه (776ق) و ابن‌عنبه (828ق) آن را بر عهده گرفتند.
در این پژوهش که به شیوه توصیفی و تحلیلی و با استناد به منابع تاریخی، رجالی و کتابخانه‌ای سامان یافته، به این سؤال پاسخ داده می­شود که نقش مورخان شیعه در تدوین کتب انساب در سده هشتم چه بوده و با چه هدفی صورت گرفته است؟ یافته­های پزوهش، نشانگر آن است که انساب­نگاری شیعیان در این قرن، همچون دیگر ادوار، با هدف بازشناسی ذریه رسول خد(ص) با توجه به شرافت این خاندان و تفاوت آنها با دیگر مسلمانان در برخى حقوق و احکام شرعى، انجام شده است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Shiites’ Part in the Genealogy Production in the Eighth HIjri Century

نویسنده [English]

  • Bahman Zeinali
Assistant Professor of History and Iranology of Isfahan
چکیده [English]

In the beginning of the eighth Hijri century, and simultaneously with the conversion of the Ilkhanate Dynasty,religious system, the required ground was provided for the greater development of the Shiite ideology, and in order to defend their own ideology, the Shiite scholars wrote so many books in some different fields. For instance some works on genealogy of the Alavids and Sadat were written by authors such as ibn Teqteqi (709 H.Q.), ibn Quti (723 H.Q), ibn Muayyaa (776 H.Q.) and ibn Inaba (828 H.Q.) . The present research is conducted through the descriptive-analytical method and based on frequent reference to the historical, Rijali and library resources. Therefore it attempts to answer the question “what was the part of the Shiite historiographers in the composition of the genealogy books during the eighth century? And what was their purpose doing so?” The research contexts suggest that, due to the nobility of the prophet’s family and the different between the members of the said family and other Muslims, the production of genealogy by the Shiite in the aforesaid century, the same as what done in other eras, was done aiming at recognition of the prophet’s descendants

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shia
  • the Shiite Scientific Role
  • Genealogy Production
  • ibn Teqteqi
  • ibn Fowati
  • ibn Muayya
  • ibn Inaba

عنوان مقاله [العربیة]

دور الشیعة فی تدوین علم الأنساب فی القرن الثامن الهجری

چکیده [العربیة]

مع بدایة القرن الثامن الهجری، و بالتزامن مع التحوّل الذی حصل فی المنظومة المذهبیة للدولة الإیلخانیة، تبلورت ظروف مواتیة لنشر الفکر الشیعی، و انبری العلماء الشیعة فی إطار الدفاع عن عقیدتهم إلی تصنیف کتب کثیرة فی شتی المیادین. من بین هذه الجهود تصانیف فی أنساب السادة العلویین لعدد من العلماء مثل ابن طقطقی (709 ه)، ابن الفوطی (723 هـ)، ابن معیة (776 هـ)، ابن عنبه (828 هـ). یحاول البحث الحالی بأسلوب وصفی تحلیلی و بالرجوع إلی المصادر التاریخیة و الرجالیة و المکتبیة الإجابة عن السؤال: ما هو دور المؤرّخین الشیعة فی تدوین کتب الأنساب فی القرن الثامن الهجری، و ما الأهداف التی سعوا إلی تحقیقها؟ تشیر نتائج البحث إلی تدوین الشیعة للأنساب فی القرن المذکور، کباقی القرون، کان بهدف التعرّف علی ذریة رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم) نظراً لشرف و مکانة هذه السلالة الصالحة و تمیّزها عن سائر المسلمین فی بعض الحقوق و الأحکام الشرعیة

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الشیعة
  • الدور العلمی للشیعة
  • تدوین کتب الأنساب
  • ابن‌طِقطِقی
  • ابن الفُوَطی
  • ابن -مُعَیّه
  • ابن ‌عِنَبَه