تحلیل کیفیت بازنمایی مقام سلطنت در گفتمان سفرنامه‌نویسی عصر صفوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکترای زبان‌شناسی دانشگاه شیراز

چکیده

نهاد سلطنت در دولت ملی، مقتدر و دارای ایدئولوژی تمایزبخش صفویه که در شخص پادشاه نمود داشت، یکی از کانون‌های توجه سفرنامه‌نویسان خارجی آن روزگار است. پژوهش پیش رو، می‌کوشد با بهره‌گیری از روش‌شناسی تحلیل گفتمان انتقادی، به‌ویژه خوانش تئو فن‌لیوون از مفهوم بازنمایی، به بازنمایی تصویری بپردازد که گفتمان سفرنامه‌نویسی عصر صفوی از نهاد سلطنت ارائه می‌دهد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که در این سفرنامه‌ها فراگرد بازنمایی شاه صفوی در دو زاویه به انجام رسیده است: نخست، بازنمایی نهاد سلطنت به‌عنوان امری ناظر بر متافیزیک و سنّت، و دوم، بازنمایی مقام سلطنت به‌عنوان نهاد و جایگاهی معطوف به کارآمدی و کارایی. تصویر برآمده از بازنمایی در این سفرنامه‌ها، دایره‌ای گسترده‌ای از معنادهی و انتساب دال‌ها به مدلول‌ها و مصادیق را دربرمی‌گیرد. در این منطق، مقام سلطنت در عصر صفوی، دارای دو کیان مادی و فرامادی تصویر شده است. در این بازنمایی، شاه در نسبت با پنج منبع مشروعیت‌بخش این خاندان، یعنی: تصوف، تشیع، سنّت ایران‌شهری (شاه‌آرمانی ایرانی)، خوانش ایرانی ـ شیعی از خلافت اسلامی و امواج اوّلیه مشروعیت مبتنی بر کارآمدی برآمده از موج نوپدید مدرنیته غربی تصویر شده است. این سفرنامه‌نویسان، کوشیده‌اند تا در کنار وصف شخص شاه، کیفیت ارتباط وی با دربار، نخبگان و طبقات و شئون اجتماعی را نیز بازنمایی کنند. از دید آنان، رابطه میان نهاد سلطنت و دیگر طبقات، به‌جز سلسله علما و فقهای شیعه، عموماً یک‌سویه، خطی و از بالا به پایین بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the Quality of Monarchy Status Representation within the Discourse of Travel Book in Safavid Era

نویسندگان [English]

  • Amir Rezaee Panah 1
  • Somayyeh Shokatti Moqarrab 2
1 Ph. d student of politics, Shahid Beheshti University
2 M. A student of linguistics, Alzahra University
چکیده [English]

The nature of monarchy in national, authoritative and ideological government was one of the significant issues attended by travel book foreign authors in Safavid era. Through the methodology of critical discourse analysis particularly the interpretation of Fan Liven from the concept of representation, the present research endeavors to represent an image presenting the discourse of travel book from the nature of monarchy in Safavid era. The findings of this research illustrates that in these travel books, the representation of Safavid king has been done from two dimensions: first, representation of monarchy as an issue observant on metaphysic and tradition, second, the representation of monarchy as a position and nature based on qualification. The image developed out of representation in these travel books includes a vast circle from the meaningfulness to the attribution of causes to effects.
In this judgment, the status of monarchy in Safavid era has been illustrated with two material and non-material aspects. In this representation, king has been illustrated by five sources of this dynasty like Sufism, Shiism, and tradition of Iranshahri – Iranian ideal king, Iranian- Shiite interpretation from Islamic caliph as well as the early movements of lawfulness on the basis of qualification developed out of the new movement of western modernity. These authors have attempted to represent the quality of king’s relationship with the court, elites and classes and social states in addition to description of king. In their view, the relationship between the nature of monarchy and the other classes except Shiite scholars and jurisprudents has been generally linear and unidirectional.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid era
  • monarchy in Iran
  • critical discourse analysis
  • representation
  • Fan Liven