تبیین تاریخی انحراف فارس‌بن‌حاتم قزوینی و دستور ترور او توسط امام هادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکترای تاریخ اهل‌بیت، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران

10.22081/hiq.2023.60225.2147

چکیده

ارس‌بن‌حاتم قزوینی، از وکیلان مورد اعتماد امام هادی بود که دچار انحراف‌هایی گردید. نوع و میزان انحراف او و نیز چگونگی برخورد امام هادی با او، نیازمند پژوهش جدیدی می‌باشد. پژوهش پیش رو، با هدف کشف چگونگی انحراف فارس‌بن‌حاتم قزوینی و واکاوی تاریخی مراحل برخورد امام هادی با او نوشته شده و می‌کوشد نقطه آغاز انحراف او، نوع انحراف وی و فعالیت‌های انحرافی‌اش را مورد بررسی قرار دهد و چگونگی برخورد امام هادی با او را به ترتیب زمانی تحلیل و تبیین کند.
نتیجه این پژوهش، نشان می‌دهد که فارس‌بن‌حاتم قزوینی پس از انحرافات مالی با کمک و همراهی برخی منسوبان امام هادی، به انحرافات اعتقادی روی آورده است؛ ولی ترور او به دستور امام هادی قابل اثبات نمی‌باشد و آنچه از منابع تاریخی به دست می‌آید، این است که امام شیعیان را به لعن او و دوری از وی فرا خوانده است

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Historical Explanation of the Deviation of Faris ibn Haatam Qazvini and the Order of His Assassination by Imam Hadi (A.S.)

نویسنده [English]

  • Davood Kazempour Amirabadi
Ph. D candidate of history of Ahl al-Bayt, Jamiat al-Mostafa al-Alamiyah, Qom, Iran
چکیده [English]

Faris ibn Haatam Qazvini was one of the trusted lawyers of Imam Hadi (A.S.) who suffered deviations. The kind and the extent of his deviation as well as the how of Imam Hadi (A.S.) dealing with him requires a new investigation. The present research is to discover the how of his deviation and to historically investigate the stages of Imam Hadi dealings with him. Moreover, it tries to analyze and explain the beginning point and the kind of his deviation, his deviant activities, as well as the how of Imam Hadi (A.S.) dealing with him in a chronological order.
The result of this research illuminates that Faris ibn Haatam Qazvini turned to religious deviations after the financial deviations with the assistance of some relatives of Imam Hadi (A.S.). However, his assassination ordered by Imam Hadi (A.S.) cannot be proven and what is obtained from the historical sources is that Imam (A.S.) called the Shiites to curse him and stay away from him.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Hadi (A.S.)
  • Faris ibn Haatam Qazvini
  • extremism
  • terror
  • Companions of Imam Hadi (A.S.)

عنوان مقاله [العربیة]

شرح تاریخی لانحراف فارس بن حاتم القزوینی وأمر اغتیاله من قِبَل الإمام الهادی

چکیده [العربیة]

رس بن حاتم القزوینی کان من الوکلاء الموثوقین لدی الإمام الهادی7 ولکنه ابتلی بانحرافات فیما بعد. إن نوع انحرافه ومداه وکذلک کیفیة تعامل الإمام الهادی7 معه یحتاج إلى بحث جدید. هذا البحث بهدف إلی استکشاف کیفیة انحراف فارس بن حاتم القزوینی ومراجعة تاریخیة لمراحل تعامل الإمام الهادی معه. یدرس البحث نقطة بدایة انحرافه، ونوع انحرافه وأنشطته المنحرفة، ویحلل کیفیة تعامل الامام الهادی7 معه وتحلیله بترتیب زمنی.

ونتیجة هذا البحث تبین أن فارس بن حاتم القزوینی ابتلی بانحرافات دینیة بعد انحرافات مالیة بمساعدة ومرافقة بعض أصحاب الإمام الهادی7. لکن اغتیاله بأمر من الإمام الهادی7 لا یمکن إثباته، وما یستفاد من المصادر التاریخیة هو أن الإمام دعا الشیعة إلى لعنه والابتعاد عنه.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الإمام الهادی (علیه السلام)
  • فارس بن حاتم القزوینی
  • الغلو
  • الاغتیال
  • أصحاب الإمام الهادی
قرآن کریم، ترجمه آیت‌الله ‌مکارم ‌شیرازی.
ابن‌غضائری، احمد، 1422ق، رجال، قم: دار الحدیث.
اربلی، ابوالحسن علی‌بن‌عیسی، 1405ق، کشف الغمة فی معرفة الائمة، بیروت: دار الاضواء.
اشعری قمی، سعد‌بن‌عبدالله، 1361ش، المقالات ‌و‌الفرق، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
بارانی، محمدرضا، 1388ش، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی تشیع و خاورشناسان، قم: انتشارات خاکریز.
بجنوردی، محمد‌کاظم و دیگران، 1389ش، دائرة ‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران: انتشارات مرکز دائرة ‌المعارف بزرگ اسلامی.
تستری، 1417ق، قاموس ‌الرجال، قم: مؤسسه ‌نشر ‌اسلامی.
جباری، محمدرضا، 1382ش، سازمان وکالت و نقش آن در زمان ائمه، قم: مؤسسه آموزشی ـ پژوهشی امام خمینی;.
جعفریان، رسول، 1384ش، تاریخ تشیع‌ در ‌‌ایران، قم: انتشارات انصاریان.
حاجی‌زاده، یدالله، 1394ش، غالیان و شیوه‌های برخورد امامان معصوم و ایشان، قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها.
حلی، ابومنصور حسن‌بن‌یوسف‌بن‌مطهر اسدی، 1422ق، خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، تحقیق: جواد قیومی، قم: مؤسسة نشر الفقاهة.
خصیبی، حسین‌بن‌حمدان، الهدایة ‌الکبری، بیروت: مؤسسه ‌بلاغ.
خویی، سید ‌ابوالقاسم، 1413ق، معجم رجال ‌الحدیث، قم: مؤسسة ‌آل‌البیت7.
ربانی، محمدحسن، 1389ش، بررسی اعتبار احادیث مرسل، قم: بوستان کتاب.
صدوق، محمد‌بن‌علی‌بن‌بابویه، 1363ش، کمال الدین وتمام النعمة، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
صفری فروشانی، 1378ش، غالیان: کاوشی در جریان‌ها و برآیندها، مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
طبرسی، فضل‌بن‌حسن، 1985م، جوامع الجامع فی تفسیر القرآن المجید، بیروت: دار الاضواء.
طوسی، ابوجعفر محمد‌بن‌حسن، 1429ق، إختیار معرفة الرجال، تحقیق: مصطفوی، مشهد: دانشکده الهیات.
طوسی، ابوجعفر محمد‌بن‌حسن، بی‌تا، التبیان فی تفسیر قرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
طوسی، ابوجعفر محمد‌بن‌حسن، 1417ق، الفهرست، قم: مؤسسة نشر الفقاهة.
طوسی، ابوجعفر محمد‌بن‌حسن، 1412ق، الغیبة، بیروت: دار الکتب الإسلامیة.
طوسی، ابوجعفر محمد‌بن‌حسن، 1414ق، رجال الطوسی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
فخر رازی، محمد‌بن‌عمر، 1990م، مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)، بیروت: دار الکتب العلمیة.
قاضی‌نعمان، 1411ق، شرح الأخبار، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
قزوینی، رضی‌الدین محمد‌بن‌حسن، بی‌تا، ضیافة الاخوان، تصحیح: احمد حسینی، قم.
قزوینی، عبدالجلیل، 1358ش، النقض، بی‌جا.
کاشانی، محمد‌بن‌فیض، 1409ق، معادن الحکمة فی مکاتیب الائمة، محقق: علی احمدی میانجی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
کامل حسین، 1959م، طائفة الإسماعیلیة، قاهره.
کلینی، محمد‌بن‌یعقوب، 1407ق، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمدباقر، 1313ش، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار أئمة ‌الأطهار:، تهران: انتشارات اسلامیه.
مدرسی طباطبایی، سید حسین، 1386ش، مکتب در فرآیند تکامل، ترجمه: هاشم ایزدپناه، تهران: انتشارات کویر.
مشکور، محمدجواد، 1375ش، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
مفید، محمد‌بن‌محمد‌بن‌نعمان عکبری، 1410ق، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، بیروت: مؤسسه اعلمی.
نجاشی، ابوالعباس احمدبن‌علی، 1408ق، رجال النجاشی، بیروت: دار الاضواء.
نوبختی، حسن‌بن‌موسی، 1404ق، فرق الشیعة، بیروت: دار الاضواء.