تأملی بر جنگ‌طلبی شیوخ و شاهان صفوی از عصر جنید تا عهدنامه صلح زهاب (1049-851)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

تاریخ، دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایران

10.22081/hiq.2024.66243.2321

چکیده

تمرین‌های نظامی و جنگاوری از فعالیت‌های نخستین و اصلی شاهان و شاهزادگان در طول تاریخ تا آغاز عصر مدرن بود. در دوران هر سلسله تاریخی معمولا چند جنگ رخ داده است. صفویان به عنوان طولانی‌ترین سلسله ایران بعد از اسلام (1135-907 ق)، از عصر شیخ جنید تا عهدنامه صلح زهاب (1049هق) درگیر جنگ‌ بودند. بنابراین انگیزه‌های جنگ‌طلبی شاهان صفوی در طی این عصر مسئله‌ اصلی پژوهش است. پژوهش پیش رو با مطالعه سیره جنگی شاهان صفوی، قصد دارد به این سوال پاسخ دهد که: شیوخ و شاهان صفوی با چه انگیزه‌هایی به جنگ‌طلبی و غازی‌گری روی آوردند؟
داده‌های پژوهش با ابزار تاریخی از منابع اصلی تاریخ عصر صفویه و نیز از سفرنامه‌های خارجی فراهم آمد و با روش تحلیلی به بحث گذاشته شد. سیره جنگی پادشاهان عصر صفوی نشان داد که افتخارآفرینی، به نمایش گذاشتن توان فردی، کسب اعتبار و مشروعیت، از انگیزه‌های اصلی شاهان صفوی برای جنگ با رقبا بود. همجنین، از طریق جنگ، قدرت، جلال و شکوه خود را به نمایش می‌گذاشتند. شاهان جنگاوِر صفوی با تربیت و مشقِ جنگی قزلباشان، رویارویی با ازبکان و عثمانی‌ها را امکان‌پذیر نمودند. پادشاهان فاتح معمولا با اقبال عمومی مواجه بودند و بحران‌های سیاسی اجتماعی در عصر شاهان جنگاور یا پا نگرفت یا با قدرت شاه مختومه ‌شد. اما فقدان شاه جنگاور بحران‌زا بود و بخصوص دربار را وارد چرخه مسائل سیاسی کشور نمود. در چنین شرایطی شخصیت مستقل، مشروعیت و اعتبار شاه از بین رفت و نزدیکانش بر او مسلط شدند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An analyze on the combativeness of the sheikhs and Safavid kings from the Jonayd period to the Zahāb peace treaty (851-1049 A. H)

نویسنده [English]

  • Reza Sehhat Manesh
History, University of Jiroft. Jiroft, Iran
چکیده [English]

Fighting and winning the war was one of the foundations of the ways to gain truth, honor and also the formation of the government until the beginning of the modern era. For this reason, throughout the history of Iran, no dynasty has been formed without war, and no dynasty has been free of war. As the longest dynasty during Islamic period, the Safavids were involved in frequent wars from the era of Sheikh Jonayd to the Zahāb peace treaty (1049A. H). Therefore, the combativeness motivations of the Safavid kings from the beginning of this period to the conclusion of the Zahāb treaty with the Ottomans is the main research issue. By studying the war history of the Safavid kings, the upcoming research set out to answer the question: What motives did the Safavid sheikhs and kings turn to war and ghāzigari (fighting for the faith)? The data of the investigation has been discussed with an analytical method and survey the historical sources of Safavid era and itinerary of the European travellers. The war style of the Safavid kings showed that they embarked war in order to make themselves proud, to display their individual power, to gain prestige and legitimacy. The combativeness of the kings of the Safavid era put the army and the country in a state of defense readiness. This situation made possible the confrontation between the Safavids and the Uzbeks and the Ottomans.

کلیدواژه‌ها [English]

  • War
  • Qizilbashan
  • legitimacy
  • Safavids