نقد روش شناختی دیدگاه ارکون درباره سیره نبوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

أستاذ مساعد، معرفة الشیعة، جامعة الأدیان والمذاهب، قم، ایران.

10.22081/hiq.2023.59616.2119

چکیده

سیره پیامبرحاوی نکات ارزشمند و گران‌بهایی برای عبرت‌آموزی و الگوبرداری است. درباره سیره پیامبرسه دیدگاه کلی وجود دارد. عدّه‌ای به محال و ممتنع بودن سیره‌نویسی معتقدند. برخی دیگر بر اساس کتاب‌های موجود، سیره‌نویسی را امری بدیهی و ممکن می‌دانند و پاره‌ای دیگر قائل به تفصیل هستند. محـمد ارکـون یکـی از اندیشـمندان عـرب‌زبـان معـاصـر اسـت کـه اعـتقاد به محـال بـودن سـیره‌نویسـی پیامبردارد. این پژوهش درصدد ارائه نقد روش‌شناختی بر دیدگاه ارکون درباره سیره نبویاست که طی چند مرحله به آن پرداخته خواهد شد. در پاسخ به چگونگی سیره‌نویسی پیامبر، منابع مختلفی نقـش آفـرینند کـه در بین آن‌هـا قـرآن کـریم موقـعیتی محـوری دارد؛ چـراکه مَحـمِل مناسـبی برای سـیره پیامبرشناخته می‌شود. همچنین وجود کتاب‌های تاریخی، روایات تاریخی در مجامع روایی و روش نقد تاریخـی از مهم‌ترین مباحث نقد روش تاریخـی محمد ارکون می‌باشد. کتاب‌های تاریخی به‌عنوان عامل مساعد می‌توانند به‌صورت توسعه‌ای مطالب را در این زمینه تکمیل کنند. آثار روایی و روایات مربوط به سیره نیز حاوی مطالب فراوانـی در زمینه سیره می‌باشند که ابهـامـات فراوانـی را بر طـرف خواهـند کـرد. و بالاخره مورخ با روش نقد تاریخی خواهد توانست به پیرایش سیره بپردازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Methodological Criticism of Arkun's View on the Prophetic Life

نویسنده [English]

  • Seyed Mohammadali Nori
Associate professor of Shi'ah study, University of religions and denomination, Qom, Iran.
چکیده [English]

The biography of the Prophet Mohammad includes valuable instructions to learn and follow. There are three general views about the biography of the Prophet. Some people believe that writing a biography is impossible and forbidden. Some others consider biographical writing to be obvious and possible based on the present books, and some others prefer its writing in detail. Mohammad Arkun is one of the contemporary thinkers who believes in the impossibility of writing the Prophet's biography. This research aims to provide a methodological critique on Arkun's view concerning the prophetic life, which will be addressed in several stages. In response to the how of writing the Prophet's biography, various sources are considerable. Among them the Holy Quran as a suitable source has a central position. Moreover, the existence of historical books, the historical narrations, and the method of historical criticism are among the most important sources to criticize the historical method of Mohammad Arkun. Historical books as the favorable sources can considerably complement the content in this domain. Narrative works also include too many contents related to the biography, and they will clarify many ambiguities. Finally, the historian will be able to refine the biography through the method of historical criticism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • methodological criticism
  • Mohammad Arkun
  • Prophet Mohammad
  • biography writing

عنوان مقاله [العربیة]

النقد المنهجی لوجهة نظر أرکون للسیرة النبویّة

چکیده [العربیة]

تحتوی السیرة النبویة على نقاط قیّمة و ثمینة یمکن أخذ العبر منها و الاقتداء بها. هناک ثلاثة نظریّات عامّة حول السیرة النبویة. یرى البعض أنّ کتابة السیرة مستحیلة و غیر ممکنة، أما البعض الآخر فإنّه یرى أنّ کتابة السیرة تعتبر من الأمور البدیهیّة و الممکنة بناءًا على الکتب الموجودة، و البعض الآخر یعتقد بالتفصیل. محمد أرکون، و هو واحد من المفکّرین العرب المعاصرین، یعتقد باستحالة کتابة السیرة النبویّة . یهدف هذا البحث إلى تقدیم نقد منهجی لوجهة نظر أرکون المرتبطة بالسیرة النبویة، و الذی سیتم الحدیث عنها على عدة مراحل. و فی سیاق الرد على کیفیة کتابة السیرة النبویة، تلعب المصادر المختلفة دوراً أساسیّاً، و من بینها القرآن الکریم الذی یحظى بمکانة محوریّة؛ کونه من المصادر التی تعتبر ناقلامهماً للسیرة النبویّة. من أهم مباحث النقد التاریخی لدى محمد أرکون هی وجود الکتب التاریخیة، الروایات التاریخیة فی المجالس الروائیّة السردیّة، بالإضافة إلى أسلوب النقد التاریخی. کما تحتوی الأعمال الروائیة، و الروایات المتعلقة بالسیرة على العدید من المطالب المرتبطة بالسیرة، والتی یمکن أن تزیل الکثیر من الغموض، فی الختام یتطرق المؤرخ الى تعدیل السیرة من خلال أسلوب النقد التاریخی.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • النبی الأکرم
  • کتابة السیرة
  • محمد أرکون
  • النقد المنهجی
  • المصادر التاریخیة
ابی‌نادر، نایله، التراث والمنهج بین ارکون و الجابری، بیروت: الشبکة العربیة للأبحاث والنشر، اوّل، 2008م
ارکون، محمد، الفکر الاسلامی قرائة علمیة، بیروت: المرکز الثقافی العربی، دوم، 1996م
ارکون، محمد، القرآن من التفسیر الموروث إلی تحلیل الخطاب الدینی، بیروت: دار الطلیعة، دوم، 2005م
ارکون، محمد، قضایا فی نقد العقل الدینی، بیروت: دار الطلیعة، چهارم، 2009م،
ارکون، محمد، نزعة الأنسنة فی الفکر العربی، بیروت: دار الساقی، دوم، 2006م
ارکون، محمد، تاریخیة الفکر العربی الإسلامی، بیروت: مرکز الثقافی العربی، سوم، 1998م
جمعی از نویسندگان، محمد ارکون المفکر والباحث والإنسان، بیروت: مرکز الدراسات الوحدة العربیة، 2011م.
جواد علی، تاریخ العرب فی الاسلام،منشورات الجمل،بغداد،2009.
حرب، علی، نقد النص، بیروت: المرکز الثقافی العربی، چهارم، 2005م
رسول جعفریان،تاریخ سیاسی اسلام،انتشارات دلیل ما،تهران،1398.
سید صادق سجادی و هادی عالم زاده،تاریخنگاری در اسلام،انتشارات سمت،تهران،1380.
سید محمد طیبی، سیره نگاری در تاریخ اسلام، نامه تاریخ پژوهان، زمستان 1385،
عبد العزیز الدوری، مقدمه فی تاریخ صدر الاسلام،مرکز الدراسات الوحده العربیه، بیروت،(1) 2007.
عبد العزیز الدوری،نشاه علم التاریخ عند العرب،مرکز الدراسات الوحده العربیه، بیروت،(2) 2007.
علی دلاور،مبانی نظری و عملی در علوم انسانی و اجتماعی،انتشارات رشد، تهران،1384،
میان محمد شریف، تاریخ فلسفه در اسلام، نشر دانشگاهی، تهران،1389.