بازتاب اوضاع اجتماعی ایران در تاریخ‌نگاری عصر صفوی؛ بررسی موردی تاریخ عالم‌آرای عباسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمین، خمین، ایران

2 استادیار گروه معارف، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمین، خمین، ایران

3 استادیار گروه معارف، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، اراک ، ایران

10.22081/hiq.2021.59228.2103

چکیده

متون تاریخی دوره میانه صفویه، از ابتدای حکومت شاه‌عباس یکم (978ـ 1038ق) تا پایان حیات او، از نظر پرداختن به تاریخ اجتماعی، دارای رویکردی متفاوت با منابع تاریخ دوره اوّل است. نگاشته شدن این متون در برهه‌ای از زمان همراه با آرامش، امنیت و ثبات، سبب شده است که مسائل اجتماعی و فرهنگی، بیش از حدّ متعارف مورد توجه نویسندگان قرار گیرد. تاریخ عالم‌آرای عباسی، تألیف اسکندربیک منشی (968ـ1043ق)، یکی از منابع مهمّ تاریخ‌نگاری عصر شاه‌عباس یکم است. این تحقیق، بر آن است با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، رویکرد آن را نسبت به مسائل مختلف اجتماعی، مانند: طبقات اجتماعی، روابط مردم با حکومت و پیامدهای اجتماعی جنگ، مورد بررسی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reflecting the Social Situation of Iran in the Historiography of the Safavid Era ; A Case Study of Tarikh e Alam Aray e Abbasi

نویسندگان [English]

  • Neda Kabeh 1
  • hossein khosravi 2
  • sohrab eslami 3
1 Ph. D candidate of history and civilization of Islamic nations, Islamic Azad University, Khomein Branch, Khomein, Iran
2 Assistant professor of Maaref department, faculty of humanities, Islamic Azad University, Khomein Branch, Khomein, Iran
3 Assistant professor of Maaref department, faculty of humanities, Islamic Azad university, Arak Branch, Arak, Iran
چکیده [English]

The historical texts of Safavid Middle time, from the beginning of the government of Shah Abbas I (978-1038 A. H) to the end of his life, have an approach towards social history different from the historical sources of the first period. The writing of these texts in time of peace, security and stability has made writers pay more attention to the social and cultural issues than usual. Tarikh e- Alam Aray e- Abbasi, compiled by Skanderbeik Monshi (1043- 968 A. H), is one of the important sources of historiography in the era of Shah Abbas I. This research aims to investigate its approach towards the various social issues such as the social classes, people's relations with the government and the social consequences of war relying on the descriptive-analytical method of research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • historiography
  • Safavid era
  • social history
  • Tarkh Alam Aray e Abbasi
  • Skanderbeik Monshi

عنوان مقاله [العربیة]

انعکاس الوضع الاجتماعی لإیران على کتابة تأریخ العصر الصفوی؛ دراسة فی کتاب «تاریخ عالم آراى العباسی»

چکیده [العربیة]

تتضمن النصوص التاریخیة الخاصة بالفترة الوسطى للعصر الصفوی، و منذ بدایة حکم الشاه عباس الأول (978ـ1038ق)، و حتى وفاته، مقاربة مختلفة من ناحیة الاهتمام بالتاریخ الاجتماعی بشکل یختلف عن منابع تاریخ الدورة الأولى. أدّت کتابة هذه النصوص فی فترة زمنیة یسودها الهدوء، و الأمن و الاستقرار، إلى أن تحظى القضایا الاجتماعیة و الثقافیة باهتمام العدید من الکتّاب، أکثر من غیرها.


یعتبر کتاب "تاریخ عالم آراى عباسى" تألیف اسکندر بیک منشی (968ـ1043ق)، من المصادر المهمة فی تأریخ عصر شاه عباس الأول. تهدف هذه الورقة الى دراسة منهج الکتاب فیما یتعلق بالمسائل الاجتماعیة المختلفة، مثل: الطبقات الاجتماعیة، علاقة الشعب بالحکومة، و رسائل الحروب الاجتماعیة.. و ذلک من خلال الاستناد على المنهج الوصفی – التحلیلی.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التأریخ
  • العصر الصفوی
  • التاریخ الاجتماعی
  • تاریخ عالم آراى عباسی
  • اسکندر بیک منشی

مراجع

آرام، محمدباقر، 1386، اندیشه تاریخ‌نگاری عصر صفوی، تهران، امیرکبیر.
ابن‌بزاز، توکل‌بن‌اسماعیل، 1376، صفوة الصفا، تصحیح: غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، زریاب.
اتابکی، تورج، 1382، «مورخ و تاریخ اجتماعی»، کتاب ماه: تاریخ و جغرافیا، شماره 73.
بنایی، امین، 1377، «تأملاتی در باره ساختار اجتماعی و اقتصادی ایران در اوج دوره صفوی»، ترجمه: محمدعلی رنجبر، مجله اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره 135.
ترکمان، اسکندربیک، 1392، تاریخ عالم‌آرای عباسی، به اهتمام: ایرج افشار، تهران، امیرکبیر.
خواندمیر، غیاث‌الدین‌بن‌همام‌الدین، 1380، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، مصحح: محمد دبیر سیاقی، تهران، خیام.
رازنهان، محمدحسن، 1380، «نقد و بررسی تاریخ عالم‌آرای عباسی»، کتاب ماه: تاریخ و جغرافیا، شماره 76.
رحمانیان، داریوش، 1386، «پیدایش تاریخ اجتماعی»، کتاب ماه: تاریخ و جغرافیا، شماره 112.
روحانی، محمدحسین، 1373، مدخل «تاریخ عالم‌آرای عباسی»، دائرة‌المعارف تشیع، تهران، محبی.
روزبهان خنجی، فضل‌الله، 1382، تاریخ عالم‌آرای امینی؛ شرح حکمرانی سلاطین آق‌قویونلو و ظهور صفویان، تصحیح: محمداکبر عشیق، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
سیاقی نظام، 1393، فتوحات همایون، ویراستار: حسن زندیه، تهران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قطب علمی مطالعات فرهنگ و تمدن شیعه در عصر صفویه.
سیوری و دیگران، 1380، صفویان، ترجمه: یعقوب آژند، تهران، مولی.
سیوری، راجر، 1372، ایران عصر صفوی، ترجمه: کامبیز عزیزی، تهران، نشر مرکز.
سیوری، راجر، بی‌تا، «تحلیلی از تاریخ و تاریخ‌نگاری دوران صفویه»، نشریه ایران‌نامه، شماره 51.
صفا، ذبیح‌الله، 1356، خلاصه تاریخ سیاسی، اجتماعی و... ایران از آغاز تا پایان عهد صفوی، تهران، امیرکبیر.
فوران، جان، 1392، مقاومت شکننده، ترجمه: احمد تدین، تهران، رسا.
قاضی قمی، احمدبن‌شرف‌الدین حسین حسینى منشى، 1383، خلاصة التواریخ، تصحیح: احسان اشراقی، تهران، دانشگاه تهران.
کوئین، شعله، 1387، تاریخ‌نویسی در روزگار فرمان‌روایی شاه‌عباس، ترجمه: منصور صفت‌گل، تهران، دانشگاه تهران.
کوئین، شعله، 1382، «عنایت به مشروعیت تیموریان در سه وقایع‌نامه صفوی»، کتاب ماه: تاریخ و جغرافیا، شماره 68 ـ 69.
یوسفی، فرهاد، 1382، «شکنجه در دوره صفویه در دستگاه قضایی»، مجله دادرسی، شماره 40.
 
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
دوره 25، شماره 1 - شماره پیاپی 97
فروردین 1403
صفحه 119-141

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار