تأثیر منازعات قدرت بر تغییر منابع مشروعیت عباسیان از آغاز حرکت سیاسی تا پایان حکومت عبدالله مأمون (218-100 ه.ق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه تهران، دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، گروه تاریخ و تمدن اسلامی

2 دانش‌آموخته دکترای مدرسی تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه تهران

10.22081/hiq.2023.74241

چکیده

عباسیان - دومین سلسله حکومت‌گر در تاریخ اسلام - از دوران شروع مبارزه سیاسی علیه امویان تا دوره‌های بعدی حیات سیاسی خود، همواره بر منابعی در اثبات مشروعیت سیاسی تکیه داشته‌اند. آنان در آغاز با اتّکا بر مشروعیت ناشی از پیوند نسبی با پیامبر(ص) توانستند امویان را برانداخته و حکومت را به دست آورند. این پژوهش بر آن است تا با گردآوری اطلاعات و داده‌های تاریخی به روش کتابخانه‌ای و واکاوی آن‌ها، نشان دهد چگونه تغییر در صف‌بندی سیاسی دشمنان عباسیان، باعث شد آنان با تغییر در منابع مورد اتّکایشان در مشروعیت سیاسی، روایی دولتشان را تثبیت و تبلیغ نمایند. همراهی ابتدایی آنان با نظریه مشروعیت شیعه و سپس زاویه گرفتن با آن در مواجهه با دشمنان نوپدید، نشان می‌دهد که عباسیان هدف غایی خود - حفظ قدرت - را برتر از هر اندیشه و انگیزه دیگر می‌دانستند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد تغییر در منابع مشروعیت، ارتباط مستقیمی با صف‌بندی‌های سیاسی دشمنان عباسیان تا پایان خلافت مأمون داشت؛ تا آنجا که می‌توان از منابع به کار گرفته‌شده توسط آن‌ها برای القای مشروعیت به آگاهی‌هایی درباره دشمنان سیاسی آنان دست‌یافت

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The influence of power conflicts on the change in the sources of Abbasid legitimacy from the beginning of the political movement to the end of Abdullah Ma'mun's Government (100-218 A.H)

نویسندگان [English]

  • Fahime Frahmandpoor 1
  • Hamidreza Shamloo 2
1 Assistant professor of Islamic history and civilization department, Islamic knowledge and science faculty of Tehran university
2 Ph. D in teaching of Islamic history and civilization, Tehran university
چکیده [English]

Abbasids - the second dominant dynasty in the history of Islam - from the beginning of the political struggle against Umayyads to the later periods of their political life, have always relied on sources to prove their political legitimacy. At the beginning, they were able to overthrow the Umayyads and gain the government by relying on the legitimacy of their relative connection with the Prophet (PBUH). Relying on the historical data collected in a library method, this research aims to show how the change in the political alignment of the opponents of Abbasids, caused them to establish and promote the validity of their government by changing the sources they rely on for political legitimacy. Their initial association with the theory of Shi'ite legitimacy and then taking an angle with it in dealing with the new enemies, shows that the Abbasids considered their ultimate goal - preserving power - superior to any other thought and motive. The findings of this research reveal that the change in the sources of legitimacy had a direct relationship with the political alignments of the Abbasid enemies until the end of Ma'mun's caliphate. As far as possible, the information about their political enemies can be obtained from the sources used by them to instill legitimacy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abbasids
  • political legitimacy
  • sources of legitimacy
  • opposing groups in the first Abbasid era
  • testament

عنوان مقاله [العربیة]

تأثیر الصراع على السلطة على تغییر مصادر مشروعیّة العبّاسیّین من بدایة حرکتهم السیاسیّة حتّى انتهاء حکومة عبد اللّه‏ المأمون (100 ـ 218 هـ )

چکیده [العربیة]

العبّاسیّون هم السلسلة الثانیة من الحکّام فی التاریخ الإسلامی، وقد سعوا إلى الاستناد دوماً ومنذ بدایة صراعهم السیاسی مع الأُمویّین وحتّى الأدوار التالیة من حیاتهم السیاسیّة على مصادرٍ تساند مشروعیّتهم السیاسیّة، حیث استندوا فی البدایة على المشروعیّة التی تمنحهم إیّاها علاقتهم النَّسَبیّة مع الرسول صلّى اللّه‏ علیه وآله حتّى تمکّنوا من إسقاط الأُمویّین واستلام الحکم. وهذا التحقیق یسعى إلى تجمیع المعلومات والمعطیات التاریخیّة بطریقةٍ مکتبیّة ومن ثمّ تحلیلها لبیان کیف أنّ التغیّر فی الاصطفاف السیاسی لأعداء العبّاسیّین قد أدّى إلى تغییر العبّاسیّین لما استندوا علیه فی إثبات وتدعیم ما ادّعوه من المشروعیّة السیاسیّة والروائیّة لدولتهم. وتشیر مسایرتهم فی البدایة لنظریّة مشروعیّة الشیعة، ومن ثمّ محاربتهم لها عند مواجهتهم لأعدائهم الجدد، إلى أنّ الهدف الغائی (البراغماتی) للعبّاسیّین کان هو السیطرة على الحکم أکثر ممّا هو دفاع عن أیّ فکرةٍ أو دافعٍ آخر. وتشیر نتائج هذا التحقیق إلى أنّ التغییر فی مصادر المشروعیّة کانت له علاقة مباشرة مع الاصطفاف السیاسی لأعداء العبّاسیّین حتّى انتهاء خلافة المأمون، وذلک إلى الحدّ الذی یمکن معه للمصادر التی تمّ توظیفها من قبلهم للإیحاء بالمشروعیّة أن توفّر لنا کمّاً من المعلومات حول أعدائهم السیاسیّین.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • العبّاسیّون
  • المشروعیّة السیاسیّة
  • مصادر المشروعیّة
  • الجماعات المعارضة فی العصر العبّاسی الأوّل
  • الوصایة