نقش حدیث افتراق در شکل‌گیری فرقه‌نگاری اسلامی تا قرن پنجم هجری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، رشته تاریخ اسلام

10.22081/hiq.2023.74240

چکیده

برخی از فرقه‌نگاران برای معرفی و بررسی فرقه‌های مسلمان، حدیث افتراق را مبنای نگارش قرار داده‌اند و به دنبال اثبات هفتاد و سه فرقه اسلامی مطابق با حدیث افتراق بوده‌اند. اما برخی دیگر هیچ توجهی به حدیث افتراق نداشته و علت انشعاب فرقه‌ها را در اختلاف عقاید و مبانی دینی آن‌ها جست‌وجو کرده‌اند. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش است که آیا این حدیث در شکل‌گیری فرقه‌نگاری اسلامی نقش داشته است؟ بدین منظور، نوشته حاضر با گزینش و واکاوی دو کتاب اوائل المقالات از شیخ مفید (د.413ق) و بیان الادیان از ابوالمعالی محمد حسینی علوی (د.485ق) نشان داده است که منابعی همچون بیان الادیان متأثر از این حدیث و بر پایه آن تدوین شده‌اند و در منابعی مانند اوائل المقالات معیارهای دیگری مد نظر بوده و به این حدیث توجهی نشده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effect of Hadith e- Efteraq on the Development of Islamic Sectarianism until the Fifth Century After Hijrah

نویسنده [English]

  • Ghasem Khanjani
Assistant professor of history of Islam, Hozeh and university institute
چکیده [English]

Some sect writers have regarded Hadith e- Efteraq (Separation) as the basis of their writing to introduce and inspect Muslim sects and have sought to prove seventy-three Islamic sects in accordance with Hadith of Separation. Nonetheless, some others have disregarded this hadith and looked for the reason of the division of the sects in the differences in their religious beliefs and foundations. This article seeks to answer the question of whether this hadith played a role in the development of Islamic sectarianism through the descriptive and analytical method of research. For this purpose, the present article has studied two books of Ava’el al- Maqalat compiled by Sheikh Mufid (413 A. H) and Bayan al-Adyan by Abol Ma'ali Muhammad Hosseini Alavi (485 A. H) and it has revealed that the sources such as Bayan al-Adyan are influenced by this hadith. However, in the sources such as Ava’el al- Maqalat, the criteria other than hadith e- Efteraq have been taken into account.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sectography
  • Hadith e- Eftrefaq
  • Islamic Sects
  • Ava’el -ol Maqalat
  • Bayan Al-Idyan

عنوان مقاله [العربیة]

تأثیر حدیث الافتراق فی تألیف کتب التعریف بالفِرَق الإسلامیّة حتّى القرن الخامس الهجری

چکیده [العربیة]

استند بعض مؤلّفی کتب الفرق الإسلامیّة إلی على حدیث الافتراق واتّخذوه أساساً فی تعریفاتهم وبحوثهم عن الفرق الإسلامیّة سعیاً منهم لإثبات مسألة الإثنان والسبعون فرقة إسلامیّة کما وردت فی حدیث الافتراق. إلاّ أنّ آخرون غیرهم لم یلتفتوا أصلاً إلى حدیث الافتراق وصاروا یبحثون عن أسباب ظهور الفِرَق فی اختلاف عقائد أصحابها ومبانیهم الدینیّة. وهذه المقالة تسعى بمنهج وصفیّ تحلیلیّ إلى الإجابة على السؤال عن هل أنّ هذا الحدیث کان له دور فی ظهور التألیفات التی تبحث عن الفِرَق الإسلامیّة؟ وللإجابة عن هذا السؤال تمّ اختیار ومراجعة کتابین هما أوائل المقالات للشیخ المفید (ت 413 هـ ) وکتاب بیان الأدیان لأبی المعالی محمّد الحسینی العلوی (ت 485 هـ ) وقد ظهر منهما أنّ بعض المصادر مثل بیان الأدیان کان لهذا الحدیث أثره علیها وقد دوّنت على أساسه، أمّا غیرها من المصادر مثل أوائل المقالات فلم یکن لهذا الحدیث أثرٌ علیها بل دوّنت وفقاً لمعاییر أُخرى دون أن تلتفت لهذا الحدیث.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • : تألیفات الفِرَق الإسلامیّة
  • حدیث الافتراق
  • الفِرَق الإسلامیّة
  • أوائل المقالات
  • بیان الأدیان

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار