اشعریان و تحول گفتمان تاریخ‌نگاری محدثان قمی در موضوع امام‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تاریخ اسلام، دانشگاه تهران

2 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه تهران

10.22081/hiq.2022.73187

چکیده

دانش تاریخ بر پایه سنّت تجربه‌گرایانه خود در سده‌های اخیر، توان بازنمایی ابعاد فراطبیعی امامان شیعی را ندارد. با توجه به در دسترس نبودن بخش عمده‌ای از منابع تاریخی در محدوده زمانی قرن‌های دو تا پنج هجری، و اهمیت آثار محدثان شیعی، به‌ویژه قمی‌ها در بازنمایی تاریخ امامان در منابع روایی، این پرسش رخ می‌نماید که محدثان قمی چه مسیری را برای بازنمایی ابعاد مختلف شخصیت امامان شیعی(ع) طی کرده‌اند؟
تحقیق حاضر، با نگاهی به روش تحلیل گفتمان و ترسیم گفتمان‌های تاریخی و کلامی و تبیین ارکان آنها در روایات امام‌شناسی محدثان قمی در سده‌های نخستین اسلامی، به تبیین روند فزاینده استفاده از داده‌های کلامی در قالب گزاره‌های تاریخی برای شناساندن امامان و عوامل گسترش آن پرداخته است. یافته‌های پژوهش، نشان می‌دهد که عوامل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و دلایلی چون آمادگی ذهنی مخاطبان، بر غلبه گفتمان کلامی در تاریخ‌نگاری محدثان قمی تأثیرگذار بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ash'aris and the Development of the Historiographical Discourse of Qomi Scholars concerning Imamology

نویسندگان [English]

  • Abolfazl Rabbani 1
  • hassan hazrati 2
1 PhD in Islamic History, University of Tehran
2 Assistant Professor, Department of History, University of Tehran
چکیده [English]

The knowledge of history, based on its empiricist tradition in recent centuries, is unable to represent the supernatural dimensions of Shiite imams. Considering the unavailability of a major part of historical sources in the time range of the second to fifth centuries of Hijri, and the importance of the works of Shia muhaddiths, especially Qomi in representing the history of Imams in narrative sources, the question arises as to what path the Qomi muhaddiths should take to represent different dimensions of the character of the Shiite imam. The present research, looking at the method of discourse analysis and drawing historical and theological discourses and explaining their elements in the traditions of Imamology of Qomi muhaddiths in the first centuries of Islam, has explained the increasing trend of using theological data in the form of historical propositions to identify imams and the factors of its expansion. The findings of the research show that social, political and economic factors and reasons such as the mental preparation of the audience have influenced the predominance of verbal discourse in the historiography of Qomi scholars.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shiite imams (PBUT)
  • historical Imamology
  • history of Imamate
  • Qomi muhaddiths
  • Shiite historiography

عنوان مقاله [العربیة]

الأشاعرة و التحول فی الخطاب التأریخی للمحدثین القمیین فیما یتعلق بموضوع معرفة الإمام

چکیده [العربیة]

إنّ علم التاریخ لیس باستطاعته الاتکاء على إظهار الأبعاد الغیر طبیعیة لأئمة الشیعة من خلال توجهه التجریبی فی القرون الأخیرة، و ذلک بسبب عدم توفر جزء کبیر من المصادر التاریخیة فی الفترة الزمنیة الممتدة من القرن الثانی حتى الخامس الهجری، و أهمیة آثار محدثی الشیعة، و خاصة القمیین فی إعادة إظهار
تاریخ الإمامیة فی المنابع الروائیة. و هنا السؤال یطرح نفسه، ما هو المسیر الذی
اتبعه المحدثون القمیون من أجل إعادة إظهار الجوانب المختلفة لشخصیة أئمة
الشیعة؟ هذه المقالة تبین العوامل الاجتماعیة، السیاسیة، و الاقتصادیة و الأدلة
کتجهیز ذهن المخاطبین، و تأثیر ذلک فی غلبة الخطاب اللفظی فی تأریخ المحدثین القمیین.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • : أئمة الشیعة
  • معرفة الأئمة تاریخیاً
  • تاریخ الأئمة
  • المحدثین القمیین
  • التأریخ الشیعی