مقایسه رویکرد سلجوقیان ایران و فاطمیان مصر در واگذاری اقطاعات به کارگزاران نظامی و دیوانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تاریخ ایران دوره اسلام، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس

3 دانشیار گروه تاریخ؛ دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

4 دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

10.22081/hiq.2021.59462.2109

چکیده

این نوشتار به مقایسه رویکردهای سیاسی و نظامی سلاجقه ایران و فاطمیان مصر در نحوه واگذاری اقطاعات به امرای نظامی و دیوانی می پردازد؛ زیرا به جهت کمبود نقدینگی در پرداخت مواجب عمال خویش به ناچار اقطاعاتی را به آنها اعطاء می کردند. در همین راستا این سوال مطرح می شود که مهمترین وجوه تشابه و تمایز اقطاعات الاستغلال و نظامی در دوره حکومت سلاجقه و خلافت فاطمی چه بود؟ فرضیه حاصله چنین است که وسعت سرزمینهای تحت سلطه سبب گردید تا حاکمان سلجوقی و فاطمی اراضی بسیاری را به امیران نظامی خود واگذار نمایند که می تواند وجه تشابه نظام زمینداری بر مبنای اقطاعات فوق باشد، اما مهمترین تفاوت عملکرد آنان این است که فرمانروایان سلجوقی اقطاع الاستغلال را تنها به امیران نظامی اعطاء می نمودند ولیکن خلفای فاطمی در کنار نظامیان، دیوانسالاران را هم از این نوع اقطاع بهره مند می کردند. این مقاله با بهره گیری از روش مقایسه تاریخی مبتنی بر توصیف و تحلیل ابعاد و زوایای موضوع را بررسی می نماید. یافته ها نشان می دهد؛ سلجوقیان و فاطمیان که در اندیشه گسترش قلمرو بودند اراضی را برای افزایش انگیزه و اطاعت محض فرماندهان واگذار نمودند، اما با گذشت زمان چنین رویکردی به اقتدار امرای نظامی و انحطاط این حکومتها انجامید و نیز فاطمیان بر خلاف سلاجقه املاک را با توجه به خرابی و شکایت امیران معاوضه می کردند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparison of the approach of The Saljuqids of Iran and The Fatemid of Egypt in handing over The Eqta to military and court agents

نویسندگان [English]

  • pourya esmaeili asadabadi 1
  • Abbas Boroumand alam 2
  • mohsen Bahram Nezhad 3
  • Amirhossein hatami 4
1 (PhD), The history of Islamic Iran, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
2 ), Associate Professor Department of History Faculty of Literature and Humanity Sciences Tarbiat modares University
3 ), Associate Professor Department of History Faculty of Literature and Humanity Sciences Imam Khomeini International University
4 (PhD), Associate Professor Department of History Faculty of Literature and Humanity Sciences Imam Khomeini International University Qazvin Iran
چکیده [English]

This article compares the political and military approaches of The Saljuqids of Iran and The Fatemid of Egypt in the manner of handing over The Eqta to the military and court officials. Because of the lack of liquidity in paying the salaries of their employees to they gave them The Eqta. In this regard, the question arises that what were the most important aspects of the similarities and differences between The Eqta Alesteghlal and The Eqta military during The Saljuqids rule and The Fatemid caliphate? The resulting hypothesis is that the vastness of the lands under domination caused The Saljuqids and Fatemid rulers to cede many lands to their military commanders, which could be a similarity between the Land ownership system based on the above The Eqta. But the most important difference in their performance is that The Saljuqids rulers granted The Eqta Alesteghlal only to the military commanders, But The Fatemid caliphs, along with the militaries, also they benefited the bureaucrats from this type of The Eqta. This article examines the dimensions and angles of the subject using a historical comparison method based on description and analysis. Findings show; The Saljuqids and The Fatemid, thinking of expanding their territory, ceded lands to increase the motivation and sheer obedience of the commanders. But over time, such an approach led to the authority of military rulers and the decline of these governments, and The Fatemid, contrary to The Saljuqids, exchanged property according to the ruins and complaints of The Emirs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Saljuqids
  • The Fatemids
  • The military commanders
  • The Eqta Alesteghlal
  • The Eqta Military