الزام‌های تحقق فرایند امت‌گرایی از دیدگاه امام عسکری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان، ایران

3 گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

10.22081/hiq.2022.59079.2099

چکیده

زمامداری در اندیشه اسلامی، مبتنی بر کلان‌نظریه «امت» پی‌ریزی شده و افق حاکمیت را در جوامع اسلامی مشخص نموده است. ازاین‌رو، موضوع امت و امت‌گرایی، همواره به شکل ویژه در سیره رسول خدا9و ائمه مدّ نظر بوده است. پژوهش حاضر، برای پاسخ به این پرسش سامان یافته است که الزام‌های تحقق فرایند امت‌گرایی از دیدگاه امام عسکری کدام‌اند؟
مقاله پیش رو، با روش وصفی ـ تحلیلی به بررسی الزام‌های تحقق امت‌گرایی به‌عنوان اندیشه محوری و اصلی ثابت در تعامل با جریان‌های مختلف از دیدگاه آن حضرت می‌پردازد. یافته‌های پژوهش، نشانگر آن است که مؤلفه‌های ضروری تحقق فرایند هویت‌بخش امت‌گرایی در سیره آن حضرت، دربردارنده «همزیستی مسالمت‌آمیز توأم با محبت و مدارا»، «عدم واگرایی آشکار با خلفا»، «ایجاد همبستگی و گفتمان درونی مسلمانان بر اساس اصول مشترک اسلامی»، «تحریم بدعت‌گذاران»، «نفی خشونت‌گرایی» و «برائت از غالیان» به رهبری امامت الهی می‌باشد. تأکید حضرت به‌عنوان رهبر دینی بر موضوع امت‌گرایی به صورت نظری و عملی، می‌تواند به‌عنوان الگویی راهبردی در ایجاد امت واحده در موقعیت کنونی جهان اسلام مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Requirements for the Realization of the Nationalism in view of Imam Hassan Askari (A.S.)

نویسندگان [English]

  • zahra soleimany 1
  • Asghar Montazerolghaem 2
  • Mostsfa Pirmoradian 3
1 Assistant professor of Islamic Sciences, Farhangian University, Tehran, Iran.
2 Professor of history department, Isfahan University
3 Department of History، Faculty of Literature and Humanities، University of Esfahan، Esfahan، Iran
چکیده [English]

Leadership in Islamic thought is based on the macro-theory of "nation" and it has defined the horizon of governance in the Islamic societies. Therefore, the issue of nation and nationalism has been specifically considered in the conduct of the Messenger of God (PBUH) and Imams (PBUT). The present research is to answer the question on what are the requirements for the realization of nationalism from the perspective of Imam Hassan Askari (A.S.).
Taking advantage of the descriptive-analytical method, the article investigates the requirements for the realization of nationalism as a central and constant thought in the interaction with various currents from the perspective of that Holiness. The findings of the research clarify that the essential components for realizing the process of nationalism in the conduct of that holiness include "peaceful coexistence along with affection and tolerance", "no obvious divergence with the caliphs", "developing solidarity and internal discourse among Muslims based on common Islamic principles", "Prohibition of heretics", "Negation of violence" and "acquittance of the extremists" led by the Divine Imamate. Imam’s emphasis as a religious leader on the issue of nationalism, theoretically and practically, can be considered as a strategic paradigm in developing a united nation in the current situation of the Islamic world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Hassan Askari (AS)
  • nationalism
  • relations of Shiites with others
  • intellectual currents
  • unity
  • strategy

عنوان مقاله [العربیة]

متطلبات تحقیق عملیة الأممیة من منظور الإمام العسکری

چکیده [العربیة]

إن القیادة فی الفکر الإسلامی تقوم على نظریة "الأمة" الکلیة، التی حددت أفق الحکم فی المجتمعات الإسلامیة. ولذلک، فإن قضیة الأمة والأممیة کانت دائماً موضع اهتمام خاص فی سیرة رسول الله9 والأئمة>. ویأتی البحث الحالی للإجابة على هذا السؤال أنه ما هی متطلبات تحقیق عملیة الأممیة من منظور الإمام العسکری؟

وتعتمد هذه المقالة علی المنهج الوصفی – التحلیلی لدراسة متطلبات تحقیق الأممیة کفکرة مرکزیة وثابتة فی التفاعل مع التیارات المختلفة من وجهة نظر الإمام العسکری. وتشیر نتائج البحث إلى أن المقومات الأساسیة لتحقیق عملیة الأممیة فی حیاة الإمام العسکری 7تشمل "التعایش السلمی مع المحبة والتسامح"، و"عدم الاختلاف الواضح مع الخلفاء"، و"خلق التضامن والحوار الداخلی بین المسلمین على الأسس الإسلامیة المشترکة"، و"تحریم أصحاب البِدَع"، و"نبذ العنف" و"البراءة من الغلاة" تقودها الإمامة الإلهیة

إن ترکیز الإمام العسکری7 کزعیم دینی على مفهوم الأممیة من الناحیة النظریة والعملیة یمکن اعتباره نموذجاً استراتیجیاً لتشکیل أمة واحدة فی الوضع الراهن للعالم الإسلامی.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الإمام الحسن العسکری7
  • الأممیة
  • علاقات الشیعة مع الآخرین
  • التیارات الفکریة
  • الوحدة
  • الاستراتیجیة

مراجع

قرآن کریم.
ابن‌حنبل، ابوعبدالله احمدبن‌محمد، 1416ق، مسند الإمام احمدبن‌حنبل، محقق: احمد محمد شاکر، الطبعة الأولی، القاهرة: دار الحدیث.
ابن‌حنبل، ابوعبدالله احمدبن‌محمد، 1436ق، متن اصول السنّة، بروایة: عبدوس‌بن‌مالک، المعتمد من معهد میراث نبوی، الطبعة الأولی، السعودیة: جامعة ام القری.
ابن‌بابویه، محمد‌بن‌علی، 1395، کمال الدین وتمام النعمة، چاپ دوم، تهران: اسلامیه.
ابن‌بابویه، محمد‌بن‌علی، 1398، التوحید، تحقیق: سید هاشم حسینی ‌طهرانی، چاپ اوّل، قم: جامعه مدرسین.
اربلی، علی‌بن‌عیسی، 1381، کشف الغمة فی معرفة الائمة، تحقیق: هاشم رسولی محلاتی، چاپ اوّل، تبریز: بنی‌هاشمی.
ابن‌شهرآشوب، محمد، 1379، مناقب آل ابی‌طالب، چاپ اوّل، قم: علامه.
ابن‌اثیر، عزالدین ابوالحسن، 1385، الکامل، بی‌چا، بیروت: دار صادر.
ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم، 1414ق، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار الفکر.
احمدی، ظهیر، 1388، «مفهوم‌شناسی امت در قرآن و اجتماع»، پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کریم، شماره 2.
اصفهانی، ابوالفرج، بی‌تا، مقاتل الطالبیین، بی‌چا، بیروت: دار المعرفة.
پاکتچی، احمد، 1372، «اهل‌سنّت و جماعت» در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر: کاظم موسوی بجنوردی، چاپ اوّل، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد، 1407ق، الصحاح؛ تاج اللغة وصحاح العربیة، چاپ چهارم، بیروت: دار العلم.
جمشیدی، محمدحسین، 1384ش، «چیستی و ماهیت وحدت و همبستگی در اندیشه امام خمینی;»، پژوهشنامه متین، شماره 27.
جعفری، محمدتقی، 1375، استراتژی وحدت در اندیشه سیاسی اسلام، چاپ اوّل، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
حرانی، ابومحمد، 1385، تحف العقول عن آل الرسول9، ترجمه: صادق حسن‌زاده، چاپ پنجم، قم: آل‌علی.
حمیری، عبدالله‌بن‌جعفر، 1371، قرب الاسناد، جلد 1، بی‌چا، قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.
حسن‌بن‌علی7، 1409ق، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن العسکری7، چاپ اوّل، قم: مدرسة الإمام المهدی=.
خاتمی، احمد، 1370، فرهنگ علم کلام، چاپ اوّل، تهران: صبا.
شهرستانی، محمدبن‌عبدالکریم، بی‌تا، الملل والنحل، تحقیق: محمد سید گیلانی، بی‌چا، بیروت: دار المعرفة.
شریعتی، علی، 1383، فرهنگ لغات، چاپ چهارم، تهران: انتشارات قلم.
صابری، حسین، 1386، تاریخ فرق اسلامی، چاپ سوم، تهران: سمت.
طوسی، محمد‌بن‌حسن، 1411ق، الغیبة، چاپ اوّل، قم: دار المعارف الإسلامیة.
طوسی، محمد‌بن‌حسن، 1373، رجال الطوسی، مصحح: جواد قیومی اصفهانی، چاپ سوم، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجامعة المدرسین بقم المقدسة.
طوسی، محمد‌بن‌حسن، 1420ق، فهرست کتب الشیعة وأصولهم وأسماء المصنفین وأصحاب الأصول، تصحیح: عبدالعزیز طباطبائی، چاپ اوّل، قم: مکتبة المحقق الطباطبائی.
طبری، محمدبن‌جریر، 1387، تاریخ الطبری (تاریخ الأمم والملوک)، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، الطبعة الثانیة، بیروت: دار التراث.
طبسی، محمدجواد، بی‌تا، با خورشید سامرا، ترجمه: عباس جلالی، بی‌چا، اصفهان: مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه.
علی‌بن‌ابیطالب7، 1382، نهج البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، چاپ اوّل، قم: مسجد جمکران.
عمید زنجانی، عباسعلی، 1367، تحقیق و بررسی در تاریخ تصوف، چاپ اوّل، تهران: اسلامیه.
غنی، قاسم، 1380، تاریخ تصوف در اسلام، چاپ اوّل، تهران: زوار.
غمامی، محمدمهدی، 1391ش، «قدرت نرم نظم، اساس جمهوری اسلامی ایران در تحقق آرمان وحدت اسلامی»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال دوم، شماره 6.
قطب‌الدین ‌راوندی، سعید‌بن‌هبة‌الله، 1409ق، الخرائج والجرائح، چاپ اوّل، قم: مؤسسه امام مهدی.
کشی، محمدبن‌عمر، 1409ق، رجال الکشی، چاپ اوّل، مشهد: دانشگاه مشهد.
کشی، محمدبن‌عمر، 1363، رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، تصحیح: مهدی رجایی، چاپ اوّل، قم: مؤسسة آل البیت.
کلینی، محمدبن‌یعقوب، 1407ق، الکافی، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
لویی گارده، ت. لیف، 1352، اسلام: دین و امت، ترجمه: رضا مشایخی، چاپ اوّل، تهران: انتشار.
مامقانی، عبدالله، بی‌تا، تنقیح المقال فی علم الرجال، بی‌چا، نجف: المطبعة المرتضوی.
مسعودی، علی‌بن‌الحسین، 1409ق، مروج الذهب، چاپ دوم، قم: دار الهجرة.
مسعودی، علی‌بن‌الحسین، 1365، التنبیه والاشراف، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
مسعودی، علی‌بن‌الحسین، 1426ق، اثبات الوصیة، چاپ سوم، قم: انصاریان.
مفید، محمد‌بن‌محمدبن‌نعمان، 1413ق، الإرشاد، چاپ اوّل، قم: کنگره شیخ مفید.
مفید، محمد‌بن‌محمدبن‌نعمان، 1414ق، تصحیح إعتقادات الإمامیة، مصحح: حسین درگاهی، چاپ دوم، قم: کنگره شیخ مفید.
مکارم شیرازی، ناصر، 1370ش، ترجمه گویا و شرح فشرده‌ای بر نهج البلاغه، چاپ اوّل، قم: مطبوعاتی هدف.
مکارم شیرازی، ناصر، 1382ش، برگزیده تفسیر نمونه، چاپ سیزدهم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مطهری، مرتضی، 1385ش، آشنایی با علوم اسلامی (کلام، عرفان و حکمت عملی)، جلد 2، چاپ اوّل، قم: صدرا.
منتظرالقائم، اصغر، 1399ش، «منظومه فکری امیرمؤمنان در فرایند امت‌گرایی در نهج البلاغه»، مجموعه هادی‌نامه، به کوشش: رسول جعفریان، قم: نشر مورخ.
نجاشی، احمد‌بن‌علی، 1365، رجال النجاشی، چاپ ششم، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
نوری، حسین‌بن‌محمدتقی، 1408ق، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل، چاپ اوّل، قم: مؤسسة آل البیت.
نجمی، محمدصادق، 1361، سیری در صحیحین، چاپ چهارم، خوی.
یعقوبی، ابن‌واضح، بی‌تا، تاریخ الیعقوبی، بیروت: دار صادر.
Shacht, joseph, 1978, Bosworth,ce, the legacy of Islam, oxford university press.
 
تاریخ اسلام
دوره 25، شماره 3 - شماره پیاپی 3
شماره۹۹-مهر 403
مهر 1403
صفحه 61-88

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار