سقیفه در تاریخ‌نگاری بلاذری با تأکید بر أنساب الأشراف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تاریخ اسلام دانشگاه مذاهب اسلامی

2 دانشیار تاریخ اسلام جامعة المصطفی العالمیة

چکیده

سقیفه، مهم‌ترین رویداد تاریخ اسلام بعد از رحلت پیامبر(ص)، در منابع تاریخی از جایگاه خاصی برخوردار است و ابعاد مختلف آن، تحقیقات علمى فراوانى را به خود اختصاص داده است. در بررسی این جریان، نگاه دقیق­تر به گزارش­های مورخان اوّلیه، اهمیتی ویژه دارد. بلاذری (279ق) در أنساب الأشراف کوشیده است آثار محدثان و اخباریان قدیم را به صورت گسترده­ گرد آورد و به ضبط و ثبت اخبار سقیفه بپردازد.
این نوشتار، با روش تحلیل محتوا به کالبدشکافی گزارش‌های بلاذری درباره سقیفه دست زده و بر آن است با شکستن قالب‌های کلیشه‌ای گزارش‌های تاریخی، به مغز و جوهر کلام یا همان معارفی که اندیشه مورخ را شکل داده و در نوشته‌های او بازتاب یافته است، دست یابد. یافته‌های این پژوهش، حاکی از آن است که بلاذری جریان سقیفه را با شرح بیشتری نسبت به مورخان هم­روزگارش چون ابن ‌هشام (213یا218ق)، محمد بن سعد (230ق) و یعقوبی (284ق) نگاشته و با نگاه کلی­تری به این حادثه پرداخته است. وی با این ­که بر مذهب اهل‌سنّت بود، روایات مخالف جانشینی ابوبکر را نیز بیان کرده و گزارشی از برخی منازعات سقیفه را نیز آورده است. چنین برمی‌آید که وابستگی بلاذری به خلفای عباسی، در این رویکردِ او به موضوع سقیفه، نقشی مهم داشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Saqifah in Balazori’s Historiography with the Emphasis on Ansaab ol- Ashraf

نویسندگان [English]

  • sadrollah esmaeilzadeh 1
  • Nematollah Safari Forooshani 2
1 Ph. D candidate in history of Islam, Islamic Religions University
2 Member of history of Islam department, Jamiah al- Mostafa al- Alamiah
چکیده [English]

Saqifah is considered as the most significant incidents of history of Islam after the departure of Prophet Mohammad (PBUH) and it is of particular position in the historical sources; moreover, too many scientific researches were done pertaining to its diverse dimensions.
To investigate this trend, more accuracy and reflection toward the early historians’ reports is required. Balazori’s (279 A.H) in Ansaab ol - Ashraf, has endeavored to extensively gather the works of earlier scholars of hadith and narrators and to record the incident of Saqifah.
The present research has studied Balazori’s reports on Saqifah via the content analysis and it is to break the cliché formats in the historical reports to achieve the main facts or the knowledge developed the thought of historian and reflected in his writings. The findings of this research indicate that Balazori’s has written the incident of Saqifah with more clarification compared with his contemporary historians such as Ibn e- Hashem (213 or 218), Mohammad ibn e- Sa’d (230), and Yaqubi (284) and he has investigated this event with more general approach. Although he was Sunnite, he included the narrations related to the disagreement with the succession of Abu Bakr as well as a report of some disputes on Saqifah. It is concluded that the dependency of Balazori’s on Abbasid caliphate has been so effective on his approach towards the issue of Saqifah

کلیدواژه‌ها [English]

  • Balazori’s
  • Ansaab ol - Ashraf
  • Saqifah
  • succession of the Holy Prophet (PBUH)
  • Abbasid caliphate

عنوان مقاله [العربیة]

السقیفة فی تأریخ البلاذری مع التأکید على أنساب الأشراف

چکیده [العربیة]

تعتبر السقیفة من أهم الأحداث التاریخیّة التی حصلت بعد وفاة الرسول
الأعظم (ص)، و قد حظیت بمکانة خاصة فی المنابع التاریخیّة، و الأبحاث العلمیّة. عند دراسة هذه الواقعة، لا بد من تسلیط الضوء بشکلٍ أدق على تقاریر المؤرخین الأوائل. و قد تطرق البلاذری (279ق) فی أنساب الأشراف إلى الحدیث بشکلٍ مفصل حول آثار المحدثین و الإخباریّین القدامى، بالإضافة إلى تدوین أخبار السقیفة.
تسعى هذه المقالة من خلال المنهج التحلیلی إلى تشریح تقاریر البلاذری حول السقیفة، و کسر الصورة النمطیة للتقاریر التاریخیّة، بهدف الوصول الى الفکر و مضمون الکلام، و المعرفة و الرؤى التی قصدها المؤرخ و انعکست فی کتاباته. بالنتیجة، یمکن القول بأنّ البلاذری قد تطرق بالحدیث أکثر حول السقیفة، مقارنةً بنظرائه من المؤرخین أمثال ابن هشام (213 او 218ق)، محمد بن سعد (230ق)، و الیعقوبى (284ق).
و على الرغم من أنه کان من أهل السنة، الا أنه قد أورد العدید من الروایات المخالفة لخلافة أبی بکر، کما ذکر تقاریراً عدّة حول صراع السقیفة. و من الواضح أنّ قرب البلاذری من العباسیّین، قد لعب دوراً أساسیّاً فی مقاربته لموضوع السقیفة

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • البلاذری (279ق)
  • کتاب أنساب الأشراف
  • السقیفة
  • خلافة النبی (ص)
  • الخلافة العباسیّة