تحلیل گفتمان حدیثی شیعه؛ مطالعه موردی کتاب الحجة در کافی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 فارغ التحصیل دکتری تاریخ اسلام از دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام در دانشگاه لرستان

3 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث در دانشگاه اراک

10.22081/hiq.2019.67351

چکیده

نقش خوانش‌های گوناگون میراث حدیثی شیعه در شکل‌دهی به کنش کاربران گفتمان‌های شیعی و کشمکش‌های گفتمانی بر سر تفسیری صحیح از این میراث، بازاندیشی جوامع حدیثی را بسیار ضروری ساخته است. بررسی کتاب الحجة از مجموعه‌حدیثی کافی به عنوان یک نمونه برای این بازاندیشی با بهره‌گیری از روش تحلیلِ انتقادیِ گفتمان، موضوع مقاله حاضر است. بر اساس پیش‌فرض این روش، هر متن فقط برساخته‌ بافتار تاریخی خود نیست و می‌تواند با یک کنش بیناگفتمانی به یک راهبرد گفتمانی آفرینشگر تبدیل شود و نقشی برسازنده نسبت به بافتار تاریخی خود اجرا کند.
 کاربست این روش برای تحلیل کتاب ‌الحجة نشان می‌دهد که شیخ کلینی (د.329ه.ق) به منظور یافتن راهی برای برون‌رفت از بحران‌های جامعه‌ شیعه در عصر غیبت صغرا که با فراگیر شدن عقل‌گرایی شیعی هم‌زمان بود، دست به کنشی بینا‌گفتمانی زد. بر این اساس، او در کنار پذیرش دیدگاه حدیث‌گرایان قم درباره علم ائمه(ع)، می‌کوشید از برداشت متهم به تقصیر آنان فاصله بگیرد و با برجسته ساختن باورهای معطوف به وحیانی و الهامی بودن منابع علم ائمه(ع)، حیاتی تازه به عقل شیعی در آن شرایط بحرانی دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Hadith Discourse Analysis of Shi’a; Case Study of Al- Hojjah Book

نویسندگان [English]

  • saeed moosavi siany 1
  • Sajjad Moradi 2
  • Mohammadbagher Dalvandi 3
1 Ph.D. in History of Islam, Shiraz University
2 Ph.D. in History of Islam, Lorestan University
3 Ph. D Student of Quran and Hadith Science, Arak University
چکیده [English]

The role of various readings of hadith inheritance of Shi’a on the development of action on discourses of Shiites as well as the discourse disputes concerning a correct interpretation of this inheritance, has necessitated the reconsidering of hadith communities. The study of Al- Hojjah book regarded as a collection of hadith in Kafi as a sample for this reviewing by taking advantage of critical discourse analysis method is considered as the topic of this present article. Based on the presumption of this method, every text is not developed out of its own historical context and it can change into a generating discourse strategy thorough an inter discourse action and consequently, it can act a constructive role towards its historical context. The application of this method intended for the analysis of Al-Hojah book clarifies that Sheikh e- Koleini (329 After Hijrah) initiated an inter discourse action to remove the crises of Shiite community in time of minor occultation simultaneous with the propagation of Shiite intellectualism. In this regard, Koleini tried to foreground the resurrection based beliefs towards the sources of Imams’ knowledge, and provided a new life to Shiite intellect in those critical conditions along with accepting the view of those in favor of hadith in Qom, related the science of infallible Imams.

کلیدواژه‌ها [English]

  • instruction of Imamah
  • Al- Kafi book
  • Koleini e- Razi
  • critical discourse analysis
  • study of hadith

عنوان مقاله [العربیة]

تحلیل خطاب الشیعة فی الحدیث؛ کتاب الحجة فی الکافی نموذجا

چکیده [العربیة]

إن القراءات المتعددة للتراث الشیعة الحدیثی لها دورها فی بروز التعاطی المتباین مع الخطاب الشیعی و من ثم الاختلاف فی الاستقراء الصحیح بغیة الحصول على القراءة الصحیحة فیه(التراث). فهذا ما یحتم على الباحث، المراجعة و الدراسة فی تلک الکتب التراثیة للحدیث. یهدف هذا المقال إلى المراجعة النقدیة فی "کتاب الحجة" من منظومة الأحادیث الشیعیة(الکافی)؛ عبر توظیف المنهج التحلیلی و النقدی للخطاب.
استنادا إلى فرضیة تحلیل الخطاب النقدی، أن النص لایرتبط بسیاقه التاریخی فحسب؛ بل یستطیع أن یتحول إلى آلیة خطابیة فاعلة و مؤثرة عبر التعاطی و التفاعل البینی فی الخطابات و أن یؤدی دوره فی فاعلیة السیاق التاریخی له.فتوظیف هذا المنهج فی تحلیل "کتاب الحجة "یفید بأن الشیخ الکلینی(د.329ه.ق) بغیة إیجاد حل للخروج من الأزمات التی کانت تطال المجتمع الشیعی فی عصر الغیبة الصغرى و التی کانت متزامنة مع الاهتمام بالعقل و الإقبال علیه عالج تلک القضایا بتوظیف الخطاب البینی فی کتابه. فتأسیسا على ذلک، إن الأخیر مع امتثاله لرأی علماء الحدیث فی قم بخصوص علم الأئمة، یسعى أن ینأى بجانبه عن اتهامهم بالتقصیر و أن یرکز على قضیة علم الأئمة الإلهی و اتصال علمهم بمصادر الوحی و الالهام و أن یبث الروح فی العقل الشیعی و ینعشه فی تلک الظروف العصیبة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الإمامة
  • الکتاب الکافی
  • الکلینی الرازی
  • تحلیل الخطاب النقدی
  • دراسة الحدیث