«خواتین» و نقش سیاسى - اجتماعى آنان در تاریخ اسلام‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

انشجوى دکتراى تاریخ و تمدن ملل اسلامى دانشگاه آزاد - واحد علوم و تحقیقات تهران.

چکیده

خاتون/قاتون/قادین، به معناى خانم، بانوى اصیل و شوهردار (به طور عام) و زنان والامقام و دختران خاقان، خان و بزرگان (به طور خاص)، یکى از عنوان‏هاى مهم در تاریخ اسلام و در واقع، عنوانى ویژه در برابر خان بوده که براى بزرگداشت زنان و تجلیل از مقام آنان، به کار مى‏رفته است.
عنوان «خاتون» خاستگاه سغدى داشته و پیش از ظهور اسلام به حکم‏رانان چین و بخارا اطلاق شده است، لکن این عنوان (با مفهوم خاص خود) در دوره‏هاى اسلامى هم در نقاط مختلف قلمرو اسلامى به کار مى‏رفته و حتى گذشته از شهرت نخستین زن حکومتگر شیعه به نام «سیده ملک خاتون»، که در قرن چهارم هجرى در ایران به حکومت رسید خاتون و برخى واژه‏هاى مترادف‏با آن، هم‏چون بى‏بى و سیده درباره حضرت فاطمه‏علیها السلام و بعضى از فرزندان ائمه اطهارعلیه السلام، جایگاه ویژه‏اى در میان شیعیان اثناعشرى در ایران، داشته است.
این مقاله درصدد است تا ضمن ریشه‏یابى واژه خاتون و مترادف‏هاى آن، نقش سیاسى، اجتماعى، دینى و فرهنگى خاتون‏ها را در دوره‏هاى گوناگون تاریخى بررسى کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

"KHAWATIN" AND THEIR POLITICAL, CULTURAL, RELIGIOUS AND SOCIAL ROLE IN ISLAMIC HISTORY

نویسنده [English]

  • Seyyed Mahdi Javadi
چکیده [English]

Khatun / ghatun / ghadin meaning lady, or pure and married women (generally) and noble women such as daughters of khaghans (the great khan) and khans and high-ranking officials (specifically) has been a major title in the history of Islam and in fact been a special title vis-ب-vis men's khan to respect and upgrade women
and their ranks.
The title "khatun" has a sogdian root and before the advent of Islam was used to refer to the rulers of China and Bukhara.
Nevertheless, this title (with its own specific meaning) was also used in different parts of the Muslim World in the Islamic period. Aside from "Seyyedeh Malek Khatun" the first Shi'ah woman to come to power in Iran in 4th century A.H., khatun and other words analogous with it, like "bibi" and "seyyedeh" used to refer to Fatimah (pbuth), have had a special place in the jargon of the Twelver Shi'ah in Iran. While going through the etymology of the word khatun and its analogous word, this article examines the khatuns' political, social, religious and cultural role in various historical periods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • China
  • Bukhara
  • Sogdiana
  • khatun
  • women
  • tarkan (tarkhan)
  • bibi
  • beigum