نقش تشیّع در جنبش‏هاى سیاسى صوفیان قزلباش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى

چکیده

ایلات و عشایر آذربایجان و اران و آسیاى صغیر که اندک اندک به تشیّع رو آورده و در خانقاه صوفیان اردبیل از شیخ صفى الدین اردبیلى به این سو پرورش یافته بودند به دفاع از این سلسله صوفیه (صفویه) برخاستند. آنان به تدریج از جنبه‏ى معنوى به سیاست و حکومت‏گرى کشیده شده و با تشکیل اتحادیه‏ى قزلباش پایگاه عقیدتى و نظامى خود را پدید آورده و به مرور با تقویت آن توانستند شاه اسماعیل صفوى را به پادشاهى برسانند. این امر تاریخى که هویت و وحدت ایران را نیز در برداشت در جامعه مقبولیت یافت و نهایتاً سلطنت صفویه، ایران‏گیر شد.
اما به سان تمام سلسله‏ها که در آغاز با اندیشه و آرمان به حکومت مى‏رسند و آنگاه از پایگاه‏هاى اصلى ایدئولوژیک خود دور مى‏شوند، قزلباش نیز محو قدرت و نعمت گردید و در مسایل سیاسى و اجتماعى آن چنان دخالت کرد که سرانجام به آشوب و متلاشى شدن انجامید؛ به گونه‏اى که شاه عباس اول آن اتحادیه را در عمل منحل کرد و با تشکیل سازمان شاهسون به گونه‏ى دیگر، سلطنت صفویه را در پناه نظامى‏گرى قرار داد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of the Shiah in the Political Movemonts of the Ghizilbash Sufis

نویسنده [English]

  • Naser Takmil Homayoon
چکیده [English]

The nomadic tribes and clans who inhabited Azerbijan, Arran, and Asia Minor, gradually turned to Shصah Islam. They, who had been bred in the sufi order of Ardabil from the time of Shaikh Safi ه ed ه Din Ardabili onwards, rose to defend their sufi order called Safaviyyeh )or the Safavids(. Later, they slowly inclined toward Politics and government distancing themselves from their original spiritual ideals. By establishing the Ghizilbash Union,they created their idealogical and military base.
Then, by strengthening it, they succeeded to put on the throne Shah Esmail I as the founder of the Safavid dynasty. This historic event which was in line with lvan's unity and national identity was welcomed by the lranian public and finally spread the Safavid reign all over the country.
Nevertheless,as all other dynasties, that at first come to power on a wave of ideal principles and then fall short of their early ideological aspirations, the Ghizilbash also was in the end overtaken by the luster of power and wealth. They interfered in social and political issues to such an extent that caused social unrest and their own final disintegration.Hence,Shah Abbas I pracically dissolved their union and yet, by substituting it whit a new organization called the Shahsavan,continued to give the Safavid monarchy the military protection it already enjoyed, in a different way.