در سال 61ق, پنجاه سال بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص), جامعه اسلامى شاهد سانحه اى بسیار اسف بار بود; نوه پیامبر(ص) به طرز فجیعى به همراه یاران اندک خود به شهادت رسید و اهل بیت او به اسارت رفتند. چرا عاشورا اتفاق افتاد؟ این پرسشى است که نوشته حاضر به منظور یافتن پاسخى قانع کننده به آن, بر آمده است. بر همین اساس مباحث ذیل را در این مقاله مورد توجه و مداقه قرار داده ایم: بافت اجتماعى جزیره العرب قبل از بعثت به عنوان مرده ریگ جاهلیت, رخداد سقیفه به عنوان اولین انحراف بنیادین در حرکت اسلامى که در آن عقیده, فداى قبیله شد و نتایجى که از این اجتماع شتابآلود برآمد, سیاست مالى خلفاى نخستین; به ویژه دوره عمر و عثمان و بدعت ها و انحرافاتى که در این زمینه به وقوع پیوست, انحرافات فکرى که معاویه و جانشین او یزید ابداع کردند (همانند: جعل حدیث, تبدیل خلافت به سلطنت, احیاى عروبت و فروداشت موالى) و بالاخره تقویت جریان هاى فکرى انحرافى همانند مرجئه که مشروعیت بخش رفتار غیر دینى امویان بودند.
)