نظام وقف در بیمارستان‌های دورة اسلامی از ابتدا تا آغاز عثمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات عرب دانشگاه رازی کرمانشاه

3 دکتری تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان

چکیده

نظام وقف در میان مسلمانان به سبب تأکید فراوان قرآن، سنت نبوی6 و تشویق ائمه اطهار7 گسترش چشم­گیری داشت. وسعت روند بیمارستان سازی در سراسر قلمرو اسلامی از اندلس در غرب تا ماوراءالنهر و هند در شرق اسلامی، نشان دهنده اهتمام خاص و ویژه تمدن اسلامی به امور پزشکی و درمانی جامعه است. در ابتدا بودجه و هزینه­های مصرفی بیمارستان­های اسلامی به وسیله بانی و یا حاکم سازنده بنا تأمین می­شد اما خیلی زود مسلمانان دریافتند برای استمرار کار بیمارستان­ها با نظام وقف است؛ زیرا با مرگ سازنده بیمارستان و یا عدم علاقه جانشینان وی در اختصاص بودجه به بیمارستان و یا ضعف اقتصادی دولت­ها در مراحل بعد، اداره امور بیمارستان مختل می­شد. هنگامی که بیمارستان­ها، املاک و مستغلاتی موقوفه داشتند و از درآمد آن­ها هزینه­های خود را تأمین می­کردند، استمرار کارشان مستقل از ضعف و افول دولت­ها و حاکمان تداوم می­یافت و عموم مردم نیز فارغ از هر نژاد، مذهب و مسلکی می­توانستند به صورت رایگان از خدمات آن­ها بهره­مند شوند. بررسی تاریخی منبع درآمد بیمارستان­های اسلامی که تکیه­اش بر موقوفات بود، هدف این نوشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The System of Endowment in the Hospitals of Islamic Period from the Beginning untill Othmanid time

نویسندگان [English]

  • Asqar Montazer Qa’em 1
  • Shams Hosseini 2
  • Kiumars Azimi 3
1
2
3
چکیده [English]

The System of endowment among Muslims was of considerable development due to excessive emphasis of holy Qur’an, prophetic tradition as well as the encouragement of infallible Imams. The development of the trend of hospital construction all over the Islamic area from Andalusia in the west as far as Transoxania and India in the Islamic east would be the reflection of the particular attention of Islamic civilization toward the medication and treatment affairs of society. At first, the budget and consumptive expenses of Islamic hospitals could be afforded by the benefactors or someone in charge of the construction but the Muslims shortly found that the constant activities of hospitals depend on endowment. Since, through the death of the constructor of hospitals or void of interest of his successors in devoting budget to the hospital or the economical weakness of governments in the next stages, the hospital affairs would be ended. When the hospitals were of dedicated possessions and real properties and their expenses could be provided through the income of them, the continuation of their activities would be independent of the weakness and collapse of governments and governors so that the people regardless of any race, religion and ideology could be benefited from free of charge services. The purpose of this writing is linked to the historical investigation of the origin of the income of Islamic hospitals relying on endowments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • endowment
  • system of endowment
  • Hospital
  • possessions
  • real properties