جستاری در مضامین رؤیاهای رسول اکرم و جایگاه آن در تصمیم‌گیری‌های آن حضرت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه زنجان

2 دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشگاه علامه طباطبائی

10.22081/hiq.2024.75246

چکیده

خواب حالتی است توأم با آسایش و آرامش که بر اثر از کار بازماندن حواس ظاهر در انسان و حیوان پدید می‌آید. رؤیا آن چیزی است که در خواب دیده می‌شود؛ بخشی از رؤیاها صادقانه هستند. این پژوهش با روش وصفی ـ تحلیلی مضامین رؤیاهای صادقانه حضرت رسول9 و تأثیرشان در تصمیم‌گیری‌های ایشان را مورد بررسی قرار داده است. این بررسی حکایت‌گر آن است که خواب و رؤیا در فرهنگ اعراب قبل و بعد از ظهور اسلام همچون دیگر ملل مجاور آن‌ها دارای اهمیت بسیاری بوده است. مقاله با تأکید بر این که وحی و معراج در حالت خواب و رؤیای صادقه محقق نشده، بلکه هر دو در عالم بیداری بوده، نشان می‌دهد که مضمون رؤیاهای پیامبر عموما درباره سرنوشت اشخاص یا جنگ‌ها و حوادث و به نوعی پیش‌بینی رویدادهای آینده بوده است. آن حضرت گاه از رؤیای صادقانه برای اعتباربخشی به سخنان خود استفاده می‌کرد اما اغلب، رؤیا را معیار حجیت برای یاران خود نمی‌شمرد و آنان را وادار به انجام کاری بر پایه رؤیا نمی‌نمود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Research on the Theme of the Prophet's Dreams and its Effect on His Decisions

نویسندگان [English]

  • seyedeh leila taghavi sangdehi 1
  • somayye Aghamohammadi 2
  • Alireza Ashtari Tafreshi 3
1 university of zanjan
2 fumuni
چکیده [English]

Sleep is a state of comfort and relaxation that occurs as a result of the cessation of external senses in humans and animals. A dream is what is seen in during sleeping; Some dreams are honest. This research has analyzed the themes of the honest dreams of the Prophet Mohammad and their influence on his decisions with a descriptive- analytical method. This study indicates that dreams have been very important in the culture of Arabs before and after the advent of Islam, like other neighboring nations. Emphasizing that revelation and ascension were not realized in the state of sleep and true dreams, but both occurred in wakefulness, the article shows that the theme of the prophet's dreams was generally about the fate of people or wars and events and in some way predicting future events. Sometimes, that holiness used an honest dream to validate his words, but often, he did not consider the dreams as a criterion of authenticity for his companions and did not force them to do something based on the dreams.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prophet Mohammad (PBUH)
  • Prophetic Age
  • Dream and History
  • Companions of the Prophet
  • Ascension

عنوان مقاله [العربیة]

بحث فی مضامین رؤیا النبی الأعظم9، و دورها فی قراراته

چکیده [العربیة]

إنّ النوم هو حالة من الراحة و الاسترخاء تحدث نتیجة توقف الحواس الخارجیة عند الإنسان و الحیوان. أما الحلم فهو ما یُرى خلال النوم؛ و تعتبر بعض هذه الأحلام صادقة. قام هذا البحث بتحلیل مضامین الرؤیا الصادقة للنبی الأکرم9، و تأثیرها فی قراراته، و ذلک بالاستناد على المنهج الوصفی التحلیلی. و تبیّن من خلال هذه الدراسة أنّ النوم و الأحلام کان لهما أهمیة کبرى فی ثقافة العرب قبل ظهور الإسلام و بعده، کغیرهم من الأمم المجاورة.



بالإضافة إلى التأکید على أنّ الوحی و العروج لم یتحققا خلال النوم أو الحلم، بل کانا فی عالم الیقظة، فالمقالة توضح أنّ مضمون رؤیا النبی9 کانت تدور بشکل عام حول مصیر الأفراد أو الحروب أو الأحداث، بالإضافة إلى التنبؤ بالأحداث المستقبلیة. و قد کان9 یشیر خلال خطبه و کلماته الى مضمون رؤیاه الصادقة للتأکید على بعض الأمور، و لکنه فی کثیر من الأحیان، لم یکن یعتبر أنّ الحلم هو معیار لحجیّة بعض الأصحاب، کما أنّه9 لم یجبر أحداً على العمل بناءًا على رؤیاه.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • النبی الأعظم9
  • العصر النبوی
  • الرؤیا و التاریخ
  • صحابة النبی
  • المعراج

مراجع

  1. * قرآن کریم.

    1. ابن اثیر، ابوالحسن علی بن ابی الکرام، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار الفکر، 1409ق.
    2. ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1412ق.
    3. ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر (تاریخ ابن خلدون)، تحقیق خلیل شحادة، بیروت: دار الفکر، 1408ق.
    4. ابن سعد، محمد بن منیع، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1410ق.
    5. ابن عبدالبر، ابوعمر یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت: دار الجیل، 1412ق.
    6. ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت: دار الفکر، 1407ق.
    7. ابن منظور، جمال الدین ابوالفضل محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، 1414ق.
    8. ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت: دار المعرفة، بی‌تا.
    9. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، تصحیح محمدمهدی ناصح، محمدجعفر یاحقی، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1408ق.
    10. امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنّة و الأدب، اصفهان: موسسه نشر معارف و تحقیقات، 1416ق.
    11. بخاری، ابوعبدالله محمد بن إسماعیل، الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله9 و سننه و ایامه (صحیح بخاری)، تحقیق محمد زهیر بن ناصر الناص، بی‌جا: 1422ق.
    12. بلاذری، احمد بن یحیی، جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت: دار الفکر، 1417ق.
    13. بیستونی، محمد، ترجمه تفسیر مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مشهد: آستان قدس رضوی، بی‌تا.
    14. بیهقی، ابوبکر احمد بن الحسین، السنن الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، سوم، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1424ق.
    15. بیهقی، ابوبکر احمد بن الحسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1405ق.
    16. تیموریان، احمد، محمد رسول الله9، بی‌جا: 1389.
    17. جرجانی، حسین بن حسن، جلاء الأذهان و جلاء الأحزان (تفسیر گازر)‏، تصحیح و تعلیق جلال الدین محدث، تهران: دانشگاه تهران، 1378.
    18. دیراوی، عمر، روح الاسلام، بیروت: دار العلم للملایین، 1961م.
    19. ری‌شهری، محمد، حکمت‌نامه پیامبر اعظم9، قم: دار الحدیث، 1386.
    20. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، تصحیح مصطفی حسین احمد، بیروت‏: دار الکتاب العربی، 1407ق.
    21. سمرقندی‏، کمال الدین عبدالرزاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین‏، عبدالحسین نوایی‏، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی‏، 1383.
    22. سمعانی، ابوالمظفر منصور بن محمد، تفسیر القرآن (تفسیر السمعانی)، دار الوطن للنشر، 1418ق.
    23. شیخ صدوق، خصال، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1403ق.
    24. شیخ مفید، الارشاد، ترجمه محمدباقر ساعدی خراسانی، تهران: اسلامیه، 1364.
    25. شیرازی، محمد، برای نخستین بار در تاریخ بشریت / جستارهایی از تاریخ پیامبر اکرم9، تهران: انصار الحسین، بی‌تا.
    26. شیمل، آنه ماری، محمد رسول خدا9، ترجمه حسن لاهوتی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1383.
    27. طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی‏، تهران: اسلامیه‏، 1390.‏
    28. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث، 1387.
    29. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن (تفسیر الطبری)، بیروت: دار المعرفة، 1412ق.
    30. طوسی، محمد بن حسن، تفسیر التبیان، نجف: مکتبة الامین، بی‌تا.
    31. قاضی ابرقوه، رفیع الدین اسحاق بن محمد، سیرت رسول الله المشهور بسیرة النبی، تهران: خوارزمی، 1360.
    32. قرشی بنابی، علی‏اکبر، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الإسلامی، 1371.
    33. قمی، علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، تحقیق طیب موسوی جزایری، سوم، بیروت: دارالکتاب للطباعة و النشر، 1404ق.
    34. کاشانی، فتح الله، تفسیر منهج الصّادقین، تهران: کتابفروشی اسلامیه، بی‌تا.
    35. کلینی، اصول کافی، ترجمه محمدباقر کمره‌ای، قم: اسوه، 1375.
    36. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1365.
    37. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار:‏، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
    38. مقریزی، تقی الدین أحمد بن علی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، اول، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1420ق.
    39. میبدی، احمد بن محمد، خلاصه تفسیر ادبی و عرفانی قرآن مجید به فارسی از کشف الاسرار، تهران: اقبال، 1352.
    40. ناصری، محمدسواد، «شجره ملعونه در قرآن»، دو فصلنامه دانش‌پژوهی تأمل، سال دوم، بهار و تابستان 1396، ش3.
    41. نبهانی، یوسف بن اسماعیل، وسائل الوصول الی شمائل الرسول، بیروت: لبنان، 1370.
    42. نیشابوری، ابوالحسن علی، اسباب النزول واحدی، ترجمه ذکاوتی، تهران: نشر نی، 1383.
    43. وات، مونتگمری، محمد پیامبر و سیاستمدار، تهران: 1344.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار