شخصیت، آثار و تاریخ‌نگاری علی بن ابراهیم جَوّانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع)

2 دانشیار گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

10.22081/hiq.2023.74248

چکیده

علی بن ابراهیم علوی جَوّانی (متوفی اوائل قرن چهارم) از مورخان شیعی و صاحب کتاب‌های اخبار صاحب فخ و یحیی بن عبدالله است. وی در آثار خود تلاش کرده تا به قیام شخصیت‌های برجسته علوی و زیدی بپردازد. این کتاب‌ها از بین رفته است، اما بخش‌هایی از آن از طریق کتاب مقاتل الطالبیین حفظ شده و به دیگر متون تاریخی راه یافته است. ابهاماتی که درباره شخصیت، حیات علمی، شیوه تاریخ‌نگاری و منابع مورد استناد جَوّانی و اهداف او از نگارش این آثار وجود داشت، تحقیقی منسجم در این زمینه را گریزناپذیر ساخت. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که جَوّانی از مورخان و صحابه‌نگاران شیعه بوده است و مهم‌ترین انگیزه وی در نگارش مقتل خاندان ابی‌طالب به ویژه اخبار تاریخی صاحب فخ و یحیی بن عبدالله، افزون بر معرفی چهره معنوی، سیاسی، اجتماعی آنان در شرایط سیاسی و اجتماعی عصر خویش، معرفی فساد حاکمیت و تأکید مجدد بر مبارزه با ظلم تا رسیدن به شهادت از یک سو و از سوی دیگر تحریک زیدیه و علویانی بود که اندیشه قیام مسلحانه داشتند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Character, Works and Historiography of Ali Ibn e-Ebrahim Javvani

نویسندگان [English]

  • Mohammad Javad Yavari Sartakhti 1
  • Mohammadreza Hedayatpanah 2
1 Assistant Professor of Higher Education Institute of Imam Reza Seminary
2 Associate professor of Hozeh and university institute
چکیده [English]

Ali Ibn e- Ibrahim Alavi Javvani (died in the early 4th century) is of the Shiite historians and the author of the books of Akhbar Sahib Fakh and Yahya Ibn e- Abdullah. In his works, he tried to consider the uprising of prominent Alavi and Zaidi individuals. These books have been lost, but parts of them have been preserved through the book of Maqatil al-Talebiyyin and found their way into other historical texts. The ambiguities that existed about the personality, scientific life, historiographical method and sources cited by Javvani and his goals for writing these works made a coherent research in this field inevitable. The result of the research indicates that Javvani was one of the historians and writers of the Shia Companions, and his most important motivation in writing the death of the Abi Talib family, especially the historical news of Sahib Fakh and Yahya Ibn e- Abdullah, was introducing their spiritual, political, and social face in the political and social conditions of his era as well as the corruption of the government and reemphasizing the fight against oppression until martyrdom on the one hand, and on the other hand, the incitement of Zaidi and Alawites who had the idea of an armed uprising.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ali Ibn Ibrahim Javvani
  • Islamic historiography
  • Writing on Companions
  • Shiite historians
  • Sahib Fakh and Yahya Ibn Abdullah

عنوان مقاله [العربیة]

علیّ بن إبراهیم الجَوّانی، شخصیّته وتألیفاته التاریخیّة

چکیده [العربیة]

یُعدّ علیّ بن إبراهیم العلوی الجَوّانی (المتوفّى فی أوائل القرن الرابع) واحداً من مؤرّخی الشیعة، وهو صاحب کتابَی أخبار صاحب فخ و یحیى بن عبد اللّه‏، حیث سعى فی کتبه إلى البحث عن ثورات الشخصیّات البارزة العلویّة والزیدیّة. وهذه الکتب مفقودة، إلاّ أنّ بعض أقسامها لا تزال موجودة بسبب ورودها فی کتاب مقاتل الطالبیّین الذی من خلاله وجدت طریقها إلى غیره من النصوص التاریخیّة. وهناک عدد من النقاط المبهمة حول شخصیّة الجَوّانی وحیاته العلمیّة وأُسلوب کتابته للتاریخ والمصادر التی استند علیها وأهدافه من تألیف هذه الکتب، ممّا یدعو إلى القیام بتحقیقٍ منسجم علّه یلقی الضوء على هذه النقاط. وقد ظهر من نتائج تحقیقنا أنّ الجَوّانی هو أحد المؤرّخین الشیعة الذین کتبوا عن الصحابة، وأنّ أهمّ دوافعه فی تدوین مقاتل آل أبی طالب ـ وخصوصاً أخبار تواریخ صاحب فخّ ویحیى بن عبد اللّه‏ ـ مضافاً إلى التعریف بالجوانب المعنویّة والسیاسیّة الاجتماعیّة لشخصیّاتهم فی ظروف عصرهم السیاسیّة والاجتماعیّة، هو التعریف بفساد الطبقة الحاکمة والتأکید على فکرة مقاومة الظالمین حتّى الشهادة من جهة، ومن جهةٍ أُخرى تحریک الزیدیّة والعلویّین الذین کانت تراودهم فکرة الثورة المسلّحة

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • علیّ بن إبراهیم الجَوّانی
  • تدوین التاریخ الإسلامی
  • تدوین سیرة الصحابة
  • المؤرّخون الشیعة
  • کتاب صاحب فخ و یحیى بن عبد اللّه‏