بررسی تطبیقی دلالت‌های منابع عربی و فارسی دوره اسلامی بر مبانی قدرت و مشروعیت سیاسی عصر اشکانی و عصر ساسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری ایران باستان، استادیار دانشگاه میبد

2 دکتری ایران باستان، استاد دانشگاه فردوسی مشهد

10.22081/hiq.2023.74239

چکیده

پیرامون مبانی قدرت و مشروعیت سیاسی در ایران باستان خصوصاً در دوره ساسانی سخن بسیار گفته شده است و اغلب از الهی بودن سلطنت، تبارگرایی، قدرت و عدالت به عنوان عناصر چهارگانه قدرت و کسب مشروعیت در ایران باستان نام برده شده، اما تا کنون مطالعه‌ای تطبیقی درباره عصر ساسانی با دیگر دوره‌ها انجام نشده است. با توجه به تفاوت عناصر مشروعیتزا در حکومت‌های مختلف ایران پیش از اسلام، پژوهش پیش رو کوشیده است با استفاده از شیوه مطالعات مقایسه‌ای و با تکیه بر منابع فارسی و عربی دوره اسلامی که در بر دارنده خدای‌نامه‌ها و دیگر منابع کتبی باقی‌مانده از دوره ساسانی و به قلم نویسندگان عصر ساسانی است، به مقایسه این عناصر در دوره ساسانی و اشکانی بپردازد. نتیجه این مقایسه حکایت‌گر آن است که این منابع در معرفی حکومت اشکانیان کمتر به عناصر مشروعیت‌زا توجه نشان داده‌اند و بیشتر در جهت مشروعیت‌زدایی از اشکانیان قلم زده‌اند، در حالی که به شدت به دنبال معرفی عناصر مشروعیت‌زا برای حکومت ساسانیان هستند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Implications of Arabic and Persian Sources of the Islamic Period on the Foundations of Political Power and Legitimacyin the Parthian and Sassanid Eras

نویسندگان [English]

  • Shahnaz Hojati Najafabadi 1
  • Mohammad Taghi Imanpour 2
1 Assistant professor of Ancient Iran, history department, Meybod university
2 Professor of Ancient Iran, history department, Ferdowsi of Mashhad univesity
چکیده [English]

It has been greatly considered about the foundations of political power and legitimacy in ancient Iran, especially in the Sassanid era. Moreover, the divinity of monarchy, descent, power and justice have often been mentioned as the four elements of power and gaining legitimacy in ancient Iran, but so far a comparative study has not been done related to Sassanid era and the other periods. Considering the difference in the elements of legitimacy in different governments of Iran before Islam, the present research took advantage of the comparative method of research and relied on the Persian and Arabic sources of the Islamic period including the Khoday Namag or kings’ books and other written sources left from the Sassanid period to compare these elements in Sassanid and Parthian eras. The result of this comparison illuminate that these sources have paid less attention to the legitimizing elements in introducing the Parthian government and have written more in the direction of delegitimizing the Parthians, while they strongly seek to introduce the legitimizing elements for the Sassanid government

کلیدواژه‌ها [English]

  • historical sources of the Islamic period
  • Sassanid
  • Parthians
  • foundations of authority
  • political legitimacy

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة مقارنة لدلالات المصادر العربیّة والفارسیّة فی العصر الإسلامی على أُسس الحکم والمشروعیّة السیاسیّة فی العصرین الأشکانی والساسانی

چکیده [العربیة]

قیل الکثیر من الکلام عن أُسس السلطة والمشروعیّة السیاسیّة فی إیران القدیمة، خصوصاً فی العهد الساسانی. وأشارت غالبیّة الأقوال إلى إلهیّة السلطنة، وعنصریّتها، واقتدارها وعدالتها باعتبارها العناصر الأربعة للسلطة وکسب المشروعیّة فی إیران القدیمة. ولم نجد لحدّ الآن دراسة مقارنة للعصر الساسانی مع غیره من باقی العصور، ونظراً لتفاوت عناصر المشروعیّة لدى مختلف الحکومات الإیرانیّة قبل الإسلام، جاء التحقیق الحالی لیسعى من خلال استفادته من أُسلوب الدراسات المقارنة واعتماداً على المصادر الفارسیّة والعربیّة الصادرة فی العصر الإسلامی والمتضمّنة للرسائل الإلهیّة وغیرها من المصادر المدوّنة الباقیة منذ العهد الساسانی والمکتوبة بأقلام کتّاب ذلک العصر، إلى القیام بمقارنة هذه العناصر فی العصر الساسانی وقرائنها فی العصر الأشکانی. ونتیجة هذه المقارنة تشیر إلى أنّ هذه المصادر فی تعریفها لحکومة الأشکانیّان قلّما رکّزت على عناصر المشروعیّة، بل کانت أقرب إلى انتزاع المشروعیّة عن الأشکانیّان، فی حین أنّها کانت تسعى وبإصرار إلى تعریف عناصر المشروعیّة لحکومة الساسانیّین.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • المصادر التاریخیّة فی العهد الإسلامی
  • الساسانیّون
  • الأشکانیّون
  • أُسس السلطة
  • المشروعیّة السیاسیّة