مقایسه تحلیلی بن‌مایه‌های فکری مشترک داستان‌های دینی ایران و هند در دوره صفویه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس، نویسنده مسئول

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

10.22081/hiq.2020.68964

چکیده

بر اساس شواهد تاریخی، ارتباطات فرهنگی و ادبی میان ایران و هند از گذشته‌های دور جریان داشته است، اما در دوره صفویه به ‌واسطه زبان رسمی مشترک، مسافرت و مهاجرت شاعران و اندیشمندان مسلمان ایرانی به هند، این ارتباطات گسترده‌تر گردید و با توجه به اهداف دینی، زمینه‌ساز نگارش تعداد فراوانی داستان‌های دینیِ اسلامی به تقلید از آثار ایرانی در هند شد.
این مقاله با پرداختن به پرسش درباره قرائن محتوایی و بن‌مایه‌های مشترک فکری موجود در آثار ایرانی و هندی دوره صفویه (911-1135ق) به این نتیجه دست ‌یافته است که ویژگی اصلی داستان‌های دینی ایرانی در این دوره موعودگرایی، دوری از عرفان و تصوف، گستردگی دایره موضوعات داستان و مدح شاهان صفوی است. هم‌چنین تقلید از شاهنامه در زبان و وزن و تعابیر و شخصیت‌پردازی، اقتباس از نوشته‌های عربی، تضعیف هویت ایرانی در برابر هویت دینی، بهره جستن از عناصر ماورایی و سرانجام تبدیل تاریخ به داستان نقالی را می‌توان به عنوان بن‌مایه‌های فکری مشترک داستان‌های ایرانی و هندی نام برد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Analytical Comparison of Common Intellectual Themes in Religious Stories of Iran and India in Safavid Era

نویسندگان [English]

  • firooz valizadeh 1
  • hasan zolfagari 2
  • naser nikoubakht 2
1 Ph. D in Persian Language and Literature, Tarbiat Modarres University
2 Professor of Persian Language and Literature, Tarbiat Modarres University
چکیده [English]

According to the historical evidences, the cultural and literary relationships between Iran and India has been previously developing while in Safavid era, these relationships extended due to the common formal language, migration of Iranian Muslims including the poets and scholars to India, and regarding the religious purposes, the ground was provided towards writing a large number of Islamic religious stories affected by the Iranian works in India.
Considering the question on the contextual evidences and the common intellectual themes present in the Iranian and Indian works in Safavid era (911-1135 A.H), this article concluded that the main feature of Iranian religious stories in this era is deemed to be Messianism, avoidance from mysticism and Sufism, extension of subjects for the prefabrication of stories and glorification of Safavid kings.
Moreover, the issues such as imitating from Shahnameh in terms of language, interpretations and characterizing, adapting from Arabic writings, weakening of the Iranian identity against the religious identity, taking advantage of ulterior elements and finally, the changing of history into narrative story are considered as the common intellectual themes of Iranian and Indian stories

کلیدواژه‌ها [English]

  • religious story
  • Iranian story
  • Indian story
  • Safavid Era
  • cultural relationships between Iran and India

عنوان مقاله [العربیة]

مقارنة تحلیلیة للمضامین المشترکة فی القصص الدینیة الایرانیة والهندیة فی العصرالصفوی

چکیده [العربیة]

إستنادا إلى المعطیات التأریخیة، ثمة ثقافیة و أدبیة عریقة و وثیقة بین إیران و هند منذ القدم. لکن بفضل اللغة المشترکة و هجرة الشعراءالایرانیین و علماءهاالمسلمین الی الهند فی العصر الصفوی أخذت تلک العلاقات بالاتساع والتمدد ما تسبب بنشوء الکثیر من الروایات الدینیة الإسلامیة فی القارة الهندیة نظرا للأهداف والأغراض الدینیة المتوخاة منها علی غرار القصص والروایات الإیرانیة.
توصلت هذه الدراسة و عبر التتبع فی المضامین الفکریة المشترکة و القرائن الموجودة بین الآثار الهندیة والإیرانیة فی العصر الصفوی(911-1135ق)؛ بأنها تمتاز بالترکیز علی قضیة الموعود و المنقذ و البعد عن التصوف و کذلک الشمولیة والتعددیة فی معالجة موضوعات القصص و مدح السلاطین الصفویین. فضلا عن تقلیدها ومحاکاتها للشاهنامه(ملحمة فردوسی) فی الوزن والأسلوب وفی طرق المعالجة للشخصیات والاقتباس من النصوص العربیة و إضعاف الهویة الإیرانیة و ترجیح کفة الهویة الدینیة والأستفادة من العناصر الغیبیة وتحویل التأریخ إلی قصص للنقل والروایة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • : الروایة الدینیة
  • القصة الایرانیة
  • القصة الهندیة
  • العصر الصفوی
  • علاقات إیران وهند الثقافیة