عوامل گسترش هژمونی شیعه در عصر صفویه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 ‌استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد

10.22081/hiq.2019.67357

چکیده

ابعاد فرهنگی ـ مذهبی دوران صفویه (907 – 1187ق) و ریشه‌های اندیشه‌ای آن، کم و بیش به وسیله پژوهش‌گران بررسی گردیده است. با این حال، کاربست برخی نظریه‌ها می‌تواند نگاه‌های تحلیلی و تعلیلی را برای واکاوی دوره‌های تاریخی و گذارهای فرهنگی قوت بخشد. مقاله حاضر می‌کوشد براساس نظریه هژمونی گرامشی به عنوان یکی از مهم‌ترین نظریه‌های سیاسی _ فرهنگی قرن بیستم میلادی و با تکیه بر اسناد تاریخی  و روش توصیفی_ تحلیلی، عوامل هژمونی فرهنگی شیعه را در دوران صفویه بررسی نماید.
بر اساس یافته‌های این مقاله، مواردی مانند توسعه سازمان روحانیت در نقش یک نهاد اندیشه‌محور، حمایت از فقهای برجسته به عنوان نخبگان فرهنگی برای گسترش مذهب رسمی حکومت، ترویج آیین‌های مذهبی برای کامیابی در رویاروی‌های فرهنگی و اهتمام به مقدسات شیعه با هدف یکسان‌سازی فرهنگ عامیانه از عوامل ایجاد این هژمونی بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Reasons of Development of Shi’a Hegemony in Safavid Era

نویسندگان [English]

  • tahereh rahimpoor azghadi 1
  • Alireza azad 2
1 Assistant Professor of Maaref Department, Ferdowsi University of Mashhad
2 .
چکیده [English]

Cultural-religious dimensions and its intellectual roots in Safavid era (907-1187 after hijrah), has been somehow investigated by the researchers. However, the application of some theories can strengthen the analytical views towards the study of historical eras and cultural changes. The present article tries to investigate the elements of cultural hegemony of Shi’a in Safavid era on the basis of theory of Gramsci hegemony being considered as one of most important political-cultural theories in the 20th century by relying on the historical documents as well as the descriptive-analytical method. According to the findings of this article, the elements such as developing the clerical organization playing the role of intellectual institute, supporting the outstanding jurisprudents as the cultural elites for the propagation of formal religion of government, propagating the religious traditions and sticking to the sacred issues of Shi’a with the purpose of unification of common culture are considered as the reasons of development of this hegemony.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid
  • cultural hegemony
  • Shiite culture
  • Gramsci theory
  • Shiite clergymen

عنوان مقاله [العربیة]

أسباب تمدد الاختراق الثقافی للشیعة فی العهد الصفوی

چکیده [العربیة]

نالت دراسة الأبعاد الثقافیة و الدینیة للعهد الصفوی(907 – 1187ق) و جذورها الفکریة، بعض الاهتمام من قبل الباحثین. مع ذلک، توظیف بعض النظریات فی البحوث، تمدنا بالنظرة الفاحصة و النقد التحلیلی و التعلیلی فی دراسة العصور التأریخیة و أطواره الثقافیة. تأسیسا على ذلک جاء البحث، لیدرس عناصر الاختراق الثقافی للشیعة فی العهد الصفوی استنادا إلى أحدث النظریات السیاسیة و الثقافیة فی القرن العشرین _نظریة الاختراق و الهیمنة لغرامشی - و اعتمادا على الوثائق التأریخیة عبر توظیف المنهج الوصفی التحلیلی. وفقا لمعطیات البحث و ما خلص إلیه، أن من أهم أسباب الهیمنة و الاختراق الثقافی فی العصر الصفوی هو العمل على توسیع النظام الدینی و المنظمات الدینیة باعتبارها مؤسسة منهجیة و عقلانیة، و دعم کبار الفقهاء باعتبارهم ممثلی النخبة الثقافیة من أجل نشر المذهب الشیعی و الرسمی للبلاد و ترویج الشعائر و الطقوس الدینیة بغیة التصدی للمواجهات الثقافیة و الاهتمام بالرموز المقدسة عند الشیعة من أجل توحید الثقافة العامة و الفولکور الشعبی.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الصفویة
  • الاختراق الثقافی
  • الثقافة الشیعیة
  • نظریة غرامشی
  • علماء الدین الشیعة

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار