روش‏هاى جاحظ در تبیین گزارش‏هاى تاریخى‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر و دانش ‏آموخته‏ حوزه‏ علمیه قم.

چکیده

با جست‏وجو در آثار جاحظ مى‏توان روش‏هاى او را در دست‏یابى به صحت اخبار، به صورت قواعدى کلى دریافت. وى با بیان قاعده‏ى «طبع» اعتقاد دارد که در نهاد افراد نسبت به یک موضوع، یک پذیرش عمومى و همگانى وجود دارد که این پذیرش عمومى مى‏تواند ملاک و معیار خوبى براى صحت گزارش‏هاى تاریخى باشد. هم‏چنین وى اعتقاد دارد اگر بر خبرى اجماع باشد، احتمال تأویل و تفسیر در آن وجود ندارد و همه یک برداشت از خبر دارند. وى اعتقاد دارد که در نقد و فهم حدیث باید به نقش زمان و مکان، شأن نزول، نحوه‏ى گزارش راوى و مقتضى حال مجلس، در روایات توجه کرد، تا بتوان به اصل گزارش تاریخى پى‏بُرد.
در مقاله‏ى حاضر پس از معرفى اجمالى شخصیّت و آثار جاحظ، مهم‏ترین اصول و قواعدى که وى در تاریخ‏نویسى به کار گرفته، ارزیابى شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jahiz's Methods in Presenting Historical Reports

نویسنده [English]

  • Hosein Mradi-Nasab
چکیده [English]

By searching through Jahiz's work, his methods of determining the authenticity of reports can be obtained as a set of general rules. Proposing the rule of "Tab", he believes that people innately possess a sense of general and universal acceptance towards a certain matter. This innate universal acceptance can be a good criterion and standard to determine the correctness of historical reports. He also believes that if there is consensus about a report, there would be no room for any further interpretation or explanation regarding that report. He believes to understand and critique a hadith; relevant time and place, the context of revelation, the method of relator's reporting, and the requisites of the environment in which the hadith has been transmitted should all be taken into consideration in order to verify the original historical report.
In this article, following a brief introduction of Jahiz and his works, the most significant principles and rules applied by him in history-writing are evaluated.