اهمیت جغرافیایی بطایح در اقتداریابی شاهینیان و رویارویی با آل‌بویه (373ـ338ق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تخصصی تاریخ اسلام، دانشگاه شیراز

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شیراز (نویسنده مسئول)

10.22081/hiq.2022.72776

چکیده

بطایح، نام سرزمینی در جنوب عراق است که در اثر طغیان دجله و جاری شدن آب در آن سرزمین و ماندگاری آن، در گذر زمان به باتلاق تبدیل شده بود. در سال­های آغازین حکومت آل‌بویه در عراق، عمران‌بن‌شاهین سلسله شاهینیان را در این سرزمین بنیان نهاد. با اعلام استقلال شاهینیان، روابط خصمانه آنان و بویهیان آغاز گردید و نبردهایی بین آنان صورت گرفت که در بیشتر موارد، با اقتدار شاهینیان و ناکامی سلاطین بویهی همراه بود. پژوهش حاضر، بر اساس روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به منابع تاریخی و جغرافیایی دست‌اوّل، درصدد بررسی تأثیر جغرافیای بطایح در قدرت­گیری شاهینیان و کامیابی آنان در رویارویی با آل‌بویه می‌باشد. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که جغرافیای طبیعی بطایح، نقشی کلیدی در اقتداریابی شاهینیان و تقابل ایشان با آل­بویه داشت؛ زیرا بطایح به سبب موقعیت جغرافیایی و  برخورداری از پدیده­های طبیعی چون: باتلاق­ها، نیزارها و تنگه­ها و پناه بردن شاهینیان به آنها، همواره موجب پیروزی شاهینیان در نبردهایشان با امیران بویهی می‌شد و همین امر، به اقتدار و تبدیل شدن آنها به یک قطب سیاسی در مرکز قلمرو جهان اسلام انجامید

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Geographical Significance of Batayeh on the Authority of Shahinids and Dealing with the Buyids (373-338)

نویسندگان [English]

  • Somaye Bayati 1
  • mohamad mehdi moradi khalaj 2
1 Ph. D in history of Islam, Shiraz university
2 Associate professor of history department, Shiraz Uuniversity
چکیده [English]

Batayeh is the name of a land in south of Iraq which had changed into a mire through the passage of time due to the overflow of Tigris river and stoppage of water flow. At the beginning of the Buyid government in Iraq, Omran Ibn e- Shahin established Shahinid dynasty in this land. After the announcement of dependency of this dynasty, their enmity with the Buyids initiated and some wars happened among them which mostly led to the failure of Buyids. The present research based on descriptive-analytical method and taking advantage of the historical and geographical primary sources is to investigate the effect of the geography of Batayeh on the authority of Shahinids and their success in dealing with the Buyids. The findings of research clarify that the natural geography of Batayeh was considerably effective on the triumph of Shahinids. The geographical position of Batayeh and its natural phenomena including mires, canebrakes, canyons and use of them as a refuge led to the success and authority of this dynasty and finally, their change into a political pole in the center of the world of Islam

کلیدواژه‌ها [English]

  • Batayeh
  • Buyids
  • Shahinids
  • Iraq
  • natural geography

عنوان مقاله [العربیة]

الأهمیة الجغرافیة للبطائح المساهمة فی ازدیاد نفوذ الشاهینین و اضعاف البویهیین (373ـ338ق)

چکیده [العربیة]

البطائح هی اسم أرض تقع جنوب العراق، و قد أصبحت تجمعاً مائیّاً مع مرور الزمن بسبب فیضان نهر دجلة و تدفق المیاه فی تلک الأرض. فی السنوات الأولى من حکم البویهیین فی العراق ، أسس عمران بن شاهین الأسرة الشاهینیة فی هذه البقعة الجغرافیة، و مع إعلان استقلال الشاهینیّین ، بدأت تزداد العداوة بینهم و بین البویهیین ، و قد دارت بینهم معارک طاحنة ، أدت فی معظم إلى تزاید قوة الشاهینیین و هزیمة البویهیین. تسعى هذه المقالة الى البحث فی تأثیر الجغرافیا على هیمنة الشاهینیّن، و ذلک من خلال المنهج الوصفی التحلیلی، بالإضافة الى الاستناد الى المنابع التاریخیة و الجغرافیة. تظهر النتائج أن الجغرافیا الطبیعیة للبطائح لعبت دوراً رئیسیاً فی هیمنة الشاهینیین و ذلک بسبب موقعها الجغرافی والظواهر الطبیعیة الموجودة فی تلک المنطقة، مما ساهم فی تقویة هیمنة الشاهینین و انتصارهم فی معارکهم ضد البوهیین، لیصبحوا فیما بعد قطباً سیاسیّاً فی العالم الإسلامی

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • البطائح
  • البویهیین
  • الشاهینیین
  • العراق
  • الجغرافیا الطبیعیة