مسلمانان قفقاز: از تعامل با ایران تا تقابل با روسیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی گرگان

2 استاد گروه تاریخ، دانشگاه اصفهان

10.22081/hiq.2020.68788

چکیده

منطقه قفقاز به عنوان سرزمینی با ویژگی‌های ممتازی، مانند تنوع جمعیتی، اهمیت جغرافیای سیاسی و ارتباطات فرهنگی دارای دو گروه اثرگذار مذهبی؛ یعنی مسلمانان نیمه شرقی و مسیحیان نیمه غربی است. پیروان این دو مذهب در عصر استیلای حاکمان بومی، بدون هیچ تنشی در تعامل بودند و با آمدن عنصر بیگانه و ضد شرقی؛ یعنی روسیه غرب‌گرا این تعامل به تقابل گرایید. این پژوهش می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که کدام عامل سیاسی سبب شد تا هم‌زیستی و تعامل بین ادیان و فرهنگ‌ها در قفقاز دوره اسلامی، به تقابل مذاهب و چالش قومیت‌ها منجر شود؟
بررسی تاریخی روند تحولات مذهبی و اجتماعی این منطقه نشان‌ می‌دهد که سیاست اسلام‌زدایی و روسی‌سازی اجباری با هدف قرار دادن مسلمانان در یک هویت ساختگی و فرمایشی در دوره سیطره سی‌صد ساله روس‌ها بر قفقاز سبب شد، ضمن تبدیل تعامل اجتماعی آنها با مسیحیان به یک تقابل، پیوستگی دینی و فرهنگی آنها با جهان اسلام هم از دست برود. در حالی که پیش‌تر، ایران با رواداری مذهبی، مسلمانان و غیرمسلمانان قفقاز را در یک جامعه منسجم گرد آورده بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Qafqaz Muslims: from Cooperation with Iran to Opposition to Russia

نویسندگان [English]

  • Qasem Cheraqchi 1
  • Aliakbar Kajbaf 2
1 Lecturer in Islamic Azad University of Gorgan
2 Professor of History Department, Isfahan University
چکیده [English]

Qafqaz region is featured by distinctive properties such as the variety of population, the importance of political geography and cultural relationships is of two effective religious groups namely semi-eastern Muslims and semi-western Christians. 
The followers of these two religions in time of supremacy of native governors were in collaboration with each other with no tension and rigidity. However, this communication led to the opposition after entrance of the foreign and anti-eastern element namely westernized Russia. This research tries to answer the question of which political element made the coexistence and interaction between religions and cultures in Qafqaz of Islamic era change into opposition between religions and ethnicities. The historical investigation on the trend of religious and social changes reveals that the policy of anti-Islamism and obligatory Russianization targeting Muslims in a fictional identity during the three- hundred domination of Russians on Qafqaz, made their social interaction change into an opposition with Christians and they also lost their religious and cultural unity with the world of Islam. However, Iran had previously collected Muslims and non-Muslims of Qafqaz in a united community through religious tolerance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qafqaz
  • Muslims of Qafqaz
  • Russian
  • Iran
  • world of Islam

عنوان مقاله [العربیة]

مسلمو قوقاز: من التعامل مع إیران إلی المواجه مع روسیا

چکیده [العربیة]

ان منطقة قوقاز بترکیبها و تنوعها السکانی و خصائصها الممیزة،خاصة الجغرافیة السیاسیة و التبادل الثقافی التی کانت تتمتع بها منذ القدم تحکمها مجموعتان دینیتان: المسلمون فی المنطقة الشرقیة و المسیحیون فی المنطقة الغربیة . فقد کان اتباع کل من الطائفتین یعیشون بسلام من دون منازعات دینیة و تحت إمرة الحکام المحلیین الى أن دخل علیهم وافد جدید منحاز الى المنطقة الغربیة و هو العنصر الروسی فبمجیئه انتهى أمر السلام بینهما و تحول التعامل السلمی بینهما الى المواجهة و التقابل. تسعى هذه الورقة البحثیة أن تمیط اللثام عن السبب السیاسی الرئیس التی قضى على التعامل و التعایش السلمی بین الأدیان و الثقافات فی العصر الإسلامی و فی منطقة قوقاز و تسبب فی مواجهات طائفیة و دینیة بین قومیاتها .
إن الدراسات التأریخیة تشیر إلى أن التطورات الدینیة و الاجتماعیة فی قوقاز و سیاسة القضاء على الإسلام التی انتهجها الروس بغیة تأطیر المسلمین و صهرهم فی بوتقة الهویة المزیفة و الشکلیة الروسیة طیلة ثلاثة قرون أدت إلى قطع الصلة بین مسلمی قوقاز مع سائر المسلمین من جهة و انقطاعهم عن إرثهم الثقافی الإسلامی و کذلک العالم الإسلامی من جهة أخرى فضلاً عن المواجهات و التقابلات الدینیة بینهم و بین المسیحین. فی حین أن إیران استطاعت أن تحوی مسلمی القوقاز و غیرهم من الدیانات الأخرى بتعاملها المبنی على احترام الرأی الآخر و التسامح أن تحافظ على تماسک مجتمعه بمختلف أطیافه.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • قوقاز
  • مسلمی قوفاز
  • روسیا
  • إیران
  • العالم الإسلامی