مبانی ساخت یابی هویت سیاسی اجتماعی ایرانیان در عصر صفوی - (سیری از هویتپردازی تا آناکرونیسم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه شهیدبهشتی(نویسنده مسئول)

10.22081/hiq.2019.66727

چکیده

با برآمدن خاندان صفوی، بنیانی نو برای ساخت‌‌یابی هویت سیاسی- اجتماعی ایرانیان در نخستین گام‌های فرایند دولت‌سازی و ملت‌سازی فراهم آمد. مبنای رفتار صفویان آمیزه‌ای از باورهای صوفیانه، تمایزهای شیعی، اندیشه ایران‌شهری و اصول حکومت اسلامی ‌همساز با میراث اهل سنت بود. این مبنای مشروعیت و حقانیت، هویت ایران‌ معاصر را در دو سطح نرم افزار و سخت افزار و در دو عرصه درونی و بین‌المللی شکل داد.
 پژوهش پیش رو، با ره‌یافتی اسنادی- کتاب‌خانه‌ای بر آن است در سایه‌ واکاوی مبانی رفتار عصر صفوی، کیفیت مفصل‌بندی و ساخت‌یابی هویت سیاسی- اجتماعی ایرانیان را در آغاز برخورد با مدرنیته و مدرنیسم بررسی نماید. براساس یافته‌های این پژوهش، هویت ملی ایرانیان در دوران صفوی، به‌ویژه تا پیش از درگذشت شاه عباس‌اول، بر مبنای مؤلفه‌های چهارگانه تصوف، تشیع، ایران‌بودگی و سنت برآمده از حکومت اسلامی ‌تبیین ‌پذیر است. این امر توانست مرزهای هویتی، دگرسازانه و خصومت‌سازانه را در فضای فکری و کنشی ایران بازتعریف کند. خاندان صفوی در آغاز توانست مبنایی استوار برای ساخت‌بندی هویت ایرانی فراهم بیاورد اما در ادامه حکومت خود به‌واسطه زمان‌پریشی به سستی و گسست گرایید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Basics of Development of the Iranian’s Social - Political Identity in Safavid Era; from Developing Identity to Anachronism

نویسنده [English]

  • Amir rezaeipanah
Ph.D student of political sciences, shahid Beheshti
چکیده [English]

Simultaneous with the rise of Safavid dynasty, a new foundation was provided toward the development of political-social identity of the Iranian. The basics of Safavid conduct was a mixture of mystic beliefs, Shiite discriminations, Iranshahri thoughts as well as the principles of Islamic government compatible with the inheritance of Sunnite people. This base of the legitimacy and truthfulness developed the identity of contemporary Iran in two software and hardware levels along with two national and international domains. This article investigates the foundations of conduct in Safavid period as well as the quality of structure and development of the Iranian’s political-social identity in the beginning of dealing with modernity and modernism. According to the findings of research, the national identity of the Iranian in Safavid period particularly before the death of Shah Abbas the first is specifiable on the basis of the four elements of Sufism, Shiism, Iranian thoughts and the tradition developed out of the Islamic government. This issue could redefine the identity and enmity providing boarders in the intellectual and active atmosphere in Iran. Safavid dynasty could provide a steady and reliable foundation towards the development of Iranian identity while it subsequently turned into a weak and discrete government due to the anachronism

کلیدواژه‌ها [English]

  • history of Shiism
  • Safavid
  • the Iranian’s national identity
  • anachronism

عنوان مقاله [العربیة]

المبانی فی تکوّن هویة الایرانیین السیاسیة – الاجتماعیة فی العهد الصفوی، من البناء الذاتی حتى الارباک الزمنی

چکیده [العربیة]

مع ظهور آل صفوی، توفرت قاعدة جدیدة من أجل تکوّن الهویة السیاسیة – الاجتماعیة للایرانیین و تحدیدها فی أولى الخطوات العملیة لبناء الدولة و الامة. حیث کان مبنى الصفویین سلوکیا فیه خلیط من المعتقدات الصوفیة، التمیز الشیعی، الفکر الوطنی (لم اجد عبارة تعکس معنى ایرانشهری غیر هذه) و أسس الحکومة الاسلامیة الملائم لمیراث اهل السنة. صاغت مبانی هذه الشرعیة و الأحقیة، هویة ایران المعاصرة فی بعدیها الناعم و الصلب و کذلک الداخلی و الدولی.


یسعى هذا المقال متخذا الاتجاه الإسنادی- المکتبی و مستندا الى البنیة السلوکیة فی العهد الصفوی، الى دراسة وتیرة تأطیر و تحدید الهویة السیاسیة – الاجتماعیة للایرانیین فی بدایة مواجهتهم للتجدید و الحداثة. تُظهر نتائج الدراسة أن هویة الایرانیین الوطنیة فی العهد الصفوی، و خاصۀً قبل وفاة الملک عباس الاول، تبلورت فی اربعة عناصر هی التصوف، التشیع، الکینونة الایرانیة والأرب المستوحاة من الحکومة الاسلامیة. (لا اعلم هل السنة مستوحاة من الحکومة! ام ان الحکومة تستوحى من السنة ام ان المقال یقصد معنى آخر من السنة لم افهمه) الامر الذی ساهم فی اعادة رسم حدود الهویة المتحولة و العدائیة (العبارتین الاخیرتین وصفان لماذا؟ للهویة؟ اذن تزال الفارزة. و ان کانت تعود للحدود، تعاد صیاغة العبارة) فی المناخ الفکری و العملی لایران. استطاع آل صفوی فی بدایة الامر أن یهیئ البنیة الصلبة لتحدید الهویة الایرانیة لکنه مال الى الضعف و التشتت فی حکمه لاحقاً بسبب الظرف الزمنی المربک.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • تاریخ التشیع
  • التصوف
  • الصفویة
  • هویة ایران الوطنیة
  • زمن الارباک