The Role of Popular Ashura Traditions in the Development of Ashura Culture in Iran (907-656 A. H)

Document Type : Research Paper

Authors

1 PhD student in History of Islam, Department of History, Najaf Abad Unit, Islamic Azad University, Najaf Abad, Iran

2 Head of History Department

10.22081/hiq.2024.75253

Abstract

Identifying Ashura traditions among ordinary people and the role of these traditions in the formation of Ashura culture in different historical periods is of significance. Accordingly, the following article has been compiled to answer this question on what the popular Ashura traditions are from the fall of the Abbasid Caliphate by the Mongols (656 A. H) until the rise of the Safavids (907 A. H) in Iran. And what role it has played in the development of Ashura culture in accordance with the political and social developments of Shiites during this period. Relying on the conceptual framework of rituals in the analysis of historical statements related to this issue, the article has identified the following four traditions among the masses of people including the prevalence of reciting the virtues of the Ahl al-Bayt, similarity and identification between people and everyday events with the event of Ashura, changing the style of covering of groups of people under the influence of the Ashura event, and pilgrimaging the shrines of the imams. These four traditions played a role in the development of Ashura culture in the geographical, civilizational and cultural limits of Iran in accordance with the developments of Shiism in this era, i.e. the expansion of social political activity of Shiites after the invasion of the Mongols, the desire and tendency of some rulers towards Shiism, and the closeness of Sufism and Shiism.

Keywords

Article Title [العربیة]

دور التقالید العاشورائیة فی تشکیل ثقافة عاشوراء فی إیران (656ـ907ق)

Abstract [العربیة]

إنّ التعرف على التقالید العاشورائیة السائدة بین عامة الناس، و دورها فی تشکیل الثقافة العاشورائیة خلال الحقبات التاریخیة المختلفة، هو أمرٌ فی غایة الأهمیة.
و لذا کان الهدف من المقالة التالیة الإجابة على السؤال التالی: ما هی التقالید العاشورائیة الشعبیة فی الفترة الزمنیة الممتدة من سقوط الخلافة العباسیة على أیدی المغول (656هـ) حتى ظهور الصفویین (907هـ) فی إیران؟
و ما هو الدور الذی لعبته الثقافة العاشورائیة بما یتلاءم مع التحولات السیاسیة و الاجتماعیة للشیعة خلال هذه المرحلة؟
بالاستناد إلى الإطار المفهومی للدین فی تحلیل التقاریر التاریخیة المرتبطة بهذا الموضوع، عرّفت المقالة بأربع تقالید رائجة بین عامة الناس، و هی:
شیوع نقل مناقب و فضائل أهل البیت، التشابه و التماهی بین الأفراد و الأحداث الیومیة مع واقعة عاشوراء، رواج وسنّ طریقة لباس عند مجموعة من الناس تأثراً بملحمة عاشوراء، بالإضافة إلى زیارة أضرحة الأىمة الأطهار: هذه التقالید الأربعة لتشکیل الثقافة العاشورائیة فی المحَوّطة الجغرافیة، الحضاریة و الثقافیة لإیران و التی تتلاءم مع تحولات التشیع خلال هذه الحقبة و هی تعنی: توسع النشاط السیاسی الاجتماعی للشیعة بعد حملة المغول، و قد کان له أثراً على اعتقاد و میل بعض الحکام الى التصوف و التشیع.

Keywords [العربیة]

  • التقالید العاشورائیة
  • الثقافة العاشورائیة
  • التاریخ الاجتماعی
  • تاریخ ایران
  • عصر المغول

References

  1. * قرآن کریم.

    1. ابن بطوطه، محمد بن عبدالله (د. 779ق)، رحلة ابن بطوطة تحفة النظار فی غرائب الأمصار و عجائب الأسفار، تحقیق عبدالهادی تازی، اول، رباط: اکادیمیة المملکة المغربیة، 1417ق.
    2. ابن طاووس، علی بن موسی (د. 664ق)، الإقبال بالأعمال الحسنة، دوم، قم: دفتر تبلیغات
      اسلامی، 1376‏.
    3. ـــــــــــــــــ، الأمان من أخطار الأسفار و الزمان، تحقیق مؤسسة آل البیت: لإحیاء التراث، اول، قم: مؤسسة آل البیت: لإحیاء التراث، 1409.
    4. ـــــــــــــــــ، اللهوف علی قتلی الطفوف، ترجمه احمد فهری زنجانی، اول، تهران:
      جهان، 1348.
    5. ـــــــــــــــــ، فلاح السائل و نجاح المسائل، اول، قم: بوستان کتاب، 1406.
    6. ابن قولویه، جعفر بن محمد (د. 367ق)، کامل الزیارات، تصحیح: عبدالحسین امینی، اول، نجف: دار المرتضویة، 1356ق.
    7. الویری، محسن و رحیمی ثابت، محمدعلی، «راز ماندگاری عاشورا تحلیل ارتباطی سیره معصومان:»، فصلنامه تاریخ اسلام، بهار و تابستان 1389، سال یازدهم، شماره 41 و 42.
    8. الویری، محسن، زندگی فرهنگی و اندیشه سیاسی شیعیان از سقوط بغداد تا ظهور صفویه (656ـ907ق)، اول، تهران: دانشگاه امام صادق7، 1384.
    9. انورفیاضی، محمد، «تاریخ اجتماعی شیعیان ایران و عراق در نیمه دوم قرن هشتم هجری»، تاریخ در آیینه پژوهش، پاییز 1387، سال هفتم ، شماره 19.
    10. جامی، عبدالرحمن (د. 898ق)، الدرة الفاخرة فی تحقیق مذهب الصوفیة، تحقیق نیکولا هیر و علی موسوی بهبهانی، اول، تهران: ‏مؤسسه مطالعات اسلامی، 1358.
    11. جعفریان، رسول، تاریخ تشیع در ایران، اول، تهران: نشر علم، 1387.
    12. ــــــــــــــــ، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه‏، ششم، قم: انصاریان، 1387.
    13. ــــــــــــــــ، صفویه در عرصه دین فرهنگ و سیاست، اول، تهران: پژوهشکده حوزه و دانشگاه، 1379.
    14. حسین پور، سیدعلی، «تاریخ اجتماعی شیعیان ایران در نیمه نخست قرن نهم هجری»، تاریخ در آیینه پژوهش، زمستان 1386، سال ششم، شماره 16.
    15. حسینی تربتی، ابوطالب (د. قرن 11ق)، تزوکات تیموری‏، اول، تهران: کتابفروشی اسدی، 1342.
    16. حسینی فسایی‏، حاج میرزاحسن (د. 1316ق)‏، فارسنامه ناصری، تصحیح منصور رستگار فسایی، سوم، تهران: امیرکبیر، 1382.
    17. حسینی گنابادی‏، قاسمی (د. 982ق)، شاه اسماعیل ‏نامه، تصحیح جعفر شجاع کیهانی، اول، تهران: فرهنگستان زبان وادب فارسی‏، 1387.
    18. خنجی‏، فضل الله بن روزبهان (د. 927ق)، تاریخ عالم آرای امینی‏، تصحیح محمداکبر عشیق، اول، تهران: میراث مکتوب، 1382.
    19. دهخدا، علی اکبر (د. 1334)، لغتنامه، دوم، تهران: سازمان برنامه بودجه/ دانشگاه تهران، 1341.
    20. رباط جزی، مجید، «تاریخ اجتماعی شیعیان ایران و عراق در نیمه اول قرن هشتم هجری»، تاریخ در آیینه پژوهش، تابستان 1386، سال ششم، شماره 14.
    21. رحمانی، جبار، مطالعات جامعه‌شناسی و انسان‌شناختی مناسک عزاداری محرم، اول، تهران: خیمه، 1392.
    22. سرامی، قدمعلی، از رنگ گل تا رنج خار، اول، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1368.
    23. سمرقندی‏، کمال الدین عبدالرزاق (د.م 887ق)، مطلع سعدین و مجمع بحرین‏، تحقیق عبدالحسین نوایی، دوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1383.
    24. شبانکاره‌ای‏، محمد بن علی (د. قرن 8ق)، مجمع الأنساب‏، تحقیق میرهاشم محدث، اول، تهران: امیر کبیر، 1381.
    25. شوشتری، سیدنورالله بن شریف الدین (د. 1019ق)، مجالس المؤمنین، چهارم، تهران: انتشارات اسلامیه، 1377.‏
    26. شهید اول، محمد بن مکی (د. 786ق)، المزار فی کیفیة زیارات النبی و الأئمة الأطهار:، تحقیق محمدباقر موحد ابطحی، اول، قم: مدرسه امام مهدی(عج)، 1410.
    27. صفا، ذبیح الله (د. 1378)، تاریخ ادبیات در ایران، دوازدهم، تهران: انتشارات فردوس، 1378.
    28. ـــــــــــــ، مقدمه‌ای بر تصوف، چهارم، تهران: انتشارات سیمرغ وابسته به انتشارات امیر کبیر، 1355.
    29. عمادالدین طبری، حسن بن علی (زنده: 701ق)، تحفة الأبرار فی مناقب الأئمة الأطهار:، تحقیق سیدمهدی جهرمی، اول، تهران: میراث مکتوب، 1376.
    30. فروغی ابری، اصغر، ایرانیان و عزاداری عاشورا (مراسم سوگواری در گذر تاریخ)، سوم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی4، 1388.
    31. فضل الله همدانی‏، خواجه رشیدالدین (د. 718ق)، تاریخ مبارک غازانی‏، تحقیق کارل یان، اول، هرتفرد: استفن اوستین، 1358ق.
    32. قزوینی رازی، نصیرالدین عبدالجلیل (زنده: 561ق)، بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض، تحقیق محدث اورموی، اول، تهران: انجمن آثار ملی، 1358.
    33. کفعمی عاملی، ابراهیم بن علی (د .905ق)، مصباح الکفعمی أو جُنة الأمان الواقیة و جَنة الإیمان الباقیة، دوم، قم: دار الرضی، 1405.
    34. گنجی، حمزه و گنجی، مهدی، نظریه‌های شخصیت، اول، تهران: ساوالان، 1391.
    35. گیویان، عبدالله، «آیین آیینی‌سازی و فرهنگ عامه‌پسند دینی (تأملی در برخی بازنمایی‌های بصری دینی و شیوه‌های جدید مداحی)»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، بهار و تابستان 1385، سال سوم، شماره 5.
    36. مجلسی، محمدتقی (د. 1070ق)، لوامع صاحبقرانی، دوم، قم: اسماعیلیان، 1373.
    37. محقق حلی، نجم الدین ابوالقاسم جعفر بن حسن (د. 676ق)، المسلک فی أصول الدین و الرسالة الماتعیة، تحقیق رضا استادی، اول، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیه، 1414ق.
    38. محلاتی، امینه، تشیع و ولای اهل‌بیت در ادب قدیم فارسی جُنگ عبدالکریم مداح، اول، تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1390.
    39. مرتضوی، منوچهر (د. 1389)، مسائل عصر ایلخانان، اول، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1385.
    40. مستوفی بافقی، محمد مفید (د. 1091ق)، ‏جامع مفیدی، تحقیق ایرج افشار، اول، تهران: اساطیر، 1385.‏
    41. مستوفی قزوینی، حمدلله (د. 750ق)، تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوایی، سوم، تهران:
      امیر کبیر، 1364.
    42. نرشخی، ابوبکر محمد بن جعفر (د. 348ق)، تاریخ بخارا، تصحیح مدرس رضوی، دوم، تهران: توس، 1363.
    43. نطنزی، معین الدین (د. 817ق)، ‏منتخب التواریخ معینی، تحقیق پروین استخری، اول، تهران: اساطیر، 1383.

Files

Share

How to cite

Statistics