2024-03-29T05:59:50Z
https://hiq.bou.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=2216
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1393
15
شماره 2 - تابستان - مسلسل 58
سیره پویا؛ چالشهای فراروی عمل به سیره و راه برونرفت از آن
حامد
حسینیان
تحقق سبک زندگی اسلامی در گرو عمل به سیرة معصومان: است. عمل به سیره در عصر حاضر با چالشها و تنگناهایی روبهرو است که باید آنها را شناخت و راه برونرفت از آن را جستوجو کرد تا توصیه به بهرهمندی از سیرة معصومان: برای تحقق سبک زندگی اسلامی، خالی از کاستیهای روششناختی باشد. مطالعات تاریخی و دینی نشان میدهد، مهمترین تنگناها و چالشهایی که عمل به سیره در حال حاضر با آن روبهرو است، عبارت هستند از: تنگناهای فقهی، خاموشی رفتار و امکان برداشتهای چندگانه از آن، شرایط زمان و تغییر موضوع، شرایط فرهنگی سرزمینهای مختلف، از دست رفتن توانایی اجرا در دنیای جدید، یکسان نبودن تواناییهای انسانهای عادی با معصومان:، اختلاف جایگاه انسانهای عادی با معصومان:، ناهمسانی ظرفیت و توانمندی مکلفان، سلیقهای بودن برخی مسائل و محدود بودن دلالت بخشی از سیره بر مباح بودن یک رفتار. مقاله حاضر پس از برشمردن چالشهای ده گانه، راه برون رفت از آنها را، پویایی سیره معرفی میکند. پویایی سیره به معنای توجه به چالشها و پیروی از اصول ارزشی ثابت و تطبیق و اجرای آن متناسب با شرایط و نیازمندیهای هر عصر است. به دست آوردن معیاری برای تحقق سبک زندگی اسلامی بر اساس سیرة معصومان: در گرو چنین نگاهی به سیره است.
اهل بیت
سیره معصومان
سیرة پویا
الگوپذیری
سبک زندگی اسلامی
2014
08
23
7
37
https://hiq.bou.ac.ir/article_13386_0e77feb8e1c673f4fb844d7a27c76698.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1393
15
شماره 2 - تابستان - مسلسل 58
سیره ائمه: در مراسم و مواسم دینی؛ بررسی سبک زندگی امیرالمؤمنین حضرت علی علیه السلام در ماه رمضان
نعمت الله
صفری فروشانی
حامد
قرائتی
مراسم و موسمهای اجتماعی جلوهای از آداب، رسوم، تاریخ، فرهنگ و دیگر مؤلفههای فکری و مذهبی یک جامعه هستند. یکی از نکاتی که موجب اهمیت بررسی تاریخی مراسم و مواسم دینی میشود واکاوی اصالت و بدعتگرایی در شعائر و نمادهای دینی است؛ زیرا امکان دارد برخی با رویکردی نصگرایانه به مخالفت با هر نماد و آیین نوپیدای تصریح نشده از سوی معصومان: بپردازند و برخی دیگر با استناد به کلیات و نکتههای عمومی دلایل، دست خود را در ابداع آیینهای خودساخته منسوب به دین، باز ببینند. بر اساس درک چنین ضرورتی، این مقاله میکوشد با این فرض که مواسم و مراسم دینی، یکی از منابع مهم تقویت باورهای دینی است، رفتار امیرالمؤمنین حضرت علی علیه السلام را در محدوده زمانی ماه رمضان به عنوان یک مناسبت و موسم دینی در سه محور اصلی سیرة شخصی، سیرة اجتماعی و سیرة سیاسی بررسی کند. سیرة شخصی امیرالمؤمنین علیه السلام نشاندهندة اهتمام به نظافت، آراستگی، بهداشت، سلامت، خضوع، خلوص، خیرخواهی، اعتدال و هدفگذاری معنوی در زندگی مادی است. سیرة اجتماعی آن حضرت، آموزههایی مانند همگرایی و تعامل، اهتمام به تبلیغ و مسئولیت اجتماعی، توجه به مساجد به عنوان یک نهاد مؤثر اجتماعی ـ سیاسی، جانمایی شعائر مذهبی در حقوق اجتماعی، تأکید بر نتایج اعتقادی و عرفانی و اخلاقی تکالیف دینی، مبارزه با بدعتها و توجه به جنبههای اقتصادی شعائر مذهبی را نشان میدهد. توجه به جهاد، مسئولیت پذیری سیاسی و استفاده از عوامل و محرکهای معنوی در تدابیر سیاسی در سیرة سیاسی آن حضرت علیه السلام جایگاه ویژهای دارند.
سیره اهل بیت:
امیرالمؤمنین حضرت علی علیه السلام
ماه رمضان
مراسم مذهبی
آداب
سبک زندگی
2014
08
23
39
67
https://hiq.bou.ac.ir/article_13388_4c9314e9125e8d983c1c47850a279bc0.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1393
15
شماره 2 - تابستان - مسلسل 58
سوگواری در سیره معصومان (ع)
حمید رضا
مطهری
محمد حسین
توکلیان
سوگواری بخشی از زندگی اجتماعی انسانها است که معصومان به آن توجه داشتند. شناخت سیرة معصومان در برخورد با مصائب مختلف، الگویی برای چگونگی برگزاری مراسم سوگواری و معیاری برای آسیبشناسی شیوههای رایج سوگواری است. این مقاله، رفتارهای معصومان: را در رویارویی با مصیبت به دو حوزه فردی و اجتماعی تقسیم میکند و پس از آن به این نتیجه میرسد که این رفتارها ضمن توجه به تعالیم اسلامی و گسترش آن و دوری از اموری که مورد رضایت الهی نیست، به کاهش درد و رنج افراد مصیبتدیده میانجامد. رفتارهایی که در جنبة فردی شناسایی شده است، عبارت هستند از: گریستن، ترک زینت، پوشیدن لباس سیاه، برداشتن عبا از دوش و ترک کار. رفتارهایی که جنبة اجتماعی دارند، عبارت هستند از: اطلاع دادن به خانواده متوفا، حضور در تشییع جنازه، دلداری دادن به صاحب عزا، اظهار تأسف برای از دست دادن شخصیتهای ممتاز، قدرشناسی از خدمات متوفا، بازگو کردن ابعاد شخصیت متوفا برای مردم، ترغیب به عزاداری برای انسانهای والا، برپایی مجلس عزا، برپایی عزاداری خانوادگی، نوحهخوانی، تبیین معارف الهی و زیارت قبور.
معصومان (ع)
سیره
سوگواری
مرگ
2014
08
23
69
94
https://hiq.bou.ac.ir/article_13389_c7fa6efb1ef3624e798d6a3a1e4e3ec5.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1393
15
شماره 2 - تابستان - مسلسل 58
سبک زندگی ائمه (ع) در امور معیشتی و بازتاب آن در زندگی اجتماعی شیعیان
محسن
الویری
سید محمد مهدی
موسوی نیا
این نوشتار میکوشد با استناد به دادههای موجود در گزیدة منابع شیعی، پس از ارائة گزارشی از دیدگاه و رفتار عملی ائمه: در امور معیشتی، بازتاب آن را در زندگی اجتماعی شیعیان در عصر حضور بکاود. این مقاله نشان میدهد ائمه: برای تبیین بعد نظری سبک زندگی در امور معیشتی، حداقل بر شش محور نگاه مثبتنگر به دنیا و بهره جستن از آن برای اهداف والا، تبیین سیره انبیا و اولیای الهی در اهتمام به تأمین معاش، برحذر داشتن از سستی و کسالت، اصلاح معنای زهد در دیدگاه عمومی جامعه تأکید میکردند. این سبک زندگی، حیات اجتماعی شیعیان عصر حضور را تحت تأثیر قرار داده بود و بازتاب نگرش و رفتار معصومان در زندگی عادی شیعیان و در مواردی چون حضور فعال در مشاغل متنوع، برخورداری از مهارت های شغلی و اهتمام همزمان به کار و علم آموزی دیده میشود.
تاریخ اجتماعی
سبک زندگی
شیعیان
شغل
تجارت
تقدیر معیشت
2014
08
23
95
124
https://hiq.bou.ac.ir/article_13411_f2ec9f9db28857e91d363b82eeccbceb.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1393
15
شماره 2 - تابستان - مسلسل 58
واکاوی چگونگی تعامل امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام با فرقه بُتریه
روح الله
توحیدی نیا
بُتریه یکی از فرقههای زیدیه شمرده میشود. براساس برخی منابع، این گروه پیش از قیام زید بنعلی در کوفه حضور داشتند و با پذیرش امامت زید بن علی در شمار زیدیه قرار گرفتند. مقاله حاضر، بتریه را به عنوان بخشی از جریان حدیثی کوفه، یک گروه پیشزیدی میداند که نقش فعال و تأثیرگذاری در مناسبات فکری و فرهنگی داشتند و با این پیشفرض میکوشد به بررسی تعامل امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام با آنان بپردازد. مطالعات تاریخی نشان میدهد سبک این دو امام در تعامل با این گروه، مبتنی بر دو راهبرد مستقیم و غیرمستقیم بوده است. راهبرد مستقیم ایشان که در قالب مدارا، پرهیز و احتیاط در رویارویی با بتریمذهبان جلوه نمود، سبب شد وحدت اجتماعی شیعیان حفظ شود و علاوه بر همگرایی در باورهای مشترک، بیشترین کوشش ممکن برای جذب آنان انجام شود. راهبرد غیر مستقیم که نمود آن در روشنگری، هدایتگری و نخبهپروری بود، علاوه بر حفظ جان و عقاید امامی مذهبان، انزوای بتریه را از یک سو و نظاممند شدن باورهای فقهی و کلامی امامیه، پرورش نخبگان، شکلگیری نظام آموزشی امامیه در کوفه و توسعه تشیع را از سویی دیگر در پی داشت.
امام باقر علیه السلام
امام صادق علیه السلام
بُتریه
زیدیه
کوفه
2014
08
23
125
154
https://hiq.bou.ac.ir/article_13412_9cc2e9a965949b70dd5b5dae336275ac.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1393
15
شماره 2 - تابستان - مسلسل 58
سیرة اهل بیت علیه السلام در برخورد با مسلمانان غیر شیعه
سید توقیر عباس
کاظمی
امروزه به دلیل تحولات جهان اسلام، تعامل شیعیان با پیروان دیگر مذاهب اسلامی نیازمند بازخوانی و تدبیر است. بر این اساس، سیرة اهل بیت علیه السلام در برخورد با سایر مذاهب اسلامی، میتواند الگوی مناسبی برای شیعیان باشد. بررسی متون دینی و تاریخی نشان میدهد، برخورد ائمه علیه السلام با مسلمانان غیر شیعه بر مبانی خاصی استوار بوده است. مقالة حاضر پس از شناسایی این مبانی، شیوههای برخورد اهل بیت علیه السلام را با سه گروه عامة مسلمانان غیر شیعه، حاکمان غیرشیعه و علمای غیر شیعه به تفکیک بررسی میکند. این پژوهش نشان میدهد، مهمترین روشهای برخورد اهل بیت علیه السلام با عامة مسلمانان غیرشیعه، رعایت مدارا و اخلاق اسلامی، خوشرفتاری، پیشگام شدن در امور خیر، دلسوزی و مهربانی، همکاری در رفع مشکلات، برقراری ارتباط صمیمی و همنشینی و حضور در مراسم مذهبی بوده است. همچنین، برخورد اهل بیت علیه السلام با حاکمان غیرشیعه، در روشهای به رسمیت نشناختن حاکمان غیر شیعه، همکاری در امور مهم اجتماعی مسلمانان و کوشش برای مبارزه با انحرافات دیده میشود. براساس یافتههای پژوهشی حاضر، اهل بیت: در برخورد با علمای غیرشیعه از روشهای احترام و بزرگداشت علما، بحث آزاد و مباحثه علمی و مناظره و انتقاد سازنده استفاده میکردند.
اهل بیت علیه السلام
مسلمانان غیر شیعه
سیره معصومان علیه السلام
روابط بین مذهبی
شیعیان
2014
08
23
155
182
https://hiq.bou.ac.ir/article_13413_6ca0ebbf865b415a676217c798f8428c.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1393
15
شماره 2 - تابستان - مسلسل 58
روابط معصومان علیه السلام با اهل کتاب و مبانی آن
سید فخرالدین
طباطبایی
اهل کتاب به پیروان یکی از ادیان آسمانی گفته میشود که یا خارج از سرزمینهای اسلامی به سر میبرند و یا براساس ضوابط مشخصی در جامعه اسلامی زندگی میکنند. با توجه به روابط گستردة فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مسلمانان با اهل کتاب در طول تاریخ و ادامة گریزناپذیر این روابط در دوران کنونی، کوشش برای به دست آوردن مبانی این روابط، اهمیت فراوانی دارد. گزارشهای تاریخی نشان دهندة تعامل گستردة معصومان علیه السلام با اهل کتاب هستند و با توجه به نقش الگویی ایشان، مسلمانان میتوانند روابط خود با اهل کتاب را بر سیره معصومان: استوار سازند. مقاله حاضر، پس از مروری کوتاه بر تعریف اهل کتاب، مبانی سیره معصومان علیه السلام را بر اساس متون دینی در چهار محور تقوا، کرامت ذاتی اهل کتاب، صلحطلبی، اجبار نکردن پذیرش اسلام و احترام به حقوق اهل کتاب بررسی میکند. مقاله نشان میدهد که روش تعامل پیامبر خدا (ص) و امامان شیعه (ع) با اهل کتاب خشن و دور از عقلانیت و یا دارای تساهل و تسامح بیحد و اندازه نبوده است. واژههای کلیدی:
معصومان علیه السلام
اهل کتاب
یهودیان
مسیحیان
2014
08
23
183
216
https://hiq.bou.ac.ir/article_13415_47fedbc2a9bbacd03b762ec29af034df.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1393
15
شماره 2 - تابستان - مسلسل 58
روش برخورد امامان معصوم علیه السلام با مدعیان دروغین در جامعه شیعه
محسن
انبیایی
یکی از دشواریهای جوامع دینی، ظهور مدعیان دروغینی است که با سوء استفاده از احساسات پاک حقجویان در پی ایجاد موقعیتی برای خود هستند. شیعیان در عصر حضور با این پدیده روبهرو بودند و امامان معصوم با روشهای مختلفی با آن برخورد میکردند. برخی از مدعیان دروغین عصر حضور، ادعای بابیت، امامت، نبوت، مکالمه با خداوند و الوهیت میکردند. غلو، اعتقاد به حلول و تناسخ به عنوان اصلیترین انحرافات اعتقادی مدعیان دروغین شناخته میشود. مهمترین مصادیق انحرافات عملی مدعیان دروغین عبارت بودند از: اباحیگری، تحریف و جعل روایت، تأویل نادرست روایت، اهانت به معصومان و اصحاب ایشان. این مقاله پس از بررسی فشرده این انحرافات، شیوههای برخورد ائمه: با آنها را در دو گروه اقدامات سلبی و اقدامات ایجابی بررسی میکند. اقدامات سلبی ائمه: شامل پنج محور اصلی دعوت به بازگشت به مسیر حق، اعلام برائت و لعن، توجه دادن به ریشههای شیطانی انحراف، منزوی ساختن، مرتد معرفی کردن مدعیان بوده است. همچنین، اقدامات ایجابی ایشان در محورهای ارائة معنویت اصیل، تبیین جایگاه امام و امامت، توصیه به تزکیه نفس و معرفی الگوهای رفتاری مثبت دیده میشود. این مقاله با چند پیشنهاد برای کاربردی ساختن یافتههای خود در مسیر تحقق سبک زندگی اسلامی به پایان میرسد.
معصومان
شیعیان
مدعیان دروغین
انحرافات دینی
سبک زندگی
2014
08
23
217
252
https://hiq.bou.ac.ir/article_13417_37f98975c8432435447b941cfa97b4b9.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1393
15
شماره 2 - تابستان - مسلسل 58
بایستههای تمدنی سبک زندگی اسلامی از دیدگاه اهل بیت علیه اسلام؛ بررسی موردی جایگاه نظارت اجتماعی
محمد
برادران
محمد رضا
موسوی شوشتری
یکی از شاخصههای مهم تمدن اسلامی، اسلامی بودن سبک زندگی است که نظارت اجتماعی میتواند به تحقق آن کمک کند. نظارت اجتماعی که در فقه اسلامی با عنوان امر به معروف و نهی از منکر شناخته میشود بهعنوان ضامن بقای اسلام و واجبی که به سبب آن، اجرای همه واجبات صورت میپذیرد، معرفی شده است. این مقاله با رویکرد کاربردی میکوشد رابطهای منطقی بین نظارت اجتماعی و ظهور، استمرار و انحطاط تمدن برقرار کند و با اثبات اهمیت و نقش تعیین کنندة آن در هر یک از این حوزههای سهگانه، شواهد قرآنی و روایی دلالت کننده بر این موضوع را ارائه کند.
تمدن
سبک زندگی اسلامی
نظارت اجتماعی
امر به معروف
نهی از منکر
2014
08
23
253
280
https://hiq.bou.ac.ir/article_13419_4ae67f3e0842c077ee71574ad76f7353.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1393
15
شماره 2 - تابستان - مسلسل 58
سیره امامان شیعه علیهم السلام درباره تولد فرزند
سعیده
رحیمی
آداب و آیینهای مربوط به تولد، بخشی جداییناپذیر از سبک زندگی انسانها است. با توجه به نقش الگویی امامان شیعه (ع) بررسی چگونگی رویارویی ایشان با این موضوع، برای جامعه امروز سودمند است. این مقاله با بررسی روایتهای موجود درباره تولد معصومان(ع) و با تکیه بر شیوه رفتار امامان معصوم(ع) با مادرانی که فرزند آنها امام معصوم بوده است، میکوشد رفتارهای مرتبط با تأمین امنیت روانی و آرامش مادران را استخراج کند. این رفتارها را میتوان در چند مرحله دستهبندی کرد: حضور معصوم در محل تولد و تأمین امنیت روانی مادر، دیدن نوزاد بلافاصله پس از تولد، انتخاب همراه برای مادر درهنگام زایمان ، تکریم قابله، جلوگیری از رسیدن اخبار ناگوار به مادر و تعلیم علوم امامت به نوزاد.
اهل بیت (ع)
سیره
تولد نوزاد
زایمان
سبک زندگی اسلامی
2014
08
23
281
299
https://hiq.bou.ac.ir/article_13421_1f8383e0871899e471163903e05eb989.pdf