2024-03-29T01:33:29Z
https://hiq.bou.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=1226
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1383
5
شماره 2 - تابستان - مسلسل 18
جانشینى پیامبرصلى الله علیه وآله؛ انتقال کاریزما
فهیمه
فرهمند پور
پس از وفات پیامبرصلى الله علیه وآله، جانشینى ایشان مهمترین مسألهى مطرح در جامعهى اسلامى بود. علاوه بر امام علىعلیه السلام - به عنوان چهرهى شاخص اهل بیتعلیهم السلام - گروهها و جریانات فکرى دیگرى مدعى دستیابى به خلافت بودند. آنان به منظور تحتالشعاع قرار دادن علىعلیه السلام در افکار عمومى، و شکستن انحصار جاذبهى کاریزمایى او، به معرفى و تقویت نهاد کاریزمایى صحابه براى رقابت با اهلبیتعلیهم السلام، در مرجعیت فکرى جامعه پرداختند. در بُعد فرهنگى از ابزارهایى چون سیاست منع حدیث، طرح عدالت و صحت اجتهاد صحابه، جعل حدیث و... بهره گرفتند؛ این جریان طى قرنهاى بعدى استمرار یافته، سازماندهى و تقویت شد. در این مقاله این تلاشها در قالب نظریهى روزمرگى کاریزماى ماکس وبر، مورد بررسى قرار مىگیرد.
خلافت
جانشینى پیامبرصلى الله علیه وآله
کاریزما
اهل بیت علیهم السلام
صحابه
2004
06
21
5
36
https://hiq.bou.ac.ir/article_8012_70bf5c9342f4f404ef0750dd56d14bf6.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1383
5
شماره 2 - تابستان - مسلسل 18
قدرت سیاسى امامیه در دوره ى سلطنت سلجوقیان
سید محمد حسین
منظور الاجداد
شیعیان امامى مذهب که در دورهى سیطره خاندان بویه از آسایش نسبى و اقتدار حکومتى برخوردار بودند در پى یورش سلجوقیان سنى به بغداد و بر افتادن حاکمیت بوئیان، دوران سختى را تجربه کردند. سلجوقیان، آنان را از مناصب ادارى راندند، پیشواى دینى آنان - شیخ طوسى - مجبور به ترک بغداد شد و در پى سرکوب شورش بساسیرى شیعیان ساکن شهر کرخ، مورد حمله سنیان قرار گرفتند. اما این وضع پایدار نماند و در طى سلطنت سلجوقیان، شیعیان به تدریج مواضع قدرت را مجدداً اشغال کردند. در این مقاله با اشاره به وجود امیران و وزیران شیعى مذهب در ایران و با تفصیل بیشتر در مورد خاندان مزید به عنوان حاکمان شیعى مذهب مناطقى از عراق که در ایران کنونى کمتر شناخته شدهاند، به دلایل سیاسى این تغییر وضع و عوامل آن پرداخته شده است.
امامیه
سلجوقیان
آل مزید
وزیران شیعى
اسپهبدان مازندران
2004
06
21
37
54
https://hiq.bou.ac.ir/article_8013_31f99e0ef0edc038b96ad7685ab778a2.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1383
5
شماره 2 - تابستان - مسلسل 18
قاضى عیاض و کتاب «الشفاء بتعریف حقوق المصطفى»
علیرضا
روحی میر آبادی
توجه به جنبههاى مختلفِ زندگى حضرت ختمى مرتبتصلى الله علیه وآله، مورد عنایتِ ویژهى دانشمندان مسلمان بوده است. یکى از نویسندگان که به شیوهى خاصّى، به شخصیت حضرت رسول اکرمصلى الله علیه وآله نگریسته، قاضى عِیاض (467 - 544 ق) مىباشد. اثر مشهور وى با عنوان الشفاء بتعریف حقوق مصطفى، به شیوهى کتابهاى شمائل النبى و دلائل النبوة تألیف شده و از اهمیت خاصّى نزد دانشمندان مسلمان برخوردار است و چندین شرح و تعلیقیه بر آن نگاشته شده است. قاضى عِیاض در الشفاء، از آیات قرآنى که در شأن و منزلت پیامبر گرامى اسلام نازل شده و نیز از احادیث نبوى، استفاده نموده و جنبههاى مختلف شخصیّت پیامبر اسلام را توصیف نموده است و به بسیارى از تهمتها و افسانههاى ساخته شده در مورد حضرت رسولصلى الله علیه وآله پاسخهاى منطقى و محکمى داده است. در این نوشتار ضمن بررسى شرح حال قاضىِ عیاض و اشاره به آثار او، مروى بر کتاب الشفاءانجام شده است.
پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله
سیره
قاضى عیاض
الشفاءِ
دلائل النبوة
2004
06
21
55
70
https://hiq.bou.ac.ir/article_8014_5c85b358f4fb359841678144ba46e64a.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1383
5
شماره 2 - تابستان - مسلسل 18
سید اجل، عمر شمس الدین و نقش او در نشر اسلام در چین
محمد
امامی
سید اجل، عمر شمسالدین از نوادگان امام زین العابدین پس از سقوط بخارا به دست سپاه مغول، از آن سامان به سرزمین چین مهاجرت و در آن دیار جایگاه و مقامهاى اجتماعى بالایى را احراز نمود و منشأ خدمات ارزندهاى به مردم چین گردید. از نظر مورخین مهمترین عامل نشر اسلام در استان یونن چین، شخصیت سید اجل و فرزند او بوده است. این مقاله در چهار بخش به بررسى ابعاد زندگى اجتماعى سید اجل و خدمات وى به مردم چین پرداخته است. الف) مقامهاى اجتماعى و مدیریتى سید اجل؛ ب) خدمات سید اجل به مردم چین، به ویژه مردم استان یونن؛ ج) عوامل گسترش اسلام در چین و نقش سید اجل در آن؛ د) عوامل رشد و موفقیت سید اجل
چین
اسلام
مغول
سید اجل
قوبلاى خان
2004
06
21
71
96
https://hiq.bou.ac.ir/article_8015_c53ec6d2b2b839479b7479857fa585c6.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1383
5
شماره 2 - تابستان - مسلسل 18
نقش ابراهیم بن مالک اشتر نخعى در حوادث سیاسى عراق (66 - 72 هجرى)
خلیل
شاکر حسین
علی
غلامی دهقی
این نوشتار، نقش ابراهیم پسر مالک اشعر نخعى را در تحوّلاتِ سیاسى عراق (66 - 72ق) بررسى مىکند. با وجود آگاهى اندک ما از زندگى ابراهیم پیش از قیام مختار، پیوستن او به آن قیام، مشروط بر صحّت نامه محمد حنفیه به او، و غلبه بر اشراف کوفه که مخالف مختار بودند، بسیار برجسته است. او همچنین در نبرد خازر امویان را شکست داد و موجب تثبیت مختار در کوفه شد. پس از آن از مختار جدا شد و زبیریان و مروانیان در صدد جذب او برآمدند. نویسنده، عامل جدایى ابراهیم از مختار را دو چیز دانسته است، نخست بدعتهاى دینى مختار و دوّم مبارزه ابراهیم بر اساس مبانى فکرى و دادخواهى نه عصبیت و مصلحت فردى. او در نهایت، با تعلّق خاطرى که به عراق داشت در نبرد مصعب بن زبیر بر ضدّ مروانیان شرکت کرد و در سال 72 قمرى کشته شد. گفتنى است مترجم برخى دیدگاههاى نویسنده درباره مختار را نقد و بررسى کرده است.
عراق
کوفه
مختار
ابراهیم بن اشتر
تشیع
اشراف کوفه
مصعب بن زبیر
عبدالملک بن مروان
2004
06
21
97
136
https://hiq.bou.ac.ir/article_8016_c7094b7b6c4ee9b8a4f434306078b482.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1383
5
شماره 2 - تابستان - مسلسل 18
علل سقوط امپراتورى موحدان از دیدگاه مورخان معاصر اسپانیا
ایزابل
اوکنور
عبدالله
همتی گلیان
یکى از دلایلى که مورخان معاصرِ اسپانیایى، به تاریخ دورهى موحدان علاقهى کمترى نشان دادهاند، عنایت بیشتر آنان به تاریخهاى محلى است؛ تمایل به این تاریخها بعد از پیشرفت دموکراسى - ربع آخر سدهى 20 - در این کشور رخ نموده است. این گرایش موجب شده تا آنان نه فقط نسبت به اشخاص و چهرههاى محلى دلبستگى نشان دهند، بلکه به جوامع محلى، خاصه مدجنان و یهودیان نیز علاقمند شوند. مقالهى حاضر این موضوع را در مفهوم وسیعترى مورد بررسى قرار مىدهد، یعنى به موقعیت مطالعات اسلامى در اسپانیاى معاصر مىپردازد و این سؤال را مطرح مىکند که آیا واقعاً مورخان اسپانیایى بر تفسیر تخیلى و جدلى، که در مورد گذشتهى اندلس داشتهاند، فائق آمدهاند؟
اسپانیا
اندلس
مرابطان
موحدان
نبرد عقاب
مسیحیان
2004
06
21
137
172
https://hiq.bou.ac.ir/article_8017_b27b0cbdb10317438f64d8d0044215b1.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1383
5
شماره 2 - تابستان - مسلسل 18
تاریخ مباحث نظرى در تاریخ؛ بررسى مکاتب تاریخنگارى انسانگرا و خردگرا
هادی
التیمومی
مهران
اسماعیلی
از نظر نویسنده دانشجویان تاریخ، نسبت به تاریخِ اندیشه و متفکران غربى بىاطلاعند؛ چرا که یا از خواندن متون فلسفى گریزانند و یا با زبانهاى لاتین آشنایى ندارند. از اینرو ایشان بر آن شدهاند تا با طرحِ چکیده اندیشههاى مطرح شده در غرب، امکان مقایسهى اصول و مبانى آن را براى دانشجویانِ تاریخ فراهم آورند. ایشان در کتاب آموزشى که بدین منظور نوشتهاند، مکاتب تاریخنگارى در غرب را از رنسانس تا عصر جهانىسازى مورد بررسى قرار داده و در هر مکتب به اصول نظرى، دستاوردها، کاستىها و نمایندگان برجستهى آن پرداختهاند. ویژگى عمدهى این مجموعه، سادگى، شمول و اختصار آن است و با توجه به آموزشى بودن آن، فاقد ارجاعات است. نویسنده در پایان فهرستى بیش از پنجاه اثرِ لاتین به عنوان منابعِ خود ذکر کرده است. نوشتهى حاضر فصلى از کتاب مورد نظر مىباشد که در آن به مکتب انسانگرا (در سدهى 15 و 16 میلادى) و مکتب خردگرا (در سده 18 میلادى) اشاره شده است.
تاریخنگارى
رنسانس
مکتب انسانگرا
مکتب خردگرا
2004
06
21
173
196
https://hiq.bou.ac.ir/article_8018_f8a22d6c6f0215eb6ccb5b2bd5e8edb3.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1383
5
شماره 2 - تابستان - مسلسل 18
ملاحظاتى درباره ى کتاب «تاریخ صدر اسلام (عصر نبوت)»
حسن
حضرتی
یکى از کتابهایى که در سالهاى اخیر دربارهى تاریخ اسلام به زیور طبع آراسته شده، اثر ارزشمند دکتر غلامحسین زرگرى نژاد است که به همت انتشارات سمت در سال 1378 در 687 صفحه منتشر شده است. تاکنون نقدهاى متعددى درباره آن به چاپ رسیده که بیشتر ناظر به نقد شکلى و جزئىنگرانه بوده است. سعى نگارنده در این یادداشت بر این است تا روش و ویژگىهاى تاریخ نگارى مؤلف در این اثر را از نزدیک مورد توجه قرار دهد. با توجه به اینکه در این نوشته، هدف، تبیین ویژگیها و مؤلفههاى تاریخ نگارى یک مورخ است؛ بنابراین در ابتدا تعریفى از مفهوم تاریخنگارى ارائه شده، سپس پرسشهایى که براى فهم ویژگیها و مؤلفههاى تاریخنگارى یک مورخ لازم است فهرست گردیده و در ادامه محتواى کتاب مزبور با توجه به بعضى معیارهاى پیش گفته مورد سنجش قرار گرفته است.
تاریخ اسلام
پیامبرصلى الله علیه وآله
تاریخنگارى
تاریخ نقلى
تاریخ تحلیلى
2004
06
21
197
211
https://hiq.bou.ac.ir/article_8019_70f54a928560a58d7fc91586b58fb461.pdf