2024-03-29T17:29:01Z
https://hiq.bou.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=1076
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1392
14
شماره 2 - تابستان - مسلسل 54
علل و عوامل دگرگونی تاریخی و اجتماعی از منظر قرآن
غلامرضا
جمشیدیها
روح الله
رضوانی
شناخت عوامل دگرگونیهای تاریخی - اجتماعی، همواره از دغدغههای اندیشمندان بزرگ تاریخ بوده است اما دانشمندان درباره مبانی و رویکردهای ممکن به این تحولات اختلاف دارند. پس از رنسانس دو دیدگاه اقتصاد سرمایهداری و دیدگاه جامعهنگری درغرب، مباحث دگرگونی تاریخی و اجتماعی را تحت تأثیر قرار دادند؛ اما براساس مبانی قرآنی، دگرگونی تاریخی مبدأ هستیشناسانه و وجود شناسانه ویژة خود را دارد. بنابراین نقش عوامل غیبی درتغییرات تاریخی و اجتماعی جایگاهی خاص مییابد. از منظر قرآن پارهای از دگرگونیهای تاریخی در پیوند با رفتارهای انسان است و این رفتارها به نوبة خود متأثر از نوع غایتنگری، عوامل اجتماعی ـ فرهنگی، جهان بینی و اراده انسانی است.
قرآن
قانونمندی تاریخ
دگرگونی تاریخی
عوامل غیبی
علیت تاریخی
2013
06
22
7
30
https://hiq.bou.ac.ir/article_5460_ef1a8ee5feae18abedd63a503929545e.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1392
14
شماره 2 - تابستان - مسلسل 54
تاریخ بخارای غُنجار و نقل های برجای مانده از آن
رسول
جعفریان
تاریخهای محلی یکی از منابع بسیار با ارزش در شناخت تاریخ و جغرافیای دنیای اسلام و مهمتر از آن شناخت رجال و دانشمندان اسلامی و تحقیق درباره تمدن و فرهنگ اسلامی هستند. در این زمینه، خراسان پیشتاز است و آثار فراوانی درباره آن در قرنهای سوم تا ششم تألیف شده است. یکی از این آثار که منبعی منحصر به فرد درباره شهر بخارا بوده است، تاریخ بخارای غنجار است که به سال 412 ﻫ . ق درگذشته است. از این اثر، نسخهای شناخته نشده و تنها بخشهایی از آن در منابع بعدی بر جای مانده است. این مقاله به بررسی زندگی غنجار، تاریخ بخارا و قطعات باقیمانده آن میپردازد.
تاریخ محلی
تاریخ بخارا
غنجار
خراسان
2013
06
22
31
64
https://hiq.bou.ac.ir/article_5461_150d693ba57a0d5071a8037a8d838c72.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1392
14
شماره 2 - تابستان - مسلسل 54
منجی گرایی در عصر حاکمیت مغول ها در ایران
حسین
ایزدی
اعتقاد به مهدی موعود، موعود گرایی و ظهور مصلحی که در آخرالزمان به ظلم، ستم و فساد خاتمه میدهد و عدالت و مساوات را برقرار میکند همواره در ادیان و مذاهب مختلف جهان مطرح بوده است. با توجه به کلام صریح قرآن و روایتهای متواتری که از پیامبر اسلام6 و سایر امامان معصوم: درباره ظهور حضرت مهدی4، آینده سعادت بخش بشر و برقراری عدالت و مساوات بیان شده است افراد مختلفی در گسترة تاریخ اسلام در پی بهرهبرداری از اندیشه مهدویت برای مشروعیت بخشیدن به اقدامات خود و جذب هوادار بودهاند. یکی از ادوار تاریخی که به دلیل گسترش ستم و فساد شاهد ظهور مدعیان مهدویت هستیم دوران حمله و حکومت مغولها در ایران است. مردم ایران در دوره مغولها برای یک زندگی همراه با عدالت، مساوات و آرامش جذب افرادی شدند که حرکت خود را با ادعای مهدویت آغاز کرده بودند. موضوع این مقاله، پرداختن به ظهور مدعیان مهدویت و زمینههای قیامهای آنان در این عصر است و در آن، قیامهایی مانند قیام محمود تارابی، ابوالکرام دارانی، ابوصالح حلی، احمد شامی، موسی کردستانی، و امیر تیمور تاش چوپانی بررسی میشود.
منجیگرایی
مغولها در ایران
محمود تارابی
ابوالکرام دارانی
ابوصالح حلّی
احمد شامی
موسی کردستانی
امیر تیمورتاش چوپانی
2013
06
22
65
88
https://hiq.bou.ac.ir/article_5462_eb482b753be59314f375fb960f25a62a.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1392
14
شماره 2 - تابستان - مسلسل 54
پدیده قهرمانگی در عصر عباسی (232-334 ق)
عباس
احمدوند
زهرا
امیری
در عصر دوم خلافت عباسی (232 ـ 334 ق)، به ویژه در ایام خلافت مقتدر بالله (295 ـ 320 ق) با پدیدهای به نام قهرمانگی روبهرو میشویم. قهرمانه عنوان زنانی بود که واسطه حرم با دربار خلفا بودند و بسته به توانایی و نفوذشان وظایف مختلفی به آنان محول میشد. سلطه ترکان بر امور خلافت، ماهیت فردی و ضعف روز افزون مقتدر و کشمکش بر سر قدرت باعث گردید قهرمانهها با بهرهگیری از این شرایط به اعمال نفوذ در عرصههای مختلف سیاسی و اجتماعی بپردازند. آنان در امور مختلف خلافت، چون عزل و نصب وزرا، امیران و فرماندهان سپاه دخالت میکردند و صاحب مناصب حساس و مهمی چون قضاء، خزانه داری و زندانبانی افراد برجسته شدند. این مقاله با بررسی این پدیده و معرفی تعدادی از قهرمانههای معروف عصر خلیفه مقتدر بالله، به مسئله حضور زنان در عرصة سیاست میپردازد
پدیده قهرمانگی
مقتدر بالله
ام موسی
ثمال
زیدان
2013
06
22
89
114
https://hiq.bou.ac.ir/article_5463_aee184694cc11936ecf35e1d2a6988f1.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1392
14
شماره 2 - تابستان - مسلسل 54
زمینهها و عوامل اصلی مهاجرت قبایل هلالی به مصر و افریقیه
محمد علی
چلونگر
مهدی
عزتی
قبایل عرب هلالی، مجموعهای از بطون و تیرههای بنی هلال بن عامر، بنی سُلیم، بنی جشم و ربیعه را شامل میشد که در مرکز عربستان و نواحی بیابانی نجد و حجاز به زندگی بدوی وکوچنشینی عادت داشتند. این قبایل برخلاف سایر قبایل عرب که بعد از اسلام و به دنبال فتوحات اسلامی راهی نواحی آباد و متمدن شدند، هم چنان به زندگی بدوی خود ادامه دادند وحاضر به ترک وطن وخاستگاه خود نشدند. با این وجود، آنان در اوایل قرن پنجم هجری بر اثر عوامل مختلفی، سر تا سر شمال جزیرة العرب؛ یعنی از حدود عراق وغرب دجله تا ساحل شرقی رود نیل در مصر را در نوردیدند. سرانجام قبایل عرب هلالی به سرزمین مغرب اسلامی از افریقیه تا مراکش رسیدند و این مناطق را دست خوش حوادث و آسیبهای بسیاری کردند. پژوهش حاضر با استناد به منابع اصلی و تاریخی در پی تبیین وتحلیل زمینهها و عوامل خیزش قبایل هلالی از مرکز عربستان به سوی مناطق شمالی شام و مصر سپس انتقال و مهاجرت آنها از مصر به افریقیه شد.
مهاجرت قبایل هلالی
بنی هلال
بنی سُلیم
مصر
افریقیه
2013
06
22
115
136
https://hiq.bou.ac.ir/article_5464_d334272730c80818667fa77d834ffa5a.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1392
14
شماره 2 - تابستان - مسلسل 54
قانون اساسی مشروطة اول و امکان ترقی جامعة عثمانی از نگاه جلال نوری
غلامعلی
پاشازاده
از زمان تدوین قانون اساسی مشروطۀ اول عثمانی در سال 1875م/ 1293ق بحثها و اظهار نظرهای گوناگونی درباره آن پدید آمد و توجه اندیشمندان و محققان به آن جلب شد. جلال نوری، یکی از اندیشمندان عثمانی در اواخر قرن نوزده و اوایل قرن بیستم از افراد صاحب نامی بود که به قانون اساسی مشروطۀ اول عثمانی توجه کرد. او با تأمل در محتوای قانون اساسی، کاستیها و نقاط قوت آن را یادآور شد و کارکرد آن را در ترقی جامعۀ عثمانی نقد کرد. نحوۀ رویکرد جلال نوری به قانون اساسی مشروطۀ اول، مسألهای است که در تحقیق حاضر بررسی میشود و با روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از آثار نویسنده و منابع تاریخی آن زمان، به این پرسش پاسخ داده میشود که جلال نوری چه نقشی برای قانون اساسی مشروطۀ اول عثمانی در ترقی آن جامعه قائل میشد؟
جلال نوری
قانون اساسی مشروطۀ اول عثمانی
خلافت عثمانی
ترقی
ترکیه
2013
06
22
137
162
https://hiq.bou.ac.ir/article_5465_366be8deea14760d8b5be50cf2f38708.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1392
14
شماره 2 - تابستان - مسلسل 54
ورود مسلمانان به آمریکا؛ بازخوانی یک دیدگاه
عبدالله
فرهی
تصور رایج این است که قاره آمریکا به دنبال سفر دریایی کریستف کلمب و با حمایت پادشاه اسپانیا در سال 1492 م. کشف شد ولی به تازگی مدارک، شواهد و مستنداتی درباره ارتباط سایر ملتها با این قاره پیدا شده است که این تصور شایع را با تردیدهایی جدی مواجه میکند. پاسخ این پرسش که آیا ملل مسلمان، موفق به برقراری چنین ارتباطی شدند یا نه؟ محور اصلی مقاله حاضر را تشکیل میدهد براساس یافتههای فؤاد سزگین در پاسخ به فردی به نام گوین منزیز با توجه به توان علمی مسلمانان در محاسبه دقیق طول و عرض جغرافیایی و برخی شواهد موجود در منابع تاریخی، باید منشأ نقشههایی همچون نقشههای فرا مائورو، کانگنیدو، دوم پدرو، پیری رئیس، کانتینو، والدسیمولر، دلاکوسا، بهایم و اطلس جاوهای را در جهان اسلام جستوجو کرد، نه در چین. بنابراین میتوان گفت که مسلمانان در ارتباط با این دنیای جدید پیشگام بودهاند.
کشف آمریکا
دریانوردی مسلمانان
نقشهنگاری اسلامی
نقشهنگاری اسلامی
کریستف کلمب
گوین منزیز
فؤاد سزگین
2013
06
22
163
196
https://hiq.bou.ac.ir/article_5466_06ffa9eadcc90846ba7be64809b655cf.pdf