دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
21
شماره 1 - بهار 99 - مسلسل 81
2020
05
21
بررسی گزارشهای فرمان پیامبر(ص) برای کشتار سگهای مدینه
7
38
FA
مصطفی
معلمی
دکتری تخصصی تاریخ و تمدن ملل اسلامی، استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران
moallemee@gmail.com
محمدعلی
افضلی
0000-0003-2245-3150
دکتری تخصصی علوم قرآن و حدیث، استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران
afzali2006@yahoo.com
رحمت الله
مرزبند
0000-0003-1257-4135
دکتری تخصصی فلسفه ادیان، استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران
marzband.rahmatollah@gmail.com
10.22081/hiq.2020.68935
بر پایه برخی گزارشها در تفاسیر و منابع روایی، پیامبر اکرم(ص) دست کم یک بار، دستور کشتار تمام سگهای مدینه را صادر کرده است. همچون بسیاری از دیگر رویدادهای منسوب به پیامبر(ص)، واکنش مسلمانان به این گزارش متفاوت بوده است و مجموعهای از انکار آن به دلیل ناسازگاری با حق حیات حیوانات و نهی از آزار رساندن به آنها تا صدور دستور قتل همه سگها به بهانه پیروی از سنّت پیامبر(ص) را تشکیل میدهد.
پژوهش پیش رو، با رویکردی تاریخی و با بهره جستن از منابع دست اول حدیثی، تفسیری و تاریخی به ارزیابی درونمتنی این گزارشها پرداخته است. این ارزیابی نشان میدهد، دستور کشتار تمام سگهای مدینه از سوی پیامبر(ص)، افزون بر ناسازگاری با مفاد نقل معتبر؛ یعنی قرآن و احادیث قابل اعتماد با گزارههای درست تاریخی هم ناهمخوانی دارد و از این رو نمیتوان آن را پذیرفت.
رسول خدا(ص),مدینه,بهداشت محیط زیست,حقوق حیوان,کشتن سگ
https://hiq.bou.ac.ir/article_68935.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_68935_8acd630dc42f67bb637f3e0438863e47.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
21
شماره 1 - بهار 99 - مسلسل 81
2020
05
21
کاوشی در نخستین محل سکونت مسلم بن عقیل در کوفه
39
66
FA
حسین
قاضیخانی
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
h.qazikhani@isca.ac.ir
10.22081/hiq.2020.68936
آگاهی از رویدادهای بازه زمانی حضور مسلم بن عقیل در کوفه به عنوان سفیر امام حسین(ع)، نقشی مهم در فهم چرایی عدم همراهی کوفیان با امام حسین(ع) دارد. موضوع سکونت مسلم در منزل مختار ثقفی با وجود شهرتی که دارد و در آثار گوناگون بازتاب یافته است با ابهام روبهرو است. مقاله پیشرو با روش استقرا و خوانش دوباره دادههای تاریخی منابع کهن، چهار گزارش سکونت مسلم در منزل مختار، منزل هانی بن عروة، منزل شریک بن اعور و منزل مسلم بن عوسجة را شناسایی کرده است و سپس بر اساس ارزیابی میزان همراستایی آنها با دیگر اطلاعات تاریخی و سازگاری با فضای کالبدی شهر کوفه به اعتبارسنجی آنها پرداخته است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که برخلاف رأی مشهور، اقامت مسلم بن عقیل در منزل مسلم بن عوسجة پذیرفتنیتر است.
نهضت عاشورا,مسلم بن عقیل,کوفه,مسلمبن عوسجة,مختار ثقفی
https://hiq.bou.ac.ir/article_68936.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_68936_a7e96ca53d1503ab6e39c27d26361f05.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
21
شماره 1 - بهار 99 - مسلسل 81
2020
05
21
دگراندیشی و تأثیر آن بر مطالعات عاشورا در دوره معاصر(1305-1357) در ایران
67
104
FA
سید محمد
حسینی
دکتری تخصصی تاریخ تشیع اثنا عشری دانشگاه ادیان و مذاهب قم
hiu.sh56@gmail.com
10.22081/hiq.2020.68946
بازنمایی واقعه عاشورا در تاریخ معاصر ایران (1305-1357) در شمار موضوعاتی است که با وجود اهمیتی که در شناساندن سیر تحول رویکردهای مطالعاتی عاشورایی دارد، کمتر به آن توجه شده است. مقاله حاضر میکوشد با بررسی جریانهای دگراندیش و مبانی آنان به نقش آنان در بازنمایی واقعه عاشورا در این دوره بپردازد.
نتایج این بررسی نشان میدهند که انگیزه خرافهستیزی و پندارستیزی جریانهای دگراندیش در تاریخ معاصر ایران که ریشه در دوران پیش از پهلوی دارد، زمینهساز شکل جدیدی از مطالعات و تحلیلهای مبتنی بر عقلمداری و علمگرایی شده است که تفسیرهایی سیاسی و اجتماعی از عاشورا را به دنبال داشته است.
عاشورا پژوهی,تفسیر سیاسی عاشورا,تفسیر اجتماعی عاشورا,عصر پهلوی,دگر اندیشی
https://hiq.bou.ac.ir/article_68946.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_68946_48e28b99b34d26fec8c8aaaefdac4f5f.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
21
شماره 1 - بهار 99 - مسلسل 81
2020
05
21
مقایسه تحلیلی بنمایههای فکری مشترک داستانهای دینی ایران و هند در دوره صفویه
105
134
FA
فیروز
ولیزاده
دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس، نویسنده مسئول
f.valizadeh55@yahoo.com
حسن
ذوالفقاری
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس
zolfagari_hasan@yahoo.com
ناصر
نیکوبخت
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس
n_nikoubakht@modares.ac.ir
10.22081/hiq.2020.68964
بر اساس شواهد تاریخی، ارتباطات فرهنگی و ادبی میان ایران و هند از گذشتههای دور جریان داشته است، اما در دوره صفویه به واسطه زبان رسمی مشترک، مسافرت و مهاجرت شاعران و اندیشمندان مسلمان ایرانی به هند، این ارتباطات گستردهتر گردید و با توجه به اهداف دینی، زمینهساز نگارش تعداد فراوانی داستانهای دینیِ اسلامی به تقلید از آثار ایرانی در هند شد.
این مقاله با پرداختن به پرسش درباره قرائن محتوایی و بنمایههای مشترک فکری موجود در آثار ایرانی و هندی دوره صفویه (911-1135ق) به این نتیجه دست یافته است که ویژگی اصلی داستانهای دینی ایرانی در این دوره موعودگرایی، دوری از عرفان و تصوف، گستردگی دایره موضوعات داستان و مدح شاهان صفوی است. همچنین تقلید از شاهنامه در زبان و وزن و تعابیر و شخصیتپردازی، اقتباس از نوشتههای عربی، تضعیف هویت ایرانی در برابر هویت دینی، بهره جستن از عناصر ماورایی و سرانجام تبدیل تاریخ به داستان نقالی را میتوان به عنوان بنمایههای فکری مشترک داستانهای ایرانی و هندی نام برد.
داستان دینی,داستان ایرانی,داستان هندی,عصر صفویه,روابط فرهنگی ایران و هند
https://hiq.bou.ac.ir/article_68964.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_68964_daebde473ef51b957740703a0978a3bf.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
21
شماره 1 - بهار 99 - مسلسل 81
2020
05
21
بررسی انتقادی سیاستگذاری علم در عصر صفویه
135
168
FA
محمدعلی
مومنی ها
دکتری تاریخ اسلام دانشگاه مذاهب اسلامی
momeniha1404@gmail.com
حامد
قرائتی
دکتری شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب و عضو گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم(ع)
gharaati_1359@yahoo.com
10.22081/hiq.2020.68965
با توجه به نقش علم در شکوفایی جوامع بشری، بررسی تجربههای تاریخی و تمدنی میتواند در تدوین سیاستها و برنامههای علمی از سوی سیاستگذاران و دولتمردان به کار آید. دولت صفویه و میراث فکری، فرهنگی و مذهبی آن به دلایل متعددی مانند نزدیکی نسبی زمانی با عصر حاضر، یکی از مهمترین دورههای تاریخی برای این گونه بررسیها به شمار میرود.
این پژوهش با رویکرد وصفی ـ تحلیلی و بهرهمندی از منابع تاریخی چون تواریخ عمومی، سلسلهای و دودمانی، سفرنامه ها و زندگینامهها در پی یافتن نقاط ضعف و قوت سیاستها و تدابیر علمی در دولت صفویه است. یافتههای این پژوهش نشانمیدهد، ظهور تحولاتی چون گسترش فرهنگ اسلامی ـ شیعی، صیانت از اصول فکری و مذهبی، توجه به مطالبات و نیازهای اجتماعی از نقاط قوت و مواردی چون انقطاع علمی و تمدنی، فقدان پویایی و نوآوری، عدم بهرهمندی از ابزارها و شیوههای جدید آموزش و پژوهش، عدم بهرهمندی مطلوب از دستآوردهای علمی و جلوگیری نکردن از مهاجرت دانشمندان به خارج از کشور از مهمترین، نقاط ضعف سیاستهای علمی این دوره به شمار میروند.
سیاستگذاری علم,دولت صفویه,میراث علمی صفویه,فرهنگ شیعی,پیوند علم و قدرت
https://hiq.bou.ac.ir/article_68965.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_68965_83517b4fe6f96192038b4036957dd996.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
21
شماره 1 - بهار 99 - مسلسل 81
2020
05
21
واکاوی عوامل و جهتگیری قیام ملاخلیل منگور (1334) علیه سیاست رضا شاه برای متحدالشکل کردن لباس
169
196
FA
مسلم
سلیمانی یان
استادیارگروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه ایلام (نویسنده مسئول)
m.soleimanian@ilam.ac.ir
سیاوش
یاری
دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه ایلام
s.yari@ilam.ac.ir
زلیخا
امینی
مدرس دانشگاه ایلام
z_sh_amini@yahoo.com
10.22081/hiq.2020.68966
دولت رضا شاه (حک: 1304ـ1320) برنامههای غربگرایانه خود را پس از اقتدار نظامیان در سراسر کشور، با خشونت به اجرا درآورد. یکی از این اقدامات متحدالشکل کردن لباس و پوشیدن کلاه پهلوی بود که با واکنشها و اعتراضهای زیادی در سراسر ایران روبهرو شد. ملاخلیل منگور (1334) پیشوای مذهبی منطقه ساوجبلاغ مُکری و به ویژه ایل منگور ضمن حرام شمردن این سیاست و اعلام جهاد، رهبری یک قیام را علیه رضا شاه برعهده گرفت. این قیام که هزاران تن در مدتی کوتاه آن را همراهی کردند از سوی حکومت مرکزی سرکوب شد.<br /> این پژوهش با روش وصفی ـ تحلیلی و با واکاوی منابع دست اول این دوره، در پاسخ به پرسش درباره محور قیام ملاخلیل و جهتگیری قیام او بر پایه مؤلفههایی چون منافع ملی و امنیت ملی به این نتیجه رسیده است که انگیزه، جهتگیری و کارکرد قیام ملاخلیل در مسیر حفظ اسلام و آداب و رسوم و پوشش کُردی بوده است و وی هیچگاه ادعای استقلال نداشته است
ملاخلیل منگور (1334),ساوجبلاغ مُکری,مهاباد,رضا شاه,لباس متحد الشکل
https://hiq.bou.ac.ir/article_68966.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_68966_2c58db0b9aa90158aac8947590cb03fa.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
21
شماره 1 - بهار 99 - مسلسل 81
2020
05
21
مراکز علمی ـ آموزشی شیعیان در اوده؛ از اقتدار یافتن انگلیس تا استقلال هند (1857م تا 1947 م)
197
228
FA
فیضان جعفر
علی
دانشجوی دکتری رشته تاریخ اسلام دانشگاه تهران
faizanjafar110@gmail.com
10.22081/hiq.2020.68967
پس از تسلط انگلیسیها بر سرزمین اوده در شمال هند در سال 1276ه.ق، شیعیان برای رویارویی با شرایط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جدید، بیش از گذشته به فعالیتهای فرهنگی روی آوردند و با تأسیس مراکز علمی به سبک جدید، موجب ایجاد تحولی مهم در میان شیعیان شبه قاره هند شدند. مراکزی همچون مدرسه ناظمیه، سلطان المدارس، مدرسه الواعظین و شیعه کالج از مراکزی هستند که در این چارچوب از اواخر سده نوزدهم میلادی و به ویژه در سده بیستم میلادی، فعالیت خود را در اوده آغاز کردند.
این مراکز که نمونهای از کوشش برای کنار هم نهادن روشهای سنتگرایانه و نوگرایانه هستند در گستره جغرافیایی وسیعی از شبه قاره هند، دانشآموختگانی تربیت کردند که به عنوان مبلغ، واعظ و خطیب در حوزههای مختلف اجتماعی و فرهنگی به شکلی فعال حضور یافتند و مجموعهای از مدارس دینی را بر اساس مبانی مذهب شیعه در شبه قاره هند پدید آوردند. نوگرایان شیعی با بهره گرفتن از نظام آموزشی انگلیسی در این مراکز، جامعه شیعه را با علوم جدید آشنا ساختند
اوده,مراکز علمی شیعه,شیعیان هند,نوگرایی دینی شیعیان,نظام آموزشی
https://hiq.bou.ac.ir/article_68967.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_68967_406b0c9bb8f86aea6708d797c55dc95b.pdf