دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
16
شماره 1 - بهار 94 - مسلسل 61
2015
04
21
بررسی رویکردهای سیاسی و معنوی امامت شیعه در زندگی امام کاظم علیه السلام
7
29
FA
محمد علی
چلونگر
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان.
m.chelongar@yahoo.com
محمد سعید
نجاتی
دانشآموخته سطح چهار حوزه و دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان
در این مقاله، پس از ارائه تحلیلی درباره پیوستگی تلاش پیگیر سیاسی امام کاظم علیه السلام ، با اهتمام به شئون معنوی امامت که احیاناً با امور فوق عادی بشری همراه است، انگاره تکامل تدریجی مذهب در دوره آن حضرت نقد شده است. بخش اوّل مقاله که ویژه تبیین فعالیتهای سیاسی امام هفتم علیه السلام است، این فعالیتها را با روش تحلیل تاریخی و به کمک یافته های رجالی و حدیثی یک سیاست تهاجمی و تلاش جدی برای انقلاب و قیام عمومی تحلیل میکند و بخش دوم، به اهتمام امام علیه السلام برای تبیین جایگاه معنوی امامت شیعه با تکیه بر منابعی که متهم به غلو نیستند، اختصاص یافته است. بخش پایانی این نوشتار نیز بههمپیوستگی این دو شأن را در نگاهی شیعی ترسیم میکند و به استناد آن، تکامل تدریجی و یا حرکت امامت از رهبری سیاسی به رهبری معنوی و فرابشری را نفی مینماید.
امام کاظم علیه السلام,امامت,شأن سیاسی امامت,شأن معنوی امامت,تحول گفتمان امامت
https://hiq.bou.ac.ir/article_14522.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_14522_4bda1e088a65b9465da66162c31c211f.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
16
شماره 1 - بهار 94 - مسلسل 61
2015
04
21
پراکندگی جغرافیایی امامیه در ایران دوره سلجوقی
31
79
FA
محمد رضا
بارانی
استادیار و عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه الزهراء.
mrb1385@gmail.com
هدایت
نادریان
دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه مذاهب اسلامی تهران، و مدرّس دانشگاه یاسوج
h.naderyan@yahoo.com
آگاهی از جغرافیای انسانی گروههای مذهبی، میتواند به شناخت ترکیب جمعیت، ظرفیتهای اندیشه ای و توان مدیریتی بزرگان آن مذهب برای گسترش باورهای خود کمک کند. مذهب شیعه که از آغاز اسلام به تدریج در ایران هوادارانی یافته بود، در دوره سلجوقیان در مناطق قابل توجهی از ایران گسترش یافت. این نکته با توجه به تعصب مذهبی سلجوقیان، بسیار قابل توجه است. محور اصلی این مقاله، شناسایی مراکز جمعیتی با اکثریت و یا اقلیت شیعی در حوزه کویر مرکزی، شمال و شمال شرقی و جنوب ایران طی قلمرو حکومت سلجوقیان، با اشاره به زمینه های شناخت بهتر افراد و خاندانهای شیعه در این مناطق است.
امامیه,اثنیعشریه,ایران,سلجوقیان,جغرافیای انسانی
https://hiq.bou.ac.ir/article_14523.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_14523_e8198d38216daa5bb298904d7a1aa672.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
16
شماره 1 - بهار 94 - مسلسل 61
2015
04
21
نقش فاطمیان در گسترش علوم نقلی
81
118
FA
حسن
غفاری فر
استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم
صفورا
سالاریه
مدرس جامعةالزهراء
saforasalari@gmail.com
مقاله حاضر، در صدد بررسی میراث مکتوب شیعیان فاطمیِ مصر در باب علوم نقلی است. «نقل»، یکی از مهمترین پایگاههای ترویج علوم دینی و وحیانی است؛ زیرا به مدد آن میتوان آموزههای الهی را به بندگان خدا منتقل ساخت. شاید راز توجه ادیان، فِرَق و مذاهب آسمانی به دانشهای نقلی در فعالیتهای تبلیغی و آموزشی خود، همین نکته باشد. فاطمیان اسماعیلیمذهب، از این قاعده مستثنا نبودند و در شاخههای متنوعی همچون: فقه، تفسیر، تاریخ، شعر، ادبیات و دیگر علوم نقلی فعالیت داشتند. اگرچه دستاوردهای مکتوب فاطمیان در این زمینه اندک است و بهعنوان مثال، در مباحث فقهی نوآوری چشمگیری نداشتند و در علم قرائت و تفسیر به دلیل رویکرد عقلگرایی و باطنی، تألیفات چندانی از خود به یادگار نگذاشتند، اما توجه ویژة آنها به علوم نقلی، چه با هدف حفظ موجودیت سیاسی خویش و چه با انگیزه ترویج فرقه اسماعیلیه، شایسته بازخوانی است. این نوشتار که به همین منظور سامان یافته، نشان میدهد که فاطمیان توانستند با ترسیم ساختار مناسب و کمکهای سختافزاری و نرمافزاری، علوم نقلی را به بهترین شکل ترویج نمایند.
فاطمیان,اسماعیلیه,علوم نقلی,تأویل,فقه,تفسیر
https://hiq.bou.ac.ir/article_14524.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_14524_490f940438518d659b19e8acef55b8b9.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
16
شماره 1 - بهار 94 - مسلسل 61
2015
04
21
نقش قبایل یمنی در رواج تشیع در آذربایجان طیّ سدههای نخست اسلامی
119
147
FA
سید مسعود
شاهمرادی
دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه اصفهان و مدرس دانشگاه پیام نور واحد شاهین دژ
با فتح آذربایجان در دهه سوم هجری، گروه بزرگی از تیرهها، عشیرهها و قبیلههای گوناگون عرب، به سوی این سرزمین رهسپار شدند. این امر، علاوه بر اینکه در گسترش اسلام در این ناحیه سهمی بسزا داشته، میتواند دورنمایی از وضعیت تشیع را نیز در این سامان به دست دهد؛ زیرا با توجه به موقعیت عربهای مهاجر، موضعگیری مذهبی آنها، در میان بومیان نیز اثرگذار بوده است. بررسی نقش مهاجرت قبایل عرب در تشیع آذربایجان، از دو بُعد قابل توجه است: نخست، نقش اسکان قبایلی که عقاید شیعی در بین آنها رواج داشته است؛ نظیر قبایل یمنی در آذربایجان. و دیگری، نقش شهر کوفه که شاهد بروز و ظهور عقاید شیعی در بین قبایل یمنی ساکن آن هستیم. پژوهش حاضر، در صدد است با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از مطالعات کتابخانهای، نقش مهاجرت قبایل عرب، بهویژه قبایل یمنی را طیّ قرون نخست اسلامی در گسترش تشیع در آذربایجان، در محورهایی نظیر: مشارکت یمنیان در فتح آذربایجان، حضور والیان و کارگزاران و مأموران حکومتی یمنی در این ناحیه، نقش اشعریان در تشیع آذربایجان و اصحاب یمنی ائمه: در این ناحیه، بررسی نماید.
آذربایجان,قبایل یمنی,کوفه,تشیع
https://hiq.bou.ac.ir/article_14525.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_14525_73ad15147085771446d1cb08c13da77b.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
16
شماره 1 - بهار 94 - مسلسل 61
2015
04
21
بررسی انتساب کتاب اثبات الوصیه به مسعودی
149
188
FA
حسین
قاریان
کارشناسی ارشد دانشگاه معارف اسلامی.
محمد رضا
جباری
دانشیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
jabbari@qabas.net
اثبات الوصیة، کتابی است که درباره اوصیا و وصایت ائمه: نگاشته شده است. این اثر، از زمان نجاشی، عالم رجالی مشهور اوایل قرن پنجم هجری، به علی بن حسین مسعودی، نگارنده مروج الذهب منسوب گردیده است. علت این انتساب را میتوان ذکر گزارههایی با گرایش امامی در لابهلای کتب مسعودی شمرد. ارائه این دیدگاه از سوی نجاشی، سبب گردید بسیاری از محققان و محدثان به پیروی از او، اثبات الوصیة را به مسعودی نسبت دهند.این مقاله کوشیده است با بررسی مقایسهای دو کتاب مروج الذهب که در انتساب آن به مسعودی تردیدی نیست و اثبات الوصیة که انتسابش به نگارنده مروج الذهب محل تأمل است، درباره این انتساب داوری کند. تفاوتهای دو کتاب، در: سبک نگارش، روش تدوین، مشایخ و راویان، سبب شده که این انتساب، مردود شمرده شود.
امامیه,مروج الذهب,اثبات الوصیة,علی بن حسین مسعودی,نجاشی
https://hiq.bou.ac.ir/article_14526.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_14526_be5a390b6e34d20238bd968680655afa.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
16
شماره 1 - بهار 94 - مسلسل 61
2015
04
21
ایرانشناسی انگلیسی؛ زمینهها و رویکردها
189
229
FA
رضا
بیگدلو
استادیار تاریخ پژوهشگاه مطالعات اجتماعی ناجا
bigdelor@gmail.com
«شرق شناسی» را مجموعهای از مطالعات و تحقیقات دانشمندان و مؤسسات کشورهای غربی در موضوعات و مسائل مختلف شرقی دانسته اند. ایران شناسی، بهعنوان شاخه ای از شرق شناسی را میتوان مجموعه منظمی از مطالعات و پژوهشها دانست که از سوی دانشمندان غربی برای شناخت: زبان، ادبیات، تاریخ، متون دینی، اندیشه ها، فرهنگ ایران زمین و حوزه تمدنی ایرانی صورت گرفته است. انگیزه و اهداف این مطالعات، دهههای چندی است که در کانون مباحثهها و مجادلهها واقع شده است. این پژوهش، با بررسی و تحلیل محتوای آثار ایرانشناسی انگلیسی قرن نوزدهم و نیمه اوّل قرن بیستم و بازنمایی نسبت آن با اقتضائات سیاسی، نظامی و اقتصادی انگلیس در ایران و آسیا، این سؤال را مطرح میسازد که ارتباط بین سیاستهای انگلیس در ایران و آسیا و پژوهشهای ایرانشناسی آنها چیست؟ یافته های پژوهش نشان میدهد که دولت انگلیس، از ایران شناسی بهعنوان سازهای استعماری بهره جسته است و نیز ایران شناسان انگلیسی با پژوهشهای خود در ایران، به برسازی هویت خودی نیز توجه داشتهاند. اسلام ستیزی، باستان گرایی و نژاد گرایی، از دیگر ویژگی های ایرانشناسی انگلیسی است.
شرق شناسی,ایران شناسی,اسلام ستیزی,نژادگرایی,باستان گرایی
https://hiq.bou.ac.ir/article_14527.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_14527_ae607185c43a9a4f4bbc9dd661144927.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
16
شماره 1 - بهار 94 - مسلسل 61
2015
04
21
نقش بازرگانان در بافت تاریخی شهر یزد در عصر قاجار
231
261
FA
حمید
عزیزی
دانشجوی دکترای باستانشناسی دوران اسلامی دانشگاه تهران
حسن
کریمیان
دانشیار گروه باستانشناسی دانشگاه تهران
موقعیت ممتاز، تاریخی و جغرافیایی ایران، موجب بسط تجارت و انباشت سرمایه در غالب ادوار تاریخی این سرزمین بوده است. در دوره قاجار، این برتری راهبردی کشور، با توسعه تجارت جهانی همراه گشته، رونق دوچندان اقتصادی و بازرگانی ایران را به ارمغان آوردند. این وضع، شکوفایی چشمگیر تعدادی از کلانشهرهای کشور نظیر یزد را سبب گردید. نوشتار حاضر، با بهرهگیری از نتایج پژوهشهای تاریخی و منابع مکتوب و شواهد عینیِ فرهنگی ـ تاریخی شهر یزد، دلایل رونق اقتصادی شهر یزد در دوران قاجار و تأثیر بازرگانان بر بافت تاریخی آن را مورد بررسی قرار داده است. یافتههای این پژوهش، نشان میدهد که تحولات ناشی از انقلاب صنعتی در تجارت جهانی، رونق تجارت خارجی ایران، موقعیت راهبردی شهر یزد و استقرار زرتشیان تجارتپیشهای را که با پارسیان هند ارتباط بازرگانی گسترده داشتهاند، از دلایل مؤثر پیشرفت اقتصادی و بازرگانی یزد در دوران قاجار بوده است. این شکوفایی اقتصادی، خود زمینهساز حضور تعداد بسیاری از بازرگانان در این شهر گردید که با اسکان در محلات مختلف شهری، بافت تاریخی آن را دگرگون ساختند.
عصر قاجار,یزد,تاریخ اقتصادی,بازرگانان,بافت تاریخی یزد
https://hiq.bou.ac.ir/article_14554.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_14554_93aa6df2ea82966fe73f8cbe78279557.pdf