ORIGINAL_ARTICLE
فلسفه تاریخ در نهج البلاغه
دیدگاههاى امام علىعلیه السلام در باب فلسفه تاریخ، تفسیر روشنى از مفاهیم قرآنى است. در سخنان آن امام، فلسفه تاریخ، با رویکردى کاملاً آگاهانه و هدفمند مورد توجه واقع شده است. آغاز و انجام تاریخ مهمترین بخش این تأملات است. ایشان، کلّ تاریخ را در سه بخش؛ یعنى آفرینش و برگزیدن آدم (آغاز تاریخ)، بعثت پیامبران (مرحله دوم تاریخ) و ظهور منجى مصلح (انجام تاریخ) توصیف مىکنند. بر اساس سخنان آن حضرت، عوامل مهم شکلگیرى تاریخ بشرى عبارتند از: 1) حاکمیت مشیت الهى 2) آزادى عمل و قدرت انتخاب انسان.
https://hiq.bou.ac.ir/article_6477_c8491c4f6fcf854b560afbe7f58c3afb.pdf
2005-04-21
5
32
سنت خداوندى
دنیا و آخرت
خلیفة اللَّه
بعثت
اهل بیت
سیده رقیه
میر ابوالقاسمی
1
دانشجوى دکترى تاریخ اسلام - دانشگاه الزهراء .
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ثغور شامى و عواصم (تحولات تاریخى، فرهنگى و اجتماعى از فتوحات تا پایان قرن سوم هجرى)
شام از همان سالهاى نخست پس از هجرت، خصوصاً با وعدههاى فتحى که پیامبرصلى الله علیه وآله به مسلمانان داده بود، اهمیت خاصى داشت. ویژگىهاى طبیعى و فرهنگى منطقه و قرار داشتن در همسایگى امپراطورى روم شرقى باعث شده بود که این سرزمین، همواره توجه حکومتهاى مختلف را به خویش معطوف کند. این امر پس از تجزیه قلمرو خلافت اسلامى، سبب درگیرى مداوم حکومتهاى محلى و منطقهاى شد. از سوى دیگر، مرزهاى این منطقه همواره شاهد جنگهاى مسلمین بر ضد روم و بالعکس (تهاجم بیزانس به قلمرو اسلامى) بود، جعل نام ثغور و پس از آن، عواصم در ادبیات سیاسى مسلمانان از قرنهاى اولیه هجرى و تکرار آن در منابع، حاکى از اهمیت بالاى این مناطق است.آنچه در وقوع و شکلگیرى بسیارى از تحولات منطقهاى و جریانهاى فکرى و اجتماعى نقش جدى داشته، ویژگىهاى فرهنگى و اجتماعى ثغور و عواصم بود، این مناطق به لحاظ بافت قومى و فرهنگى، هویت واحدى نداشتند، بلکه به نوعى «سیالیت» در هویت فرهنگى مبتلا بودند و این میراث براى ساکنان این دیار تا قرون متمادى باقى ماند؛ به طورى که آنها همواره وارث افکار، فرهنگ و تمدن اقوامى از شرق و غرب عالم اسلامى بودند و با ترکیب آن ممیّزهها، هویت جدیدى براى خود ساخته بودند.
https://hiq.bou.ac.ir/article_6478_cb0eb883c28c6047958cee6b0d00edc4.pdf
2005-04-21
33
66
ثغور
عواصم
شام
فتوحات
جند
غزا
عباس
برومند اعلم
1
دانشجوى دوره دکترى تاریخ اسلام - دانشگاه تهران.
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
زندگى و کارنامه سیاسى قتیبة بن مسلم باهلى
خراسان، قبل و بعد از اسلام، همواره شاهد حوادث مهم سیاسى، اجتماعى و... بوده است. فتوحات عرب در ایران، خصوصاً خراسان حائز اهمیت بسیارى است. وسعت قلمرو خراسان، نزدیکى آن به سرزمینهاى خاور دور و نگرش فاتحان به این منطقه به مثابه پل ورود به آسیاى مرکزى و خاور دور، تأثیر فراوان بر جاى گذاشت. جهت شناسایى مسئله فتوحات، بررسى زندگى سرداران بزرگِ فاتح، ضرورى به نظر مىرسد. این مقاله سعى دارد به معرفى زندگى، نسب، قبیله، خاندان، فرزندان و اقدامات سیاسى اجتماعى قتیبة بن مسلم باهلى بپردازد.
https://hiq.bou.ac.ir/article_6479_f3f1fcb2458940b2b3584d64f0676171.pdf
2005-04-21
67
94
خراسان
ولیدبن عبدالملک
حجاج بن یوسف
بخارا
قتیبة بن مسلم
زهرا
نوروزی
1
عضو هیأت علمى گروه تاریخ و تمدن دانشکده الهیات دانشگاه فردوسى مشهد.
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
منازعات مذهبى در بغداد (656 - 232ه )
منازعات فرقهاى، مهمترین عامل حادثه ساز در تاریخ بغداد بود که در شرایط خاص سیاسى، اقتصادى و مذهبى این شهر رخ داد.با استقرار خلفاى عباسى در بغداد، دارالخلافه عباسیان به زودى مرکز اقوام، ادیان و مذاهب گوناگون شد. از همان آغاز، بافت ناهمگون جمعیتى و تضاد منافع سیاسى و اقتصادى، زمینهساز بسیارى از آشوبها و درگیرىهاى شهرى میان عرب، ترک و ایرانى بود. با شکلگیرى رسمى مذاهب شیعه و سنى، تلاش علما و پیروان مذاهب براى نفوذ در ساختار قدرت آغاز شد. رقابت براى کسب قدرت به اختلافات دامن زد و منازعات و آشوبها رنگ مذهبى به خود گرفت. از سوى دیگر، گرایش مذهبى خلفا و کارگزارانشان و رویکرد آنان به فرقهاى خاص، منازعات را تشدید کرد. در سراسر قرنهاى چهارم و پنجم هجرى، دو فرقه شیعه و سنى به لحاظ قدرت و قوا در حالت توازن به سر مىبردند و هر یک مىکوشید با جلب حمایت خلفا، دیوانسالاران، گروههاى مختلف شهرى و یا امرا، به برترى، نفوذ و اقتدار بیشترى دست یابد. این مسئله به منازعات فرقهاى شدت و شتاب بیشترى داد.در این نوشتار، نقش خلفا، کارگزاران، امرا، علما و توده مردم در پیدایش و تشدید منازعات مذهبى بررسى شده است.
https://hiq.bou.ac.ir/article_6480_9a439c3273b1a66032cc0a8670a0326d.pdf
2005-04-21
95
142
عباسیان
بغداد
منازعات مذهبى
شیعه
سنى
منصوره
کریمی قهی
1
کارشناس ارشد تاریخ اسلام.
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
شاهینیان بطایح
عمران بن شاهین که ابتدا به عنوان یک مجرم به منطقه بطایح گریخته بود، در اوایل قرن چهارم هجرى با استفاده از ضعف خلافت عباسى، در آن جا دولتى مستقل تشکیل داد. وى با یارى جستن از شرایطى، مانند صعب الوصول بودن منطقه بطایح، بارها حملات سلاطین آل بویه را دفع کرد. پس از مرگ او، فرزندانش اندک مدتى حکومت کردند ولى به علت اختلافات خانوادگى تضعیف شدند و سرانجام با کودتاى سرداران سپاه، حکومت آنها منقرض شد و سرداران شورشى - که راهشان را ادامه دادند - جانشین آنان شدند. در این نوشتار، ابتدا موقعیت جغرافیائى بطایح و نقش آن در شورشهاى منطقه بین النهرین تا قرن چهارم هجرى بررسى شده و سپس چگونگى شکلگیرى حکومت شاهینیان و کشمکشهاى بنیانگذار آن، عمران بن شاهین و جانشینش، حسن بن عمران با معزالدوله، عز الدوله بختیار و عضد الدوله تبیین گردیده است. در پایان نیز، روند انقراض شاهینیان و پىآمدهایى که حکومت آنها براى منطقه بطایح داشت، مطرح شده است.
https://hiq.bou.ac.ir/article_6481_68f6da7f33d7ee91033759391b57bc0f.pdf
2005-04-21
143
160
خلافت عباسى
آل بویه
بطایح
شاهینیان
آل برید
عمران بن شاهین
حسن بن عمران
ساسان
طهماسبی
1
دانشجوى دکترى تاریخ دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقش صوفیان در تشکیل و تداوم حکومت بهمنیان
ورود اسلام به جنوب هند در اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجرى صورت گرفت. با این حال، این سرزمین از مدتها پیش مورد توجه برخى از صوفیان مسلمان قرار گرفته بود که براى تبلیغ عقاید خویش به آن جا سفر کرده بودند. فتح دکن به دست مسلمانان و تأسیس حکومت بهمنیان به عنوان اولین حکومت مستقل مسلمان، باعث گسترش عقاید صوفیانه و نیز رشد فرقههاى مختلف صوفیه گردید. صوفیان در این منطقه نفوذ و اعتبار فراوانى در میان گروههاى مختلف اجتماعى پیدا کردند به طورى که پادشاهان بهمنى براى استقرار و تداوم قدرت خویش در دکن و نفوذ در میان مردم ناچار دست به دامان این گروه شدند و با نزدیک ساختن خویش به صوفیان از حمایت جدى مردم برخوردار گردیدند. صوفیان نیز فرصت پیش آمده را براى تبلیغ و گسترش آراء خویش مغتنم شمرده و به حمایت از بهمنیان پرداختند. این مقاله رابطه صوفیان و بهمنیان و نیز نقش صوفیان در تشکیل و تداوم حکومت بهمنیان را بررسى مىکند.
https://hiq.bou.ac.ir/article_6482_28ae13070bc0b39abd7b88f45c0c0cdf.pdf
2005-04-21
161
192
هندوستان
بهمنیان
تصوف
دکن
گلبرگه
بیدر
محسن
معصومی
1
استادیار دانشگاه زنجان.
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
امام على اصغر زین العابدین علیه السلام
نوشتار حاضر، ترجمه فصلى از کتاب «مذهب شیعه» است که با وجود قدمت و مشتمل بودن بر مطالب نادرست، نقطه آغاز مطالعات مستند امامیه در غرب (براى انگلیسى زبانان) تلقى گردیده و هنوز هم مرجع بسیارى از محققان غربى علاقهمند به مباحث شیعى است. مؤلف در این گفتار، به بحث کیسانیه یا پیروان محمد بن حنفیه، وقایع عاشورا و مسائل پس از آن، جانشینى امام زین العابدینعلیه السلام پس از پدر گرامىشان و قیامهایى، چون قیام توابین، مختار و ابن زبیر پرداخته است. وى آنگاه به امامت حضرت سجّادعلیه السلام توجه کرده و سپس برخى از مسائل خصوصى زندگانى امام را ذکر کرده است.مترجم در پى نوشتهاى خود - به اندازه توان - بسیارى از دیدگاههاى نادرست دونالدسن را اصلاح کرده است.
https://hiq.bou.ac.ir/article_6483_91b57c87c0a6be0efbcb7a9263e4b1b7.pdf
2005-04-21
193
220
امامت
عاشوراء
کیسانیه
قیامهاى شیعه
امام زین العابدین علیه السلام
دوایت.م.
دونالدسن
1
نویسنده
LEAD_AUTHOR
عباس
احمدوند
a.ahmadwand@gmail.com
2
دانشجوى دکترى تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامى دانشگاه تهران.
AUTHOR