نقش عنصر تقیه در سیر تاریخی بیان احکام توسط معصومان علیهم السلام (مطالعه موردی: حکم روزه عاشورا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 مدرس مجتمع عالی بنت الهدی و دانشجوی دکتری دانشگاه باقرالعلوم(ع)

10.22081/hiq.2022.62528.2221

چکیده

توجه به عنصر تقیه، در تعامل با روایات اهل‌بیت(ع) و در تحلیل اعتقادات و تاریخ تفکر شیعه بسیار راهگشاست. ائمه(ع) نه تنها در مباحث مرتبط با اندیشه امامت، بلکه در مسائل فقهی حساسیت‌زا نیز، به ویژه احکامی که به نوعی با بحث امامت ارتباط داشتند، رویه تقیه را در پیش گرفته‌اند. این نوشتار با توجه به منابع حدیثی و رجالی، و داده‌های تاریخی، با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای درصدد پاسخ به این سؤال است که کارکرد تقیه در مورد سیر تاریخی بیان حکم فقهی روزه روز عاشورا، چگونه تبیین می‌شود؟ در راستای پاسخ به این سؤال، ابتدا گونه‌ای خاص از تقیه معرفی شده و در ادامه روایات نقل شده در این زمینه و سیر زمانی آن‌ها مورد واکاوی قرار گرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهد که امامان(ع) در دوران بنی امیه، در بیان حکم مذکور با در پیش گرفتن رویکرد تقیه به سه عنصر فضای فکری جامعه، اعتقاد مخاطب و محل سکونت راوی توجه ویژه‌ای داشته و فضائلی را برای روزه در این روز بیان کرده‌اند که مشابه روایات اهل‌سنت هستند. در دوران بنی‌عباس که از محدودیت‌های اجتماعی سیاسی کاسته شد، نیازی به تقیه ندیده‌اند و روایاتی در مذمت روزه در این روز همراه با عقابی دردناک برای این عمل بیان شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Taqīya in the Historical Expression of Injunctions by the Imams Case Study: The Fast of Ashūrā

نویسندگان [English]

  • Mohammd Hossein Afrakhteh 1
  • najmeh Salehi 2
1 University of Tehran
2 Bagger Oloom University
چکیده [English]

The process of the exegesis of the Shiite belief by the Shiite Imams is of significance in the analysis of the Shiite history of idea. The Taqīya had a vital role in the comprehension, analysis and explanation of this process. Not only in the explanation of the Imams' virtues, the Shiite Imams had to exert the Taqīya in exploring of some sensitive injunctions which had a relationship to the doctrine of Imamate in many cases due to the historical limitations. In this study, we try to interpret the role of Taqīya in explanation of the injunction of fast of Āshūrā day on the basis of the historical data and tradition and biographical (rijāl) sources. For this interpretation, a specific kind of Taqīya is defined and the traditions were investigated in their historical context. According to this study, during the Umayyad period, the Imams had considered three elements of the audiences' belief, residence and time and addressed some excellence for this practice. After the inauguration of Abbasid dynasty which the historical limitation decreased, the Imams withdrew the Taqīya and condemned the fast of Āshūrā day.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shi'ite Belief
  • Taqīya
  • Fast of Ashūrā
  • Historical Process of Injunctions