بررسی تطبیقی الگوی تاریخ نگاری قرآن کریم و منابع تاریخی منتخب (مغازی واقدی، طبقات ابن سعد، سیره ابن هشام و تاریخ طبری) در نحوه انعکاس آگاهی پیشین یهود از صفات پیامبر(ص)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان (واحد اصفهان)

10.22081/hiq.2019.66705

چکیده

قرآن کریم به آگاهی پیشین یهود از ویژگی­های پیامبر(ص) اشاره می‌کند و اقدامات یهود را ناشی از جهالت آنها نسبت به رسالت پیامبر(ص)نمی داند، بلکه به سبب کفر و نفاق آنها می‌داند. پس از قرآن، منابع تاریخی مانند المغازی محمد بن عمر واقدی (د. 207ه.ق)، السیرة النبویة عبدالملک بن هشام الحمیرى (د. 218ه.ق)، الطبقات الکبرى محمد بن سعد بن منیع الهاشمی البصری (د.230ه.ق) و تاریخ الأمم و الملوک أبو جعفر محمد بن جریر الطبری (د. 310ه.ق) به این موضوع اشاره می‌کنند.
 بررسی چگونگی بازتاب گزارش­های مربوط به آگاهی پیشین یهود از صفات و ویژگی­های پیامبر(ص)در قرآن کریم و منابع منتخب، مهم‌ترین هدف مقاله حاضر است که به شیوه­ مقایسه‌ای - تحلیلی درصدد پاسخ به این پرسش است که وجوه تشابه و تفاوت گزارش‌های قرآن و منابع منتخب تاریخی از جهت نگرشی، پردازشی و نگارشی در رابطه با آگاهی پیشین یهود از صفات و ویژگی­های پیامبر(ص)چیست؟
مقاله حاضر به این نتیجه رسیده است که در آیات مکی به‌صورت کلی به شناخت یهود از پیامبر(ص)اشاره می‌شود، اما در آیات مدنی شناخت یهود نسبت به پیامبر(ص) از طریق بیان صفات آن حضرت در تورات بیان می‌گردد. این درحالی است که منابع منتخب تاریخی ضمن پرداختن به حوادث و اتفاقات از تبیین و تحلیل علل و عوامل اصلی موضع گیری یهود غفلت می‌نمایند و این تفاوت در نگرش و در شیوه پردازش قابل ملاحظه است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative Analysis of the Model of Historiography of Holy Quran and the Selected Historical Sources (Almaqazi, Sireh Nabavi, Altabaqat al- Kabir, Tarikh e- Omam ol- Moluk ) on the Reflection of Yahud from the Virtues of Prophet Mohammad (PBUH)

نویسنده [English]

  • S. M. Sadegh Hoseyni
Assistant professor of Islamic science department, Isfahan University
چکیده [English]

The Holy Quran refers to the knowledge of yahud from the virtues of Prophet Mohammad (PBUH) and considers their action not to be their ignorance towards the mission of the Prophet Mohammad but their blasphemy and disunion. In addition to the Holy Quran, the other sources such as “Almaqazi by Mohammad ibn e- Omar e- Vaqedi, 207 After Hijrah, Sireh Nabavi by Abdolmalek ibn e- Hesham al- Hamiri, 218 After Hijrah, Tabaqat al- Kabir by Mohammad ibn e- Saad ibn e- al Hashemi al Basari, 230 After Hijrah, and Tarikh e- Omam ol- Moluk by Abu Ja’far Mohammad ibn e- Jazir al Tabari, 310 After Hijrah” refer to this issue. The main purpose of this article is the study of the reflection of reports concerning the knowledge of yahud from the virtues of Prophet Mohammad in Holy Quran and the selected sources. Through the analytical and comparative method, it tries to answer the question in regard with the commonalities and differences of reports in Holy Quran and the selected historical sources in terms of viewing, processing and recording the knowledge of yahud from the virtues of Prophet Mohammad (PBUH). The present article concludes that in the meccan verses of Holy Quran, it is generally referred to the knowledge of yahud from the Prophet while in medinan verses; this issue is clarified by the statement of Prophet Mohammed’s virtues in Torah. However, the selected historical sources consider the events and disregard the statement and analysis of the main reasons of taking stand of yahud and this difference is considerable in their approaches and the methods of dealing with the issue.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran
  • Prophet Mohammad (PBUH)
  • historical processing
  • viewing pattern
  • recording pattern

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة تطبیقیة للنمط التاریخی فی‌القرآن و المصادر المختارة (مغازی الواقدی، طبقات ابن سعد، سیرة ابن هشام و التاریخ الطبری) فی انعکاس علم الیهود المسبق بصفات الرسول(ص)

چکیده [العربیة]

یشیر القرآن الکریم الى أن هناک معرفة مسبقة بصفات الرسول(ص) من قبل الیهود حیث أن القران لایعتبر أن الجهل برسالة الرسول(ص) کان السبب فی کفرهم و نفاقهم. و قد اشارت المصادر التاریخیة سوى القران الکریم الى هذه المعرفة کمغازی محمد بن عمر الواقدی (د. 207ه.ق) و السیرة النبویة لعبد الملک بن هشام الحمیری (د. 218ه.ق) و الطبقات الکبرى لمحمد بن سهد بن منیع الهاشمی البصری (د.230ه.ق) و تاریخ الامم و الملوک لابو جعفر محمد بن جریر الطبری (د. 310ه.ق).


یهدف هذا المقال الى دراسة انعکاس الروایات المتعلقة بعلم الیهود المسبق حول صفات الرسول(ص) و خصوصیاته فی القران الکریم و کذلک فی المصادر المختارة و ذلک باسلوب مقارن _تحلیلی للاجابۀ على اوجه الشبه و الافتراق فی الروایة القرانیة و المصادر التاریخیة المختارة من حیث الرؤیة، المعالجة و العرض بالنسبة لمعرفة الیهود المسبقة بصفات الرسول(ص).


تظهر نتائج المقال أن الآیات المکیة تشیر بصورة عامة الى معرفة الیهود بالرسول(ص) و اما الآیات المدنیة فانها تبرز علم الیهود بصفات الرسول(ص) عن طریق بیان صفاته فی التورات. رغم أن المصادر التاریخیة المختارة مع تعرُّضها لبیان الاحداث و الوقائع، تُعرض عن تحلیل الاسباب الرئیسیة لمواقف الیهود حیث أن هناک اختلاف ملحوظ فی الرؤیة و اسلوب المعالجة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • القرآن
  • الرسول(ص)
  • الیهود
  • المعالجة التاریخیة
  • نمطیة الرؤیة
  • نمطیة العرض

مراجع

. قرآن کریم.
۲. ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبرى‏، ج 1، بیروت‏: دار الکتب العلمیة، 1418ق.
۳. ابن کثیر، ابو الفداء اسماعیل، السیرة النبویة، ج2، تـحقیق مصطفی عبد الواحد،بیروت: دار المعرفة،1403ه.ق/ 1983م.
۴. ابن‌هشام، عبدالملک، السیرةالنبویة، ج1، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم البیاری وعبدالحفیظ شلبی، بیروت: دارالمعرفة، بی تا.
۵. الویری، محسن و دیگران، «نگاه تاریخی قرآن و تاریخ‌نگاری مورخان مسلمان (نگاه موردی به علت پیروزی مسلمانان درغزوه بدر)»، پژوهشنامه تاریخ اسلام، ش 1، سال یکم، 1389.
۶. جعفری، یعقوب، تاریخ اسلام از منظر قرآن، قم: نشر معارف،1384.
۷. خوانین زاده، محمد حسین، «دلایل کوچ یهودیان به جزیرۀ العرب»، پژوهشنامه معارف قرآنی، ش 2، 1389.
۸. رازی، فخرالدین محمد بن عمر، تفسیر فخر رازی (مفاتیح الغیب)، ج 4، قاهره: بی نا، بی تا.
۹. دانش کیا، محمد حسین، نگاهی دیگر به تاریخ در قرآن (تشابه‌ها، تفاوت‌ها و تعارض‌های گزارش‌های تاریخی قرآن با منابع منتخب، بررسی موردی غزوه بدر، احد و تبوک)، قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، دفتر نشر معارف،1393.
۱۰. دانش کیا، محمد حسین، «اهداف و ویژگی‌های تاریخ در قرآن با تاکید بر تاریخ اسلام»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، ش16، دوره پنجم، 1393.
۱۱. داداش‌نژاد، منصور، «نگاهی گذرا به تفاوت سیره نبوی در قرآن و کتب سیره»، مجموعه مقالات همایش بین المللی سیره شناختی پیامبر اعظم، دانشگاه اصفهان، 1385.
۱۲. صادقی، مصطفی، پیامبر و یهود حجاز، قم: انتشارات بوستان کتاب، 1382.
۱۳. صدر، سید محمد باقر، سنت‌های تاریخ در قرآن، ترجمه سد جلال‌الدین موسوی، چاپ سوم، تهران: انتشارات تفاهم، 1381.
۱۴. ـــــــــ، مقدمات للتفسیر الموضوعی للقران، بیروت: دار التوجیه الاسلامی، 1400 ه.ق.
۱۵. طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن‏، ج 2 و 9، بیروت: دارالمعرفۀ، 1412ه.ق.
‍‍۱۶. طبری، ابوجعفرمحمد بن جریر، تاریخ الامم والملوک المشهور بالتاریخ طبری، ج 2، بیروت: دارالتراث،1387ه.ق.
۱۷. عارف‌کشفی، سید جعفر، رسول خدا‌ و یهود، ویراستاران سیدمحمد ‌رضا رهنمایی، سیدمحمد ‌کاظم مددی‌الموسوی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، نشر ادیان‏‫، 1395.
۱۸. ملکوتیان، مصطفی، سیری در نظریه‌های انقلاب، چاپ سوم، تهران: نشرقومس،1380.
۱۹. واقدی، محمد بن عمر، المغازی، ج 1، التحقیق مارسدن جونز، بیروت‏: منشورات الاعلمى للمطبوعات، 1409 ه.ق.
۲۰. ولفنسون، اسرائیل، تاریخ الیهود فی بلاد العرب فی الجاهلیة و صدر الاسلام، مصر: مطبعه الاعتماد، 1345 ه.ق/1927‌ م.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار