2024-03-29T11:58:31Z
https://hiq.bou.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=2217
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1393
15
شماره 3 - پاییز - مسلسل 59
وصیّتنامهنویسی در صدر اسلام تا پایان خلافت امیرالمؤمنین علی (ع)
بهرام
امانی چاکلی
سیده لیلا
تقوی سنگدهی
وصیتنامهنویسی به عنوان سنتی اجتماعی دارای پیشینه در دورهجاهلی اعراب و نیز ایران پیش از اسلام است. این سنت در دورهی پیامبر(ص) دارای شکلی دینی، موعظهای و ساختاری قرآنی بود. پس از فتوحات و گسترش مرزهای جهان اسلام، وصیتنامهنویسی نیز تحول یافت و موضوعهای گوناگون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را در برگرفت. این مقاله میکوشد با روش توصیفی- تحلیلی پس از بررسی روند وصیّت نامه نویسی در صدر اسلام تا پایان خلافت امیرالمؤمنین علی(ع) به پرسشهای زیر پاسخ دهد: 1. وصیّت نامهها در صدر اسلام دارای چه مفاهیم، تقسیمها و اسلوبی هستند؟ 2. وصیّت نامههای پیامبر(ص) و جانشینان نخستین ایشان از چه تشابهها و تفاوتهایی برخوردار هستند؟
وصیّت نامه
پیامب(ص)
جانشینان پیامبر(ص)
تاریخ صدر اسلام
خطابه
2015
04
21
7
32
https://hiq.bou.ac.ir/article_14140_aa389fc5d1a8e2abc1641ec73b2449cd.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1393
15
شماره 3 - پاییز - مسلسل 59
گونهشناسی فرقههای الوهیت انگار در دوره امام صادق علیه السلام و چگونگی رویارویی امام با ایشان
مجید
احمدی کچایی
مقاله حاضر به دنبال باز شناخت گونههای متنوع فرقههای غالی الوهیت انگار در دوره امام صادق(ع) و چگونگی مواجهه آن حضرت(ع) با ایشان است. گروههای غالی در این دوره به تدریج، باورهای ابتدایی و پراکنده خویش را منسجم ساختند. یکی از علتهای مهم رشد غالیان، شرایط سیاسی آن زمان بود بدین معنی که نزاع میان امویان و عباسیان شرایطی را به وجود آورد که فرقههای غالی با خیالی آسوده به تبلیغ انگارههای خود بپردازند. در طول تاریخ، گرایشهای غالیانه، هیچگاه از جامعه مسلمانان رخت بر نبست اما مبارزه مستمر ائمه(ع) بهخصوص امام صادق(ع) با این جریانها تا اندازه زیادی آنها را به حاشیه راند و سبب تمایز آرای شیعیان با چنین گروههایی شد. امام صادق(ع) در مواجهه با ایشان سعی کرد با تبیین ویژگیهای ائمه شیعه(ع) و معرفی غالیان، شیعیان را از نزدیک شدن به ایشان باز دارد. مقاله حاضر میکوشد پس از بررسی تنوع غالیان الوهیت انگار به ارائه دورنمایی از شیوه رویارویی امام صادق(ع) با این گروهها بپردازد.
غالیان
غلو
امام صادق(ع)
الوهیتانگاری
فِرق اسلامی
2015
04
21
33
60
https://hiq.bou.ac.ir/article_14141_acce373a303cd7f0a9d6131e1eeb0f6e.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1393
15
شماره 3 - پاییز - مسلسل 59
چگونگی و زمان گرایش خاندان اَعیَن به تشیع
روح الله
رجبی پور
سید حسین
فلاح زاده
خاندان اعین در نشر معارف اهل بیت: جایگاهی برجسته دارند. باز خوانی چگونگی تحول فکری و عقیدتی این خاندان و زمان آن، کمک فراوانی به شناخت افکار و عقاید ایشان مینماید. این خاندان در ابتدا بر مذهب تسنن بودند و بعدها به تشیع گرایش یافتند. نخستین بستر آشنایی خاندان اعین با تشیع در عصر امام سجاد(ع) به وجود آمد. عوامل متعددی در ایجاد این تمایل نقش داشته است ، افرادی چون ابوخالد کابلی صحابه خاص امام سجاد(ع) و صالح بن میثم را باید دارای نقشی مهم در پذیرش تشیع خاندان اعین شمرد. همچنین، اساتید و مشایخ حدیث فرزندان اعین در آشنایی این خاندان با اهل بیت: بی تأثیر نبودهاند.
امام سجاد(ع)
خاندان اعین
حمران بن اعین
عبدالملک بن اعین
شیعهگروی
2014
11
22
61
88
https://hiq.bou.ac.ir/article_14168_138a978240e71d621654a0b75214dd75.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1393
15
شماره 3 - پاییز - مسلسل 59
بستر شناسی تعامل بنی رستم، در شمال افریقا با امویان اندلس
علی رضا
روحی
اباضیه یکی از فرقههای مهم اسلامی است که در افریقیه نفوذ کرد. پیروان این فرقه در قرن دوم هجری، دولت بنی رستم (160-296هـ .ق) را در مغرب اوسط تأسیس کردند. بنی رستم روابط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی دوستانه ای با امویان اندلس (138-422هـ.ق) برقرار کرد. این دو دولت، تنها دولتهای غرب جهان اسلام بودند که روابط خوبی با یکدیگر داشتند. عوامل متعددی سبب همگرایی و پیوند مستحکم بین دو دولت گردید. مهمترین این عوامل، دشمنی عباسیان، مخالفتهای ادریسیان و اغلبیان با هر دو دولت و اهمیت اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بنیرستم برای امویان اندلس بود. نفوذ اباضیان در اندلس سبب شد به تدریج دو دولت بنی برزال و بنی دمر به عنوان مهمترین دولتهای اباضی در اندلس پایه گذاری شوند. در این مقاله سعیشده است با بررسی منابعِ کهن بنی رستم، اباضیه و تاریخ اندلس، سیر تاریخی روابط بنی رستم و امویان اندلس روشن شود.
اباضیه
بنی رستم
امویان اندلس
روابط سیاسی
افریقیه
2014
11
22
89
114
https://hiq.bou.ac.ir/article_14169_7114a9e1c5c5aaf46cf021c9cdbabd1e.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1393
15
شماره 3 - پاییز - مسلسل 59
نقش عوامل سیاسی و مذهبی در جلوگیری از نشر تشیع در اندلس
حمید رضا
مطهری
اصغر
منتظر القائم
سید اصغر
محمود آبادی
مذهب تشیع و اندیشههای شیعی در نخستین سالهای ورود مسلمانان به اندلس و همزمان با فتوحات اسلامی یا اندکی پس از آن، وارد این منطقه گردید. زمینه مناسب و پیدایش موانع گوناگون سبب گردید که تشیع در این منطقه، گسترش پیدا نکند. علل و عوامل گوناگونی سبب ناکامی شیعیان در نشر باورهای خود در این سرزمین بود. علل سیاسی مانند قیامهای منسوب به شیعیان و رقابت امویان اندلس با حکومتهای ادریسیان و فاطمیان و علل مذهبی مانند نفوذ مذهب مالکی و پیوند آن با سیاست و ارتباط تنگاتنگ فقهای مالکی با حاکمان، مهمترین موانع بر سر راه اندیشههای شیعی بودند. این مقاله با اشاره به شرایط سیاسی و مذهبی اندلس در سالهای نخستین ورود اسلام به آنجا، نقش این دو عامل را در جلوگیری از نشر تشیع در اندلس بررسی میکند.
تشیع
اندلس
امویان اندلس
مذهب مالکی
ادریسیان
فاطمیان
2014
11
22
115
133
https://hiq.bou.ac.ir/article_14170_d3f3479e4cf5bb0a4d8bd71a7dffb29e.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1393
15
شماره 3 - پاییز - مسلسل 59
ائتلاف زیدیان و عباسیان در عصر اول عباسی؛ زمینهها، عوامل، پیامدها
حسین
حسینیان مقدم
روح الله
توحیدی نیا
گسترش آرای زیدبنعلی(م. 122) و حمایت زیدیان از رهبران حسنی، زیدیه را به فرقهای تأثیرگذار در عرصههای مختلف تبدیل کرد. از سویی دیگر نخستین خلفای عباسی، برای پایاندادن به قیامهای شیعی و دستیابی به اقتدار پایدار، از هر راهی استفاده میکردند. یکی از روشهای اصلی خلفای عباسی برای رسیدن به این هدف نفوذ در بین گروههای شیعی، بوده است. محور اصلی مقاله حاضر، پاسخ به این پرسش است که آیا در عصر اول عباسی بین عباسیان و زیدیان ائتلافی برقرار شده است؟ بررسی تعاملات این دو گروه، وجود جریانی موسوم به ضعفا را در بین زیدیه نشان میدهد که برخی باورهای آنها، همچون جواز امامت مفضول، مرز فکری آنان را با خلفای عباسی کمرنگ میکرد. مقاله با این جمعبندی به پایان رسیده است که ظاهراً خلفای عباسی با بهرهبرداری از زمینههای موجود موفق به ائتلاف با زیدیان و اثرگذاری بر آنها شدهاند.
زیدیه
زیدبن علی
امامت
عباسیان
عصر اول عباسی
2014
11
22
135
158
https://hiq.bou.ac.ir/article_14171_396b86fcc432a1482945d416373e5578.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1393
15
شماره 3 - پاییز - مسلسل 59
بررسی نقش طرفداران بنی امیه در ترویج نظریه جبر
سید رضا
قائمی
رسول
رضوی
آموزههای اعتقادی قضا و قدر و جبر و اختیار به دلیل پیچیدگیهایی که دارند، در طول تاریخ بارها به دلایل گوناگون، مورد سوء استفاده افراد و گروههای مختلف قرار گرفتهاند. یکی از آرای رایج در دوره بنی امیه، جبرگرایی است که در سخنان و نامه های حکومتی آن دوران، به روشنی دیده میشود. مقاله حاضر، توسعه نظریه جبر را با تأکید بر تأثیر طرفداران و موافقان بنی امیه بررسی میکند. این مقاله میکوشد نقش قشرهای طرفدار این جریان به خصوص حاکمان و کارگزاران آنها، شعرای درباری، محدثان، عالمان اهل کتاب و توده مردم را به صورت مجزا ارزیابی کند. روش پژوهش بر جمع آوری شواهد متعدد تاریخی از کتابهای معتبر و تحلیل مختصر هر یک و نتیجهگیری از آنها استوار است. این پژوهش در نهایت به این نتیجه میرسد که طرفداران بنی امیه، تأثیر زیادی در ترویج جبر در جامعه داشتند.
بنی امیه
کلام اسلامی
قضاء و قدر
نظریه جبر
فرق اسلامی
2014
11
22
159
191
https://hiq.bou.ac.ir/article_14172_769acec3fa07afcde76bfc5e0faf0e58.pdf