2024-03-29T15:59:07Z
https://hiq.bou.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=1232
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1384
6
شماره 4 - زمستان - مسلسل 24
سیاستهاى نظامى و ادارى بنى عباس در هند (422 - 132ه)
سیاوش
یاری
پس از سقوط بنى امیه، مناطق تحت سلطه آنان از جمله بخشهایى از غرب هند به تدریج زیر نفوذ و سلطه بنى عباس قرار گرفت. در این زمان، شیعیان نیز که از آل عباس ناامید و ناراضى بودند، تحت تعقیب و آزار آنان قرار گرفته و به مناطق دوردستى چون سند روى آوردند. این مسئله باعث ایجاد حساسیت و توجه ویژه بنى عباس به قلمرو اسلامى در هند و سند گردید. به علت وجود اتباع قبیلههاى عرب که از مدتها قبل از اسلام با یکدیگر اختلاف و درگیرى داشتند، اختلافات قبیلهاى بالا گرفت که این امر، سبب توقف فتوحات مسلمانان و تقویت جبهه غیر مسلمانان گردید و پایههاى حکومت اسلامى را در این منطقه سست نمود. این اختلافات و دورى سند و هند از مرکز خلافت و جاهطلبى برخى از سران قبایل سرانجام باعث پیدایش حکومتهاى مستقل در منصوره و ملتان گردید که رقابتهاى محلى و منطقهاى را به اوج خود رساند. این اقدام، هم زمان و یا اندکى پس از تحرکات استقلال طلبانه در شمال افریقا و ایران صورت پذیرفت که فرجام آن چیزى جز چنددستگى و تضعیف دنیاى اسلام نبود.
سند
هند
بنى عباس
منصوره
ملتان
هبارى ها
بنوسامه
2005
12
22
5
32
https://hiq.bou.ac.ir/article_6602_b2317befb496c533785ff406e9e87d7b.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1384
6
شماره 4 - زمستان - مسلسل 24
پى آمدهاى غیبت بر اندیشه و حیات سیاسى شیعیان
محبوبه
جودکی
غیبت امام زمان(ع) مهمترین رویداد تاریخ سیاسى مذهب شیعه است که عملاً تاریخ شیعه را به دو دوره مجزا؛ یعنى دوران حضور ائمه(ع) و دوران غیبت تقسیم کرده است. دوران غیبت کبرى از سال 329ه آغاز شد؛ در نامهاى که امام مهدى(ع) چند روز قبل از وقوع غیبت کبرى به على بن محمد سمرى چهارمین و آخرین سفیر خود نوشت، اعلام داشت که دوران غیبت کبرى فرا رسید و ظهور مجدد او منوط به اجازه خداوند است.2 سال 329ه را مىتوان سال گسست در تاریخ رهبرى شیعه نامید. وقوع این حادثه تأثیرات مهمى در تاریخ شیعه بر جاى نهاد که مهمترین آن خلاء رهبرى است. این امر موجب بروز انشعابهایى در درون شیعیان شد. علماى شیعى تلاش نمودند با تبیین نظریه امامت در دوازده نفر، مانع این امر شوند و پس از حملات فکرى مخالفان به توجیه و تبیین مسئله غیبت پرداختند. اهتمام ایشان در پاسخگویى به تکلیف رهبرى شیعیان در زمان غیبت به ارائه نظریه جانشینى علما منجر شد و سرانجام تلاش کردند راهکارهاى عملى و نظرى چگونگى زندگى شیعیان در درون جامعه اهل سنت را نشان دهند.
تشیع
غیبت
امام مهدى(عج)
اندیشه سیاسى
تقیه
فِرَق الشیعه
2005
12
22
33
64
https://hiq.bou.ac.ir/article_6603_39f13efa8706ac73c732e0fd4a9eed0a.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1384
6
شماره 4 - زمستان - مسلسل 24
تحوّل نظام خاتم و نشان در تشکیلات اسلامى
سید مهدی
جوادی
ابزار و شیوههاى لازم براى مکاتبات و کاربرد نشانهاى خاص براى تأیید و اثبات رسمیت آن از سوى حکمرانان، از ارکان تشکیلات ادارى در دورههاى مختلف تاریخى بوده است. به همین سبب، از زمان ظهور اسلام، به این موضوعات توجه خاصى معطوف گردید، به طورى که پیامبر(ص) در مکاتبههاى خویش با سران دولتها و امپراطوران آن دوره، ظاهراً با استفاده از خاتم به عنوان مُهر، آن مرقومهها را رسمیت بخشیدند. با گذشت زمان، در دورههاى مختلف تاریخى، شیوه نگارش و چگونگى انجام یافتن مکاتبهها و مراسلههاى ادارى دست خوش تغییراتى شده است. این مقاله، در صدد است تا ضمن ریشهیابى عنوانها و اصطلاحهایى، چون تَمغا، طُغرا و یَرلیغ، سیر تاریخى و تحولات حاصله در آنها در نظام ادارى دوره اسلامى را بررسى نماید.
اسلام
تشکیلات ادارى
خاتم
تمغا
طغرا
یرلیغ
2005
12
22
65
85
https://hiq.bou.ac.ir/article_6604_7842aa1399e823f9de1c459af9e19547.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1384
6
شماره 4 - زمستان - مسلسل 24
تاریخ طب تونسى در دوره حفصى
محمد رضا
پاک
حفصیان از جمله سلسلههاى بربر شمال آفریقا بودند که از 625ه تا 983ه ، در افریقیه (طرابلس الغرب، تونس، الجزایر شرقى) حکومت کردند. طب دوره حفصى، که از ترکیب مکتب سنتى قیروان و طب آندلسى و ایرانى پدید آمد، شاهراه انتقال دانش طبى مسلمانان به اروپا و مرحلهاى نهایى از پیشرفت تاریخ طب اسلامى بوده است. در این مقاله به دست آوردهاى این دوره، در زمینههاى صیدله، تشریح، وصف و تشخیص بیمارىها، علم تغذیه، حفظ الصحه و درمان با آب گرم مىپردازیم. بروز اپیدمى وبا و طاعون در اروپا و افریقیه، از حوادث درخور توجه دوره حفصى است که آثار علمى، سیاسى و فقهى در برداشت.
اِفریقیه
تونس
حفصیان
طب
ابن آندراس
داء الافرنج
وبا
استسقاء
2005
12
22
87
124
https://hiq.bou.ac.ir/article_6605_81d41ef94d3692f54b0a532185a7f698.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1384
6
شماره 4 - زمستان - مسلسل 24
ابن علقمى و سقوط بغداد
محمد طاهر
یعقوبی
ابن علقمى، از وزیران باتدبیر دستگاه خلافت عباسیان بود. دوره وزارت او با خلافت مستعصم، آخرین خلیفه عباسى - که خلافتش با سقوط بغداد در 656ه . پایان یافت - همزمان بود. در این دوره، دربار خلافت شاهد تقابل دو گروه شیعه و سنى بود که ابن علقمى (وزیر شیعه) در یک طرف و درباریان اهل سنت در طرف دیگر قرار داشتند. این تقابل با واقعه سقوط بغداد و نقش ابن علقمى در آن پیوند داشت. منظور اصلى این مقاله، بررسى نقش ابن علقمى در سقوط بغداد مىباشد.
عباسیان
بغداد
مغول
مستعصم
ابن علقمى
هلاکو
2005
12
22
125
150
https://hiq.bou.ac.ir/article_6606_b8cc4a264676d00c6489c44c8f04a04f.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1384
6
شماره 4 - زمستان - مسلسل 24
عصر سلیمان باشکوه... بحران جهتگیرى
صبحى
لبیب
فرهاد
پوریا تژاد
بنیانگذارى امپراتورى عثمانى توسط ترکان مهاجر در آسیاى صغیر، رویدادى برجسته و جالب توجّه در جهان اسلام به شمار مىرود. سیاست استادانه عثمانیان در مقابله با قدرتهاى پیرامون و ترکیب اقوام گوناگون با نژادها و زبانهاى مختلف در نظر اول شگفت به نظر مىرسید، اما در دراز مدّت امپراتورى آنان را ناتوان ساخت. پس از قرن دهم هجرى (شانزدهم میلادى) این امپراتورى در سراشیبى زوال افتاد، اگرچه سقوط نهایى بسیار دیر روى داد. نگارنده این مقاله بر آن است نشان دهد اگرچه دوره سلیمان قانونى، باشکوه مىنمود، اما با خود عوامل تلاشى و زوال را به همراه داشت. از نظر پژوهشگر، سلیمان مىخواست با راهکارهایى داخلى بر جهانى که تغییر خویش را شروع کرده بود، پیروز شود. او در دورانى تعیین کننده در جهان، سیاستهایى نامناسب در پیش گرفت، سیاستهایى که در دراز مدت باعث سقوط امپراتورى عثمانى گردید.
اسلام
ترکان
آسیاى صغیر
عثمانى
اروپا
صفویه
سلیمان قانونى
2005
12
22
151
190
https://hiq.bou.ac.ir/article_6607_429430fc058afd0ab76676bb10ff2238.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1384
6
شماره 4 - زمستان - مسلسل 24
تاریخ و تاریخى گرى
پل
همیلتون
امیر حسین
صادقی
این نوشتار در ابتدا تفاوتهاى میان شعر (ادبیات) و تاریخ را بررسى مىکند؛ در شعر، همه چیز به احتمال ختم مىشود، اما تاریخ مجبور است به هر امر ممکنى توجه کند. اما با نگاهى دقیقتر، مرزبندى بین تاریخ و شعر در هم مىریزد. در ادامه این نکته مطرح مىشود که با ظهور «نو تاریخىگرى آمریکایى» بار دیگر به سبک تاریخنگارى هرودوت توجه شده است. نویسنده سپس به ماهیت تبیین تاریخى مىپردازد و با اشاره به تفاوت امر تاریخى و امر علمى توضیح مىدهد که امر علمى حاصل مشاهده و مبتنى بر رابطه علت و معلولى است و قابل پیشبینى و تکرارپذیر است. اما امر تاریخى مبتنى بر رابطه علت و معلولى قابل پیش بینى و تکرارپذیر نیست. ساختههاى فرهنگى و تاریخى یک بار براى همیشه تولید شدهاند اما تفسیر آنها به یک بار محدود نمىشود. یکه بودن واقعه تاریخى و اثر هنرى آنها را به یک زمان خاص گره مىزند، اما راه را براى نوعى تبیین باز مىکند که در طول زمان تغییر مىکند.
فلسفه علم تاریخ
روششناسى
تبیین
تاریخى گرى
کارل پوپر
میشل فوکو
2005
12
22
191
218
https://hiq.bou.ac.ir/article_6608_f5082615fa95a8ec01fa34eb014e56ff.pdf