2024-03-28T18:52:19Z
https://hiq.bou.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=1139
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1387
9
شماره 1 و 2 - بهار و تابستان 87 - مسلسل 33 و 34
شهرستانی و ملل و نحل
محمود
خواجه میرزا
ابوالفتح محمدبن ابوالقاسم عبدالکریم بن ابوبکراحمد شهرستانی متَکلّم شافعی اشعری فقیه اصولی، فیلسوف وملقب به افضل، حجة الحق وتاج الدین، ازاندیشمندان بزرگ تاریخ علوم درایران است که بیشتر به سبب نگارش کتاب ملَلونحل(آیین هاوکیش ها) شهرت دارد .ملل و نحل مروری جامع ومفصل برادیان، فِرق، مذاهب، مکاتب ونحله های فلسفی گوناگون است. این مقاله سعی دارد تا شهرستانی وملل ونحل اورامعرفی کرده و برخی ادعاهای آن درباره تشیع واسماعیلیه رامورد بررسی قرار دهد.
: شهرستانی
مِلل ونِحل
فرق ومذاهب
تشیع
اسماعیلیه
2008
08
22
7
23
https://hiq.bou.ac.ir/article_10843_7dfdff7e271fb43244672e335525855a.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1387
9
شماره 1 و 2 - بهار و تابستان 87 - مسلسل 33 و 34
مناقب خوانی دردوره آل بویه
حسین
ایزدی
مهدی
زیرکی
دوره آل بویه ازمهمترین دوره های رشد وشکوفایی تشیع است . در این دوره شیعیان اقدام به مدح ورثای امامان و ذکر مناقب آنان دراماکن عمومی می کردند که ازآن به عنوان مناقب خوانی یاد شده است . این کار فرهنگی که با مقابله به مثل و واکنشهای اهل سنت مواجه شد، کم وبیش قبل ازاین دوره نیز مرسوم بود و در دوره سلجوقیان نیز به حیات خود ادامه داد . منظور از مناقب خوانی معنای عام آنکه شامل سرایش شعر ونثر در مدح امامان شیعه و مثالب برخی از صحابه ونقل آن درمحافل واماکن عمومی است، میباشد.
آل بویه
شیعیان
اهل سنت
فرهنگ و ادب
مراسم وآیینهای مذهبی
مناقب خوانی
مدح و مرثیه
2008
08
22
25
56
https://hiq.bou.ac.ir/article_10844_ffc597b6a6c3833511dbcdd37bde0d70.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1387
9
شماره 1 و 2 - بهار و تابستان 87 - مسلسل 33 و 34
حیات ابن ابی الحدید
فاطمه
سرخیل
عبدالحمید هبة الله مشهور به ابن ابی الحدید در خانواده ای اهل دانش در شهر مداین زاده شد . پس از تحصیلات مقدماتی در بغداد به معتزله گرایش یافت واندیشه ایشان راچنان آموخت که خود در آن باره اهل نظر شد و از بزرگان معتزله گردید . او در بغداد مورد توجه دولت مردان عباسی قرار گرفت و عهده دار مشاغل حکومتی گردید . با این حال هرگز از دانش اندوزی و خرد ورزی باز نایستاد، آن چنانکه در شناخت و بررسی تاریخ صدر اسلام صاحب نظر شد. این مقاله به شرح و بررسی زندگی ابن ابی الحدید پرداخته است.
ابن ابی الحدید
عباسیان
معتزله
تألیفات
شرح نهج البلاغه
2008
08
22
57
78
https://hiq.bou.ac.ir/article_10846_443d0f3d873036bf6670314f28cad7ce.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1387
9
شماره 1 و 2 - بهار و تابستان 87 - مسلسل 33 و 34
بانیان از دیدگاه سفرنامه های عصر صفوی
حمید
حاجیان پور
معصومه
دهقان
این مقاله به بررسی وضعیت یکی از اقلیتهای خارجی ساکن در ایران عصر صفوی از منظر سیاحان اروپایی می پردازد. این گروه که به بانیان و مولتانی معروف بودند، هندیان هندو مذهب ساکن ایران بودند . بانیان در جامعه عصر صفوی به دلالی برای تجار خارجی و رباخواری شهره بودند؛ اما در نگاهی موشکافانه می توان به زوایای دیگری از زندگی این قوم در ایران پی برد و این امر با توجه به آزادی مذهبی برای اقلیتها در این دوران آشکار تر می شود . ثروت بانیان وفساد مقامات دولتی صفوی حتی انجام مراسم ساتی را برای آنها فراهم می کرد. آنان دارای ساختمانهای مخصوص خود بودند و جشنها و مراسم مذهبی خود را آزادانه اجرا می کردند؛ جالبتر اینکه بانیان ساکن اصفهان، ضعفهای بنیادین ایران وعوامل فروپاشی نظام صفوی را در دوره شاه سلیمان صفوی به دقت در مکاتبات خود برای اورنگ زیب پادشاه مغول هند می نگاشتند و او را به تصرف ایران تشویق می کردند . این مکاتبات بانیان با پادشاه هند نخستین گزارش خارجیان ساکن ایران از روند سقوط دولت صفوی به شمار می آید.
بانیان
هندو
سیاحان اروپایی
تجار
هندیان
سفرنامه های صفوی
2008
08
22
79
114
https://hiq.bou.ac.ir/article_10847_0166dceb6012f0fd9d58192bea0d9ced.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1387
9
شماره 1 و 2 - بهار و تابستان 87 - مسلسل 33 و 34
روابط خارجی قرمطیان بحرین
محسن
مومنی
با تضعیف قدرت و حاکمیت خلافت عباسی در سالهای پایانی قرن سوم هجری، حکومتهای مستقل ونیمه مستقل در سرتاسر قلمرو خلافت عباسی شکل گرفتند؛ از جمله شاخه ای از اسماعیلیان که قرمطیان خوانده می شدند و ارتباط آنها با فرقه اصلی اسماعیلیه نامعلوم می باشد، توانستند زمام امور عربستان شرقی و بحرین را بدست آورند و حکومت جمهوری گونه ای تأسیس کنند . حکومت قرامطه بحرین به مدت یک قرن پایگاهی برای عملیات نظامی و تبلیغی آنها علیه دستگاه خلافت عباسی بود و چالشهای عظیمی را در سرزمینهای اسلامی پدید آورد . این مقاله پس ازمعرفی دولت قرامطه، به بررسی مناسبات آن با حکومتهای هم عصر خود مانند آلبویه، خلافت عباسی، فاطمیان مصر و پیامدهای شکل گیری این حکومت در جهان اسلام پرداخته است.
قرامطه
فاطمیان
خلافت عباسی
بحرین
2008
08
22
115
147
https://hiq.bou.ac.ir/article_10848_e88022d9349bd618d73f1f66406e0e4b.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1387
9
شماره 1 و 2 - بهار و تابستان 87 - مسلسل 33 و 34
دوران طلایی حکومت قطب شاهیان در دکن
محمود
صادقی علوی
پس از آنکه حکومت قطب شاهیان در سال 918 ق. به دست سلطان قلی قطب شاه تأسیس شد، چندین مرحله متفاوت را پشت سر گذاشت . دوره طلایی حکومت قطب شاهیان در حکومت سلطان محمد قلی و سلطان محمد قطب شاه معاصر شکل گرفت . قطب شاهیان در آغاز جنگهایی با همسایگان شان از جمله با عادل شاهیان داشتند . پس از پایان این جنگ، دو فرد اخیر با استفاده از موقعیت ایجاد شده به دست حکام قبلی سلسله قطب شاهی و همچنین به رهگیری از کمک عالمان و بزرگانی چون میر محمد مؤمن استرآبادی، دوران طلایی این حکومت را رقم زدند.
در این دوره که آرامشی نسبی در قلمرو قطب شاهیان ایجاد شده بود، آنها در عرصه های مختلف فرهنگی، مذهبی و سیاسی به پیشرفتهای چشمگیری دست یافتند . بنای شهر حیدرآباد، گسترش مذهب تشیع وانجام مراسم مذهبی به صورت گسترده وتألیفات فراوان در زمینه های مختلف ادبی، تاریخی و مذهبی، از دستاوردهای این دوره بوده است.
در اواخر دوران حکومت سلطان محمد قطب شاه، باورود نیروهای مغولان به دکن و مرگ میر محمد مؤمن استر آبادی، دوران طلایی حکومت قطب شاهیان که توام با صلح و آرامش و توسعه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی بود به پایان رسید و دوران زوال آن آغاز شد
قطب شاهیان
دوران طلایی
محمد قطب شاه
محمد قلی قطب شاه
تاریخ هند
دکن
2008
08
22
149
174
https://hiq.bou.ac.ir/article_10849_208b962c746f240be7b3b11e333a2097.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1387
9
شماره 1 و 2 - بهار و تابستان 87 - مسلسل 33 و 34
بررسی تحولات فرهنگی اسماعیلیان نزاری از دعوت تا سلطنت (483 – 654ه.ق/ 1190 – 1256م.)
مریم
غلامی
علی
منصوری
اسماعیلیان نزاری بیش از دو قرن (483 – 654ه.ق/ 1190 – 1256م.)، فرمانروایان قلاع الموت درایران بودند . آنان در این مدت به تبلیغ و نشر عقاید خود پرداختند . هدف آنان مبارزه با خلافت عباسی و اخراج ترکان از ایران بود؛ با وجود همه این کوششها، اسماعیلیان نزاری با تأثیرپذیری از تحولات دنیای پیرامون، از آرمان گرایی به واقعگرایی رسیدند . در قرن ششم هجری (دوازدهم میلادی) و در پی تبلیغات خلفای عباسی بغداد و فتوای فقها، اسماعیلیان در شهرها قتل عام و به کوهستان پناهنده شدند و به مدت نیم قرن نتوانستند به انتشار آثار و عقاید خویش بپردازند . آنان در قرن هفتم هجری، با حمله مغول به جهان اسلام مواجه شدند. این حمله رشد عرفان و سقوط بغداد را در پی داشت. تهاجم مغولان و گسیل علما به قلمرو اسماعیلیان رشد نهایی اندیشه های فلسفی در میان آنان را به دنبال داشت . تحولات سیاسی دنیای اسلام، اسماعیلیان را به واقعیت پذیری نزدیک کرد . و آنان را از آرمان حاکمیت امام اسماعیلی بر جهان اسلام به دیدگاهی واقعگرا یانه سوق داد به طوری که حکومت و نظام سلطنتی تشکیل دادند و به مراوده با سایر حکومتها پرداختند . در این مقاله به بررسی تحولات فرهنگی اسماعیلیان نزاری پرداخته ایم.
الموت
اسماعیلیان نزاری
امام
تحولات فرهنگی
دعوت تا سلطنت
قیامت
2008
08
22
175
205
https://hiq.bou.ac.ir/article_10851_fa67c583610c110bc751830cecdaef28.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1387
9
شماره 1 و 2 - بهار و تابستان 87 - مسلسل 33 و 34
تمدن اسلامی
لوییس
برنارد
غلام رضا
جمشیدیها
مقاله ابتدا به توانمندیها و نقش محوری زبان عربی، خصوصاً بر نقش فرهنگی آن از صدر اسلام تا عصر حاضر اشاره می کند. سپس بر این تأکید می شود که اسلام تنها نظامی صرفاً اعتقادی نیست، بلکه نظامی حکومتی، اجتماعی، حقوقی، فکری و هنری است که در آن مذهب نقش مرکزی را دارد . این دو موهبت یعنی زبان ومذهب نقش عمده ای درشکل گیری تمدن اسلامی داشته اند.
تمدن اسلامی علاوه بر استفاده از دستاوردهای تمدنهای دیگر چیزهای زیادی بر آن اضافه کرده است . مشخصة بارز این تمدن یکی قدرت همگونسازی فرهنگی ودیگری توان تحمل نسبی آن است . در پایان بار دیگر، زبان عربی با زبانهای زندة دنیا همانند انگلیسی و فرانسه مقایسه و بر توانمندی ها و نقش وحدت بخش آن تأکید می شود.
زبان عربی
تمدن اسلامی
دستاورد
همگون سازی
تحمل نسبی
2008
08
22
207
226
https://hiq.bou.ac.ir/article_10852_d1ea1e8cfe2aeae0a62b71dd24b8699c.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1387
9
شماره 1 و 2 - بهار و تابستان 87 - مسلسل 33 و 34
نامه های خصوصی، مکاتبات رسمی
کلاوس
.یو. هاخ مایر
رجبعلی
یحیایی
یکی از اصول مهم تاریخنگاری انتقادی، بررسی صحت وسقم منابع تاریخی است . کلاوس. یو. هاخ مایر در مطالعه ای انتقادی با تقسیم منابع تاریخی هر دوره به دو دسته منابع روایی و آثار باقیه Überreste)) نشان داده است که منابع روایی در دوره مورد مطالعه او (آلبویه) دارای ضعف هایی چون : اشکال و انحراف در انتقال مطالب، اصالت مؤلف و جانبداری هستند؛ از این روی عمده پژوهشهایی که تا کنون از سوی محققانی چون بوسه و کبیر درباره این دوره انجام شده اند کامل نیستند. هاخ مایر معتقد است باید گزارشهای منابع روایی با استفاده از آثار باقیه که خود به سه دسته آثار باقیه انتزاعی، آثار باقیه شیئی و آثارباقیه نوشتاری تقسیم می شوند، مورد اصلاح قرار گیرند یا تکمیل شوند . او با بررسی مجموعه رسایل صابی که یکی از چهارمجموعه رسایل بر جای مانده از دیوان انشای دوران بوییان است، می کوشد ارزش این دسته از منابع را که به گمان وی در رده سوم آثار باقیه یعنی رده نوشتاری طبقه بندی می شوند برای تاریخنگاری و تکمیل منابع روایی نشان دهد.
آلبویه
منابع روایی
آثار باقیه
رسایل صابی
دیوان انشاء
2008
08
22
227
274
https://hiq.bou.ac.ir/article_10853_91382867c1fb9b354170baf84e7d19c3.pdf