2024-03-29T19:02:08Z
https://hiq.bou.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=1081
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1391
13
شماره 3 - پاییز 91 - مسلسل 51
نقد و بررسی دیدگاه مستشرقان درباره اهداف غزوات و سرایای پیامبر اعظم از منظر اسناد تاریخی
حسین
عبدالمحمدی
هادی
اکبری
اهداف پیامبر اکرم(ص) از غزوات و سرایا مسیلهای مورد توجه مستشرقان و اندیشمندان غیر مسلمان است که آثار فراوانی درباره آن خلق کردهاند. بیشتر مستشرقان اهداف جنگهای پیامبر اکرم(ص) را مادّی و در راستای جنگها و غارتهای بدوی و سلطه سیاسی و اقتصادی پیامبر(ص) میدانند. این مقاله پس از بیان طبقهبندی شده سخنان مستشرقان، دیدگاه آنان را از منظر تاریخی ارزیابی میکند و با استناد به اسناد تاریخی نشان میدهد که جنگهای پیامبراکرم(ص) با انگیزه دفاع از اسلام و مسلمانان و با اهداف الهی و انسانی انجام گرفته و منزه از اتهامهایی است که مستشرقان درباره آن حضرت (ص) بیان کردهاند.
حضرت محمد(ص)
غزوات
سرایا
مستشرقان
تاریخ صدر اسلام
2012
09
22
7
39
https://hiq.bou.ac.ir/article_10905_bd8d3f6cf2c99a2c009e70dd5e0f3ade.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1391
13
شماره 3 - پاییز 91 - مسلسل 51
تجارت یمن پیش از ظهور اسلام
اصغر
محمود آبادی
معصومه
دهقان
حکومت های عربستان جنوبی و اعراب جنوبی، فعالیت گسترده ای در زمینه بازرگانی داشتند. اهمیت تجارت در شبه جزیره عربستان تا آن اندازه بود که دولت های جنوب و شمال شبه جزیره را می توان از پیامدهای رونق تجارت شمرد. سرزمین یمن به دلیل بهره مندی از مواهب طبیعی فراوان، موقعیت ویژه جغرافیایی، سلطه بر شاهراههای تجاری، داشتن معادن غنی و محصولاتی خاص مانند بخور و نیز فراورده های زراعی زیاد از دیرباز در شمار کشورهای ثروت مند بود. راه های خشک سرزمین های داخلی شبه جزیره با ساخت ایستگاه های تجاری به دست سلاطین یمن، به شاهراهی پر رونق و پر رفت و آمد تبدیل گریده بود. اما این برتری تجاری با طمع ورزی دولت های رقیب، رو به انحطاط و سقوط گذاشت و دوران طلایی تجارت اعراب رو به افول نهاد و در نتیجه اعراب، قرن پنجم میلادی را در حالی به نیمه رساندند که نظاره گر کشتی های تجاری و قافله های متعدد دولت های بیگانه بودند و خود نقش فعالی در تجارت نداشتند. این مقاله می کوشد درباره تجارت یمن به پرسش های زیر پاسخ دهد: موقعیت اقتصادی جنوب عربستان (یمن) چگونه بود؟ دولت های یمن چگونه شاهراه های تجاری جهان باستان را در اختیار خود داشتند؟ و علل و عوامل سقوط تجارت دریایی و خشکی یمن چه بود؟
یمن
تجارت
تجارت دریایی
دولت معین
دولت سبا
دولت حمیری
2012
09
22
41
82
https://hiq.bou.ac.ir/article_10906_6e0cec7e019993b6caa6ac93fe5adf2f.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1391
13
شماره 3 - پاییز 91 - مسلسل 51
اهمیت سیاسی اصفهان در دو قرن نخستین هجری
صالح
پرگاری
آرمان
فروهی
عادل
شعبانی مقدم
اصفهان در قبل و بعد از اسلام همواره نظاره گر تحولات مهم سیاسی، نظامی و اجتماعی بوده است. با حمله اعراب به ایران، شهرهای این سرزمین از جمله اصفهان از ابعاد ساختار شهری، ترکیب و بافت جمعیتی و نظام مالیاتی دچار تغییر چشمگیری شد. اصفهان در ابتدای عصر اسلامی، مانند بسیاری از سایر شهرهای ایران با اهمیّتی کمتر نسبت به دوره قبل به حیات شهری خود ادامه داد. گذشت زمان و آشنایی حاکمان جدید اسلامی با شهرهای ایران سبب شد که اصفهان مورد توجه و عنایت دوباره قرار گیرد و حتی جایگاه مطلوبتری نسبت به عصر ساسانیان پیدا کند. در این پژوهش با تکیه بر مطالعات کتابخانهای و با روش توصیفی- تحلیلی، فراز و فرودهای این شهر از اواخر دوره ساسانی تا پایان قرن دوم هجری ارزیابی میگردد.
اصفهان
اعراب
ساسانیان
امویان
عباسیان
2012
09
22
83
104
https://hiq.bou.ac.ir/article_10907_7502c26c173dcfbaa5d6b283af967254.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1391
13
شماره 3 - پاییز 91 - مسلسل 51
اسماعیلیان در الموت و جنوب ناحیه دریای مازندران پس از فتوحات مغول
شفیق
ویرانی
ساسان
طهماسبی
مورخان ایرانی به تبعیت از روایت های عینی عطاملک جوینی در تاریخ جهانگشا، نابودی کامل جامعه شیعه اسماعیلی با مرکزیت الموت را در جریان حمله مغولان در قرن سیزدهم میلادی/ هفتم هجری که جهان اسلام را به ویرانی کشید، ثبت کرده اند. در حالی که تحقیقات جدید نشان می دهند اسماعیلیان پس از حمله مغول، هم چنان به حیات خود ادامه دادند ولی فعالیت های دایمی آنها در جنوب دریای خزر ناچیز شمرده شده است. تناقض و اغراق در گزارش های جوینی و شکل اصلاح شده آنها بر اساس روایت مورخان دیگر، شواهد تواریخ محلی، کتاب های جغرافیایی و کتیبه ها به حضور دایمی اسماعیلیان در این ناحیه به روشنی اشاره دارند. این شواهد در قرن پانزدهم میلادی/ نهم هجری به وسیله نصایح شاهرخی و مدارک موجود در ادبیات فرقه ای شبه قاره هند تایید می شوند و هر دوی آنها، الموت را مرکز مهم اسماعیلیان در دوره پس از حمله مغول می دانند که صدقات اسماعیلیان به آن جا فرستاده می شد. علاوه بر این، منابع هندی، الموت را اقامتگاه اسلام شاه، امام اسماعیلی می دانند.
مغول
اسماعیلیان
الموت
مازندران
ایلخانان
نزاری ها
نصایح شاهرخی
2012
09
22
105
136
https://hiq.bou.ac.ir/article_10908_cdd18bdaab543a9928be4d0ca019dd66.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1391
13
شماره 3 - پاییز 91 - مسلسل 51
شالوده شکنی مونتسکیو در نگاه خاور شناسان به ایران و شرق مسلمان
علی اکبر
کجباف
اصغر
فروغی
اسماعیل
محمودی
نمایش و بازآفرینی ایران به عنوان یک «دیگری» برای غرب، یکی از مسایل مهم تاریخ روابط ایران و غرب است. تصویر ایران به عنوان دیگری غرب، ریشه در تاریخ یونان دارد، اما عصر روشنگری را میتوان سرآغاز نمایش هدفمند شرق و ایران به عنوان دیگری غرب تلقی کرد. مونتسکیو از نخستین متفکران غربی است که با کتاب نامه های ایرانی و بازآفرینی دو شخصیت «ازبک» و «ریکا»، دو مسافر خیالی از قلمروی صفویه، تلاش هدفمندی را برای شناخت غرب از طریق نمایش دیگری آغازکرد و در بنیادهای شناخت ایران و شرق مسلمان در ذهنیت انسان غربی سهیم و موثر گردید. این پژوهش بر آن است با مدد از دیدگاه دریدا درباره شالوده شکنی و آرای فوکو، لاکلاو و موفه و ادوارد سعید به بررسی شالوده شکنی رویکرد شرقشناسی مونتسکیو در کتاب نامه های ایرانی بپردازد. یافته های پژوهش نشان میدهد که هدف مونتسکیو بیش از آن که شناخت ایران و شرق باشد شناخت خود از طریق نمایش و بازآفرینی دیگری بوده است. این رویکرد به ایران و شرق مسلمان، رویکردی یک سویه و مبتنی بر پیش فرض های برتری طلبانه و تقابلی است که در رویکرد مونتسکیو و اغلب غربی ها، شکلی غالب به خود گرفته است و در چگونگی معرفی ایران و شرق مسلمان به جامعه غربی، نقشی اساسی داشته است.
شالوده شکنی
نامه های ایرانی
مونتسکیو
دیگری
شرق شناسی
2012
09
22
137
171
https://hiq.bou.ac.ir/article_10909_c1b4c785b740724e04322d5ca86e78cd.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1391
13
شماره 3 - پاییز 91 - مسلسل 51
جنگهای صلیبی؛ از ستیزه جویی بی ثمر تا پیآمدهای فرهنگی و علمی برای اروپاییان
دکتر فضل الله
ایرجی کجوری
جنگهای صلیبی (1096 ـ 1270 م) خشونتبارترین و خونینترین برخورد اروپای سده میانه با ملتهای مسلمان و تمدن اسلامی بود که خسارتهای انسانی و مادی فراوانی به دنبال داشت. این نبردها منجر به توسعه ارضی اروپا، نجات مزار مقدس، اشغال دایمی سرزمین فلسطین و تشکیل امپراتوری اروپایی در جنوب و شرق مدیترانه نشد اما پیآمدهای مهمی به ویژه برای اروپاییان داشت که از پایههای اصلی نهضت رنسانس در اروپا محسوب میشوند. در این مقاله به برخی از آثار و دلایل عدم کامیابی صلیبیان در بهرهمندی قابل قبول از تمدن و فرهنگ درخشان اسلامی اشاره شده است. سربازان و روستاییان گرسنه و محرومی که به دنبال شوالیههای ماجراجو و کشیشان متعصب برای فتح سرزمینهای اسلامی به راه افتاده بودند، فاقد فضیلت و استعداد کافی برای دریافت اندیشهها و دستآوردهای علمی و فرهنگی مسلمانان بودند. سبک زندگی شهرنشینی مسلمانان با وجود جذّابیت تاثیر چندانی در روش و منش زندگی مجاهدان صلیبی در بازگشت به سرزمینهایشان نگذاشت اما نباید انکار کرد که بذر تردید و بیاعتمادی به دین مسیحیت در ذهن و جان آنان رویید و در عصر روشنگری تردیدهای توده مردم، زمینههای نهضت اصلاح دینی را فراهم کرد. همچنین در میان مجاهدان متعصب صلیبی، افراد هوشیار و دانایی وجود داشتند که از سرمایه علمی و فرهنگی مسلمانان بهرهمند شدند که در این مقاله به آنان اشاره شده است.
جنگهای صلیبی
سده میانه
تمدن اسلامی
اروپا
دولتهای اسلامی
2012
09
22
173
187
https://hiq.bou.ac.ir/article_10910_22cd5ddb484120a6e4bcf167f0041d98.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2008-6431
1391
13
شماره 3 - پاییز 91 - مسلسل 51
بررسی تاریخی سهم زبان فارسی در فرهنگ مسلمانان چین از آغاز تا کنون
سید جلال
امام
پس از چند سده، حضور پراکنده بازرگانان مسلمان در شهرهای جنوبی، جنوب شرقی و شرقی چین و همزمان با لشکرکشی مغولان به شرق و پایهگذاری دودمان مغولی یوان، تعداد زیادی از مسلمانان منطقه آسیای مرکزی و غربی به چین مهاجرت کردند که در میان آنها، ایرانیها و فارسیزبانها سهم قابل توجهی داشتند. از اینرو فارسی در این دوره، یکی از سه زبان رسمی چین و اولین زبان رایج میان مسلمانان مهاجر به چین گردید. پس از فروپاشی حکومت مغولان و لزوم یادگیری زبان چینی برای مراوده با سایر مردم، زبان فارسی کمکم از زبان روزمره مسلمانان کنار گذارده شد اما به دنبال برپایی نظام آموزشی علوم دینی، جایگاه زبان فارسی در مساجد و کلاسهای درسی علوم دینی به قوت خود باقی ماند. همچنین با ورود تصوف به چین، متون فارسی به اندازه قابل توجهی گسترش یافت. در سده نوزدهم و نیمه اول سده بیستم، بانوان مسلمان با استفاده از کتابهای درسی فارسی به زبان و ادبیات فارسی در فرهنگ مسلمانان چین، رونقی دوباره بخشیدند. در سده بیستم اتفاقهایی رخ داد که سبب شد زبان فارسی تا میزان قابل توجهی از فرهنگ مسلمانان چین کنار گذاشته شود که در این میان میتوان به سرمایهگذاری کشورهای عربی برای جلب نظر دانشپژوهان مسلمان چینی و تلاش برای آموزش زبان و فرهنگ عربی اشاره کرد.
مسلمانان قوم خویی
دودمان مغولی یوان
نظام آموزشی علوم دینی
تصوف
نسخ خطی
زبان فارسی
2012
09
22
189
228
https://hiq.bou.ac.ir/article_10911_9e0c0ed5352df91c983dc6e07edf2c15.pdf