TY - JOUR ID - 63459 TI - پادشاه‌زدگی؛ غلبه نظامیان بر ساختار سیاسی ـ اداری خلافت عباسی JO - فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام JA - HIQ LA - fa SN - 2008-6431 AU - فرخنده زاده, محبوبه AD - استادیار دانشگاه فردوسی مشهد Y1 - 2017 PY - 2017 VL - 18 IS - شماره 1 - بهار 96، مسلسل 69 SP - 113 EP - 136 KW - خلافت عباسی KW - ترکان KW - ساختار خلافت KW - نظام دیوانی KW - جامعه‌شناسی تاریخی DO - 10.22081/hiq.2017.63459 N2 - خلفای عباسی بعد از تلاشی مستمر، با ایجاد شبکه‌ای منظم از داعیان و تبلیغات گسترده، توانستند حکومت را به دست گیرند. قدرت خلافت، تشکیل دیوان‌سالاری منسجم، ایجاد منصب دیوانی وزارت، تقسیم وظایف اداری، مشارکت عناصر غیرعرب در اداره حکومت و سازمان‌دهی ارتش از جمله تحولاتی بود که در ساختار سیاسی و اداری خلافت عباسی به وجود آمد. اما در مقطعی از تاریخ این دستگاه خلافت، تعادل و توازن قدرت تغییر کرد و اقتدار خلیفه به سستی گرایید و نیروهای سپاهی بر حکومت غلبه کردند. در نوشتار پیش رو سعی شده است استیلای نظامیان بر ساختار اداری و سیاسی حکومت عباسی از آغاز استیلای ترکان (218ق) تا ظهور آل بویه (حک. 322ـ448ق) و پی‌آمدهای آن، با شیوه توصیفی ـ تحلیلی و تعلیل داده‌های تاریخی مبتنی بر روش جامعه‌شناختی ماکس وبر مورد بررسی و بازکاوی قرار گیرد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که بعد از آن که خلفای عباسی توانستند اقتدار مقام خلافت و قدرت سیاسی حکومت را تثبیت و نهادینه کنند، ورود سپاهیان ترک و قدرت‌گیری نظامیان سبب شد مشخصات نظام پادشاه‌زدگی (سلطانیسم)، مانند خودکامگی حاکم، انحصارطلبی، گسترش دیوان‌سالاری و به خدمت گرفتن نیروهای نظامی با خاستگاه غلامی، به دستگاه خلافت راه یابد. نظام پادشاه‌زدگی پی‌آمدهایی برای خلافت عباسی داشت که مهم‌ترین آن عبارت است از: دگرگونی نظام سیاسی، افول قدرت خلیفه، برکناری تدریجی خاندان‌های دیوانی و تشکیل دولت‌های مستقل و نیمه‌مستقل UR - https://hiq.bou.ac.ir/article_63459.html L1 - https://hiq.bou.ac.ir/article_63459_e9bb27986887d5d5639bda5dbef7f062.pdf ER -