دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
17
شماره 1 - بهار 95 - مسلسل 65
2016
03
20
نقد و بررسی تاریخ ولادت و شهادت امام جواد (ع)
7
42
FA
یدالله
مقدسی
پژوهشگر پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع)، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
y.moqadasi@isca.ac.ir
تاریخ ولادت و شهادت امام جواد(ع) از جمله موضوعاتی است که گزارشهای تاریخی چندگانهای از آن، در منابع تاریخی آمده است. رسیدن به نتیجهای روشن در این گونه موارد، علاوه بر افزودن آگاهیهای قابل اعتماد درباره معصومان(ع)، به شناخت بهتر زمان صدور برخی روایات و رویدادها مدد میرساند. این مقاله برای تعیین زمان دقیق تولد و شهادت امام جواد(ع)، با بررسی گزارشهای موجود در منابع شیعه و اهل سنت درباره سال و ماه تولد امام(ع)، گزارشهای تولد آن حضرت در غیر سال 195 قمری و نیز گزارش تولد ایشان در دهم ماه رجب را نامعتبر و گزارش تولد آن حضرت در پانزدهم ماه رمضان سال 195 قمری را مستند و برتر از دیگر گزارشها شمرده است. این نوشتار، گزارشهای دال بر شهادت امام جواد(ع) در غیر سال 220 قمری را نیز دارای اعتبار ندانسته و گزارش شهادت آن حضرت در آخر ماه ذیقعده سال 220 قمری را برتر از دیگر گزارشها نهاده است.
امام جواد (ع),تاریخ امامت,سندپژوهی,نقد متن,حدیثشناسی
https://hiq.bou.ac.ir/article_19333.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_19333_4b960589888ebd52b8e0a7a825e84288.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
17
شماره 1 - بهار 95 - مسلسل 65
2016
03
20
پژوهشی در جایگاه کلامی بزنطی و منزلت وی نزد امام رضا(ع) و امام جواد(ع)
43
76
FA
نعمت الله
صفری فروشانی
دانشیار جامعة المصطفی العالمیة
nsafari8@gmail.com
محمدتقی
ذاکری
دانشجوی دکتری تاریخ اهل بیت(ع) جامعة المصطفی العالمیة
taghi.zakeri@yahoo.com
بررسی حیات فرهنگی و اجتماعی اصحاب امامان شیعه:، نظر تاریخپژوهان دهههای اخیر را به خود جلب کرده است. اغلب پژوهشهای جدید، احمد بن محمد بن عمرو بن ابینصر بزنطی (م221هـ.ق) را به عنوان یکی از اصحاب امام رضا(ع) مورد توجه قرار دادهاند اما به همراهی او با امام جواد(ع) و نیز جایگاه کلامی او به صورت بایسته نپرداختهاند. این نوشتار پس از مروری بر زندگینامه بزنطی، آرای کلامی او را موضوع بررسی خود قرار داده است و پس از ارائه تحلیلی درباره جایگاه او در بین جریانهای کلامی آن روزگار، روایات کلامی او را با تکیه بر محتوا و قالب بیان آن، گزارش کرده است؛ در ادامه، میزان و چگونگی ارتباط او با این دو امام را با استناد به شواهد تاریخی، مقایسه کرده و با اثبات این مدعا که پارهای از روایات بزنظی از امام رضا(ع)، در حقیقت منقول از امام جواد(ع) است، به این نتیجه رسیده است که وی، با وجود فاصله جغرافیایی که با اصحاب امام رضا(ع) داشت، توانست در عهد امام جواد(ع) هم جایگاه ویژه خود را در بین آنان حفظ کند.
کلیدواژگان: امام جواد(ع),امام رضا(ع),اصحاب امامان شیعه(ع),اصحاب ایرانی امامان(ع),احمد بن ابینصر بزنطی
https://hiq.bou.ac.ir/article_19334.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_19334_65e785e6c06797372d6079a9861beb44.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
17
شماره 1 - بهار 95 - مسلسل 65
2016
03
20
روششناسی مناظرههای امام جواد(ع)
77
102
FA
حمیدرضا
مطهری
0000-0002-5249-6568
استادیار پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
motahari50@gmail.com
مناظره به عنوان یکی از شکلهای گفتوگو و تبیین باورها، جایگاه مهمی در زندگی اجتماعی اهل بیت: دارد. امام جواد(ع) نیز در مناظرههای خود با گروهها و گرایشهای مختلف، با توجه به وضعیت و شرایط مخاطبان، از شیوههای متفاوتی بهره برده است که شناخت آنها میتواند بر آگاهیهای ما درباره آن حضرت و مسائل فرهنگی و اندیشهای زمان ایشان بیافزاید. این مقاله با اشاره به دو بعد رفتاری و استدلالی در مناظرات امام جواد(ع) بر این باور است که آن امام بزرگوار، ضمن رعایت جایگاه طرف مقابل و احترام به عقاید او و تحمل آن، از استدلالهای عقلی و دلایل نقلی و گاه روش ترکیبی، برای اثبات دیدگاه خود بهره میبرد. از سویی دیگر، استناد به آیات قرآن و سیره و سخن پیامبر(ص) جایگاه ویژهای در گفتوگوها و مباحثههای آن حضرت داشت. ایشان گاهی هم برای نقد عقاید و ادعاهای طرف مناظره از گزارههای مورد پذیرش مخاطب خود استفاده میکرد.
امام جواد(ع),سیره اهل بیت(ع),مناظره,آداب گفتوگو,تاریخ تشیع
https://hiq.bou.ac.ir/article_19363.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_19363_00d4298cf75abf3303d21d9b0f45ac51.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
17
شماره 1 - بهار 95 - مسلسل 65
2016
03
20
نقش اصحاب امام جواد(ع) در تاریخنگاری دوره عباسی؛ مطالعه موردی: اصحاب حاضر در قلمرو جغرافیایی ایران ( با توجه به نامه رسمی رئیس کارگروه تخصصی تخلفات پژوهشی دانشگاه اصفهان و احراز تخلف پژوهشی درون دانشگاهی ، این مقاله از فصلنامه حذف شد.)
103
122
FA
سید مصطفی
طباطبایی
دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان
dr.tabatabaey@gmail.com
سید احمد
عقیلی
استادیار و عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه سیستان و بلوچستان
seyedahmad.aghili@yahoo.com
سمانه
حجارپور خلج
کارشناس ارشد تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی
s.hajjarpoor.1364@gmail.com
بررسی فعالیتهای گوناگون اصحاب ائمه: ابعاد تازهای از تاریخ تشیع را باز مینُمایاند. نقش اصحاب ایرانی ائمه از جنبههای گوناگون قابل بررسی است و تأثیر آنها در تاریخنگاری را میتوان از جمله این نقشها برشمرد. بر اساس گزارش شیخ طوسی (م460هـ.ق) 37 تن از 116 نفر اصحاب امام جواد(ع) ایرانی بودند و تنی چند از آنان، در قالب نگارش کتاب و رساله در زمینه سیره، رجال، طبقات، ملاحم و مزارات، نوشتههای تاریخی قابل ملاحظهای پدید آوردند. این نوشتار ضمن معرفی این آثار، نقش آنها را در تحریفزدایی از تاریخنگاری رسمی دوره عباسی و ثبت رویدادها بر اساس معیارهای مکتب اهل بیت(ع) بررسی کرده است.
امام جواد(ع),اصحاب ایرانی امامان شیعه(ع),تاریخنگاری,تاریخنگاری اسلامی,خلافت عباسی
https://hiq.bou.ac.ir/article_19364.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_19364_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
17
شماره 1 - بهار 95 - مسلسل 65
2016
03
20
مناسبات امام جواد(ع) با شیعیان ساکن منطقه جبال ایران
123
154
FA
سید محمود
سامانی
دکتری تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، عضو هیأت علمی پاره وقت گروه تاریخ پژوهشکده حج و زیارت و مدرس دانشگاه معارف اسلامی
mahmud.samani@gmail.com
فرایند و چگونگی مناسبات اهل بیت(ع) با ایرانیان، یکی از مهمترین مباحث تاریخ ایران در دوره اسلامی به شمار میرود. امام جواد(ع) در عمر کوتاه خود، با وجود محدودیتهای بسیار، به روشهای مختلف با شیعیان ساکن در ایران به ویژه در منطقه جبال (جبل) مانند قم، همدان و ری ارتباط داشت. این نوشتار پس از مروری بر مفاهیم اصلی استفاده شده در مقاله و اشاره به شرایط زیست اجتماعی امام جواد(ع)، کوشیده است با استناد به انواع گزارشهای تاریخی، شکلهای تعامل امام جواد(ع) با شیعیان ساکن در قم، همدان، ری، قزوین، آوه، کاشان، اصفهان و دینور را، که در قالب تماسها، مکاتبات، روابط مالی و تعیین وکیل بروز یافته است، بررسی کند. یافتههای این پژوهش نشاندهنده گسترش مناسبات امام جواد7 با ایرانیان در مقایسه با امامان پیش از ایشان است.
امام جواد(ع),تاریخ اهل بیت (ع),ایالت جبال,تاریخ تشیع,شیعیان ایران
https://hiq.bou.ac.ir/article_19365.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_19365_f2489593da9b4d6b7a43ce19bb2fee84.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
17
شماره 1 - بهار 95 - مسلسل 65
2016
03
20
بررسی نظریه شیخ مفید درباره شهادت امام جواد(ع)
155
178
FA
مصطفی
صادقی
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و دانشجوی دکتری رشته تاریخ اهل البیت(ع) جامعة المصطفی العالمیة
sadeqi48@yahoo.com & sadeqi48@isca.ac.ir
مسأله شهادت یا مرگ طبیعی امامان شیعه(ع) از جمله مسائلی است که نظر شیعهپژوهان را به خود جلب کرده است. شیخ صدوق (م381هـ.ق) شهادت همه ائمه(ع) را بخشی از اعتقادات شیعه شمرده است ولی شیخ مفید (م413هـ.ق) با تردید در این حکم عام، شهادت بیشتر امامان: از جمله امام جواد(ع) را نپذیرفته و بر این باور است که امام(ع) به مرگ طبیعی رحلت کرده است. اختلاف نظر این دو عالم بزرگ، با توجه به جایگاه بلندی که دارند، منشأ بحثهای گوناگونی در سالهای اخیر شده است. این نوشتار با تفکیک سه رویکرد تاریخی، روایی و کلامی در بررسی این موضوع، کوشیده است با تکیه بر شواهد تاریخی، اختلاف این دو عالم بزرگ شیعی را نتیجه دو رویکرد متفاوت در بررسی موضوع بداند و نشان دهد این دو دیدگاه با یکدیگر قابل جمعند.
امام جواد(ع),شهادت امامان شیعه(ع),رحلت امامان شیعه(ع),شیخ مفید,شیخ صدوق
https://hiq.bou.ac.ir/article_19366.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_19366_d879f72b9ab7c8ebe8886533dc4cc55c.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
17
شماره 1 - بهار 95 - مسلسل 65
2016
03
20
خوانش و بررسی روایات مربوط به خَیزُران، مادر امام جواد(ع)
179
212
FA
ناهید
طیبی
سطح 3 و پژوهشگر و مدرس جامعة الزهرا(س) و دانشجوی دکتری تاریخ اهل بیت(ع) موسسه آموزش عالی بنت الهدی
tayyebi110@yahoo.com
نقد درونی و بیرونی روایات مربوط به خویشاوندان و نزدیکان ائمه(ع) میتواند پارهای ابهامهای تاریخی را برطرف کند و گوشههای تاریک از تاریخ زندگی معصومان(ع) را روشن سازد. درباره مادر امام جواد(ع) آمیختهای از اطلاعات درست و نادرست در منابع تاریخی آمده است. این نوشتار پس از توضیح درباره مهمترین مفاهیم استفاده شده در مقاله و بررسی نامها، کنیه، تبار، مکان تولد و مدفن خیزران، مادر امام جواد(ع)، کوشیده است سه روایت اصلی دربردارنده اطلاعات درباره این بانوی بزرگوار را با بهرهگیری از روش سنجش دادههای تاریخی بررسی کند. این سه روایت که با توجه به محتوای آن، میتوان آنها را «روایت درخواست ابلاغ سلام به بانو از سوی امام کاظم(ع)»، «روایت ولادت امام جواد(ع)» و «روایت قیافهشناسی» نامید، به لحاظ سند قوت چندانی ندارد. با این حال، بخشی از مفاد روایت اول و سوم به دلیل همسویی با مفاد روایات معتبر و دیگر قرائن تاریخی، قابل پذیرش به نظر میرسد.
امام جواد(ع),خیزران,مادر امام جواد(ع),روایات شیعی,نقد روایت
https://hiq.bou.ac.ir/article_19367.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_19367_7f1b77a941cd0cae984fdf06ab6195a5.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
17
شماره 1 - بهار 95 - مسلسل 65
2016
03
20
غالیان دوره امام جواد(ع) و نوع برخورد آن حضرت با آنها
213
238
FA
یدالله
حاجی زاده
استادیار و عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
hajizadeh30@yahoo.com
یکی از جریانهای فکری که امامان شیعه(ع) همواره با آن مبارزه میکردند، جریان فکری غلو است. بررسی منابع مختلف رجالی، فرقهشناختی و تاریخی نشان میدهد این جریان فکری که از دورههای قبل از زندگی امام جواد(ع) آغاز شده بود، در دوره آن حضرت هم تداوم یافت و ایشان همانند دیگر امامان:، به مقابله با آن پرداخت. این مقاله پس از توضیح درباره مفهوم غلو و انواع آن، مهمترین افراد غالی و نیز افکار غالیانه عصر امام جواد(ع) را برشمرده است، که برخی از اهل سنت با باورهای غالیانه درباره دو خلیفه نخست را هم دربرمیگیرد، و سپس با بیان اقدامات امام همچون اعلام بیزاری از آنان، نقد اندیشههای ناصواب آنان با استدلال به آیاتی از قرآن و احادیثی از پیامبر اکرم(ص)، روش برخورد امام(ع) با ایشان را تبیین کرده است.
امام جواد(ع),سیره اهل بیت(ع),غلو,غالیان,جریانهای شیعی,غالیان سنی
https://hiq.bou.ac.ir/article_19368.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_19368_12410a66fca255250a2c82bed40713b3.pdf