دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
4
شماره 3 - پاییز - مسلسل 15
2003
09
23
استقرار و تحکیم خلافت در مدینه
5
24
FA
هادی
عالم زاده
استاد گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامى دانشگاه تهران
پیامبر خداصلى الله علیه وآله پس از هجرت به مدینه توفیق یافت تا به یارى مهاجر و انصار دشمنان اسلام (مشرکان، منافقان و یهودیان) را به تسلیم در برابر حکومت اسلامى مدینه وادارد و دامنهى اقتدار حکومت اسلامى را تقریباً بر همهى جزیرة العرب بگسترد، اما در ماههاى آخر زندگى با آشوبهاى اهل ردّه و مدّعیان پیامبرى روبهرو شد و هم در این احوال، به ملکوت اعلى پیوست. حکومت نوپاى اسلامىِ مدینه به یارى صحابهى فداکار و به زعامت نخستین خلیفه، براى حراست از اسلام و تحکیم حکومت مدینه به پا خاست. این مقاله در سه محور (تجهیز جیش اسامه، ارتداد قبایل و فتوحات در خارج از مرزهاى جزیرة العرب) به تبیین این اقدامات مىپردازد.
دولتْشهر,مدینه,سپاه اسامه,اهل ردّه,پیامبران دروغین,فتوحات
https://hiq.bou.ac.ir/article_8003.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_8003_83ec59e1f0d85109cdedc54233291480.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
4
شماره 3 - پاییز - مسلسل 15
2003
09
23
محمد بن ابى حذیفه
25
38
FA
محمد حسین
رجبی دوانی
دانشجوى دکترى تاریخ و تمدن ملل اسلامى، دانشگاه تهران
«محمدبن ابىحذیفه»، از صحابهى رسول اکرم صلى الله علیه وآله و فرزند ابوحذیفة بن عتبة بن ربیعة بن عبد شمس بن عبد مناف قریشى است که در مهاجرت پدر و مادرش به حبشه در آنجا به دنیا آمد. وى پسر دایى معاویة بن ابىسفیان و پرورش یافتهى دست عثمان بن عفان خلیفهى سوم است؛ با این حال، نسبت به آن دو بغض داشت و حامى امیرالمؤمنین على علیه السلام بود. وى در قیام مردم مصر بر ضد خلیفهى سوم نقش مهمى داشت و بعد از اخراج فرمانرواى عثمان از مصر، مدت زمانى بر این استان مهم حکومت کرد.<br /> حکومت محمدبن ابىحذیفه بر مصر مسلم، ولى نحوهى دستیابى وى به قدرت و زمان امارت و سرانجامِ وى در نقلهاى تاریخى بسیار مغشوش و مختلف آمده است. در این مقاله، ضمن بیان مهمترین روایات در این باب، تلاش گردیده تا از میان آن نقلها آنچه به حقیقت نزدیکتر است ارائه شود.
صحابه,محمدبن ابى حذیفه,مصر,امیرالمؤمنین على علیه السلام,عثمان بن عفان
https://hiq.bou.ac.ir/article_8004.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_8004_0573f805c9c9b46506909d7930370e23.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
4
شماره 3 - پاییز - مسلسل 15
2003
09
23
بلاط الشهداء
39
48
FA
زهرا
قنبری
دانشجو
منیره
شیبانی
دانشجو
«بلاط الشهداء» نام جنگى است که در سال 114 قمرى / 732 میلادى در نزدیکى کوههاى پیرنه، میان دو شهر تور و پواتیه بین مسلمانان، به رهبرى عبدالرحمن غافقى، و مسیحیان، به رهبرى شارل مارتل، رخ داده است که سرانجام این جنگ به کشته شدن عبدالرحمن غافقى انجامید. بعد از این شکست هرگونه لشکرکشى مسلمانان به غرب با شکست مواجه شد و وحدت مسلمانان در اندلس خدشهدار گردید و حاکمیت مسلمانان در اندلس روبه ضعف نهاد.
اندلس,بلاط الشهداء,نبرد تور,نبرد پواتیه,عبدالرحمن غافقى,شارل مارتل
https://hiq.bou.ac.ir/article_8005.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_8005_0720235be2dd44b68ae05de3242a0195.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
4
شماره 3 - پاییز - مسلسل 15
2003
09
23
شخصیت و آثار ابن قتیبهى دینورى
49
78
FA
علی
سالار شادی
دانشجوى دکترى تاریخ دانشگاه تبریز.
قرن سوم هجرى از نظر گسترش علوم معقول و فرهنگ اسلامى، یکى از اعصار درخشان تاریخ تمدن اسلامى است که خود مدیون کوشش دانشمندان بسیار است.<br /> یکى از این عالمان ابن قتیبه دینورى (213 - 276 ق)، مؤلف دهها کتاب در موضوعات علوم اسلامى، ادب و تاریخنگارى است که علىرغم معروفیت زیاد، خود و آثارش کمتر مورد توجه بودهاند. ابن قتیبه مؤلف چند اثر برجستهى تاریخى همچون عیون الاخبار، المعارف و... نیز هست که به خاطر شخصیت علمى نویسنده و قدمت آثارش از مهمترین منابع تاریخى دربارهى اوضاع سیاسى، فرهنگى و نظامىِ سه قرن نخست اسلامى و حتى قبل از اسلام به شمار مىروند.<br /> در این مختصر ضمن بیان احوال ابن قتیبه، آثار تاریخى او به بحث گذاشته شده است.
ابن قتیبه دینورى,تاریخنگارى,کتاب المعارف,کتاب عیون الاخبار,الامامة و السیاسة
https://hiq.bou.ac.ir/article_8006.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_8006_3e1e5db23c074ac20a8a7d4dfb25ae67.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
4
شماره 3 - پاییز - مسلسل 15
2003
09
23
اندیشه هاى حسن صبّاح در باب امامت و حجّت
79
98
FA
عبدالله
رجایی
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل
این پژوهش ضمن بررسى نوآورىهاى مذهبى حسن صبّاح، به نقش وى در بنیان نهادن دعوت جدید اسماعیلى و بحث از آراى او دربارهى جایگاه امام در سلسله مراتب این آیین و ضرورت تعلیم از امام، همچنین تأثیر این اصلاحات مذهبى در جامعهى اسماعیلى ایران و چگونگى قرار گرفتن این داعى اسماعیلى در رهبرى جنبش نزاریان مىپردازد.<br /> یافتههاى این پژوهش بیانگر آن است که حسن صبّاح با ارائهى آموزههاى تازهى مذهبى، ضمن اصلاحات بنیادىِ ساختارِ این آیین، آن را با مقتضیات سیاسى و اجتماعى آن عهد هماهنگ ساخت. این رویکرد مصلحتجویانه و عمیقاً مذهبى سبب شد تا تعالیم این داعى تحت عنوان «دعوت جدید» شهرت پیدا کند. وى به یارى این اندیشههاى تازه، ضمن متحد ساختن نزاریان ایران، نیرو و آرمانهایى تازه بدانان داد و با رهبرى خویش، در مقام «حجت» امام غایب، جامعهى نزارى را به سمت کسب توانمندىهاى سیاسى نیز سوق داد.
حسن صباح,دعوت جدید,مقام امام,تعالیم امام,اسماعیلیان ایران,جنبش نزارى,حُجّت
https://hiq.bou.ac.ir/article_8007.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_8007_8690c98c26fb8b76021dd403dc56fae0.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
4
شماره 3 - پاییز - مسلسل 15
2003
09
23
طب و داروسازى در اندلس
99
126
FA
زهرا
الهویی نظری
استادیار دانشگاه الزهراء.
بررسى جایگاه مسلمین در تاریخ علوم و توانمندىها و نوآورىهاى آنان در این عرصه، از مباحث ضرورى و مهمى است که اهتمام بدان موجب تعدیل اندیشهى رایج افراطى در زمینهى تاریخ علم مىگردد. این مقاله برآن است که تاریخچهاى مختصر از پزشکى اندلس در عصر اسلامى و نوآورىهاى پزشکان مسلمان در این زمینه را به نحوى اجمالى بازگو نماید و سهم اندلس را در پیشبرد علم طب و داروسازى و نیز انتقال آن به اروپا را ارزیابى کند.
اندلس,طب,جراحى,داروشناسى
https://hiq.bou.ac.ir/article_8008.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_8008_1baaa120acfd76798ab3f05bf9441426.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
4
شماره 3 - پاییز - مسلسل 15
2003
09
23
منصب چراغچى باشى در عتبات عالیات
127
156
FA
امیر هوشنگ
بختیاری
پژوهشگر
پادشاهان مختلف ایران پس از اسلام، با توجه به ارادت و علاقهى شدید مردم ایران به امامان شیعه و حرمهاى شریف ایشان در عتبات عالیات و بنا به برخى اعتقادات و ملاحظات عقیدتى و سیاسى، توجه ویژهاى به آبادى، توسعه و تکریم این اماکن و شهرهاى مقدس مبذول داشتند، از جمله اقدامات آنها اهداى چهلچراغها، قندیلها و شمعدانهاى گرانبها بود. براى روشن نگاهداشتن و حفاظت یک یا چند چهلچراغ و شمعدان، یک متولى از طرف دولت ایران تعیین مىشد که به وى چراغچى مىگفتند.<br /> در این مقاله پس از مقدمهاى کوتاه، با استفاده از کتابهاى مربوط و اسناد وزارت خارجه، اقدامات پادشاهان ایران نسبت به عتبات عالیات، منصب چراغچىباشى و وظایف و مسائل مرتبط بدان مورد بررسى قرار مىگیرد.
امامان شیعه,عتبات عالیات,چهلچراغ,چراغچى باشى
https://hiq.bou.ac.ir/article_8009.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_8009_5a31a28c375299e68501faf7c0d831a2.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
4
شماره 3 - پاییز - مسلسل 15
2003
09
23
نهضت ترجمه، گفتگویى میان تمدن یونانى و تمدن اسلامى
157
176
FA
فرانتس
روزنتال
نویسنده
نگار
ذیلابی
عضو هیأت علمى دانشنامهى جهان اسلام.
n.zeilabi@gmail.com
مقاله حاضر، مقدمه ى فرانتس روزنتال خاورشناس بزرگ آلمانى، بر کتابى است که وى در آن، تلاش نموده با جمع آورى قسمتهایى از آثار کلاسیک اسلامى، که در واقع ترجمه یا اخذ و اقتباسى از آثار متقدّم یونانى بودند، تأثیرات تمدن یونانى را بر فرهنگ اسلامى نشان دهد. هدف اصلى این اثر، توضیح کمیّت و کیفیت آشنایى مسلمانان با میراث کلاسیک یونان و مجراهاى متنوعى است که از طریق آنها این میراث بر تفکر غنى اسلامى در اعصار بعد مؤثر واقع شد. روزنتال در مقدمهاى تحلیلى - ترجمه حاضر - به بحث دربارهى اهمیت کلى مواجههى اسلام با میراث کلاسیک یونان مىپردازد و اصرار دارد که این مواجهه را باید آغاز تحولّى شگرف و ثمربخش در تاریخ تمدن بشر دانست. او از این رهگذر، بخش غربى عربستانِ مرکزى را پارهاى - هر چند بسیار دور افتاده - از جهان هلنیستى باستان تلقى مىکند و با عطف توجه به تحول فرهنگى شبه جزیره پس از ظهور اسلام و مرورى بر نهضت ترجمه در قرون اولیهى اسلامى، بر اهمیت تاریخى اقتباس مسلمانان از میراث کلاسیک یونان تأکید مىکند.
یونان,عربستان,هلنیسم,نهضت ترجمه,علوم
https://hiq.bou.ac.ir/article_8010.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_8010_00cf97f230e8f805a5dba5323c9ec7f9.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
4
شماره 3 - پاییز - مسلسل 15
2003
09
23
سفرهاى علمى ابن عساکر در ایران
177
196
FA
صلاح الدین
منجد
نویسنده
محسن
جعفری مذهب
دانشجوى دکترى تاریخ ایران اسلامى - دانشگاه شهید بهشتى.
ابن عساکر (د. 571 ق) دانشمند نامدار مسلمان، همانند دیگر دانشمندان مسلمان، براى یافتن علم و گردآوردى مواد مورد نیاز پژوهشهاى خویش، بیشتر سرزمینهاى پهناور اسلامى را درنوردید. بهرهگیرى از مکاتب مختلف علمى و حوزههاى گوناگون در سرزمینهاى متفاوت اسلامى، نه فقط مدیون نبود مرزهاى امروزین، بلکه مدیون همت دانشمندانى بود که کسب علم را در چین، و صید دانش را حتى در دل منافق و دشمن، از واجبات دینى خود مىشمردند. ابن عساکر نیز، مانند دیگر همکاران خود، منابع دریافت علم خود را معرفى مىکرد؛ و چه موهبتى براى ما ارزشمندتر از اینکه از استادان ایرانى و ایرانى تبار فراوانى بهره برده است.
ابن عساکر,اربعینیات,البلدانیات,رحله
https://hiq.bou.ac.ir/article_8011.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_8011_474cacc57f45418f7d0573b0719d3433.pdf