دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
13
شماره 4 - زمستان 91 - مسلسل 52
2012
12
21
معرفت تاریخی و عینیت تاریخ از نظرگاه مقریزی
7
36
FA
زهرا
روح اللهی امیری
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
صادق
آئینه وند
استاد دانشگاه تربیت مدرس
پرسش از امکان معرفت تاریخی و عینیت تاریخ یکی از دغدغههای مهم فیلسوفان انتقادی تاریخ در گذشته و امروز بوده است. این پرسش که ارتباط مستقیم با مقوله علمیت تاریخ دارد خواستار آن است که تاریخ باید فارغ از هرگونه نگاه شخصی و ارزشی عرضه گردد و در این صورت است که میتواند در جایگاه علمی قرار گیرد. بنابراین اهمیت این موضوع با بررسی آثار تاریخی مورخان مسلمان به جهت واکاوی مفهوم عینیت تاریخ و امکان معرفت تاریخی مورد اهتمام نویسنده قرار گرفت. مفاهیمی چون امکان معرفت تاریخی و عینیت تاریخ و مباحثی چون دخالت ارزشها و گزینش در تاریخ، چارچوب این تحقیق را تشکیل میدهند. نویسنده در این مقاله بر آن است تا به بررسی دیدگاه تقیالدین مقریزی (م. 845) در قالب مفاهیم گفته شده بپردازد. در پژوهش انجام شده مشخص گردید مقریزی حصول شناخت تاریخی را امکانپذیر میداند و راه وصول آنرا محدود به ابزارهای مادی و حسی نمیداند. از طرف دیگر از دادههای مقریزی چنین بر میآید که عینیت فارغ از ارزش گذاری محال است اما نه به بهای تأثیر ارزشها برای تحریف یا همسو سازی تاریخ با پیش فرضهای مقبول مورخ.
: تاریخنگاری,مقریزی,معرفت تاریخی,عینیت تاریخ,ارزشها در تاریخ,گزینش در تاریخ
https://hiq.bou.ac.ir/article_5175.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_5175_d2c0636938bb0e698bc2d133c8ffa2d2.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
13
شماره 4 - زمستان 91 - مسلسل 52
2012
12
21
سنتهای تاریخی و اجتماعی از دیدگاه رسول خدا صلی الله علیه واله وسلم
37
69
FA
سید حسین
فلاح زاده
استادیار دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
hossain270@gmail.com
زهره
باقریان
کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
خداوند در حیات فردی و اجتماعی انسان، سنتهای گوناگونی دارد و برای امور مختلف، ضابطه و قانون ویژهای قرار داده است و روش خاصی را اعمال میکند. کارهای او در آفرینش و تدابیرش در امور عالم بیهوده و بیحساب نیست. سنت و روش او در خلق و تدبیر اجتماع بر اساس قانون و اسبابی ویژه است. <br />شؤون گوناگون زندگی اجتماعی انسان، شکلهای گوناگون حکومت، معیشت، آداب و رسوم، روابط متغیر، جنگ، صلح، خوشبختی و بدبختی در ابعاد مختلف زندگی بشر، بر قوانین ثابت و روشهای تغییر ناپذیر الهی استوار است. پژوهش حاضر، روایتهای نبوی ناظر به جامعه، تاریخ، سنتها و قوانین اجتماعی ـ تاریخی را بررسی میکند تا نشان دهد سنتهای مختلفی مانند سنت تغییر احوال جهان ،هلاکت جوامع و عوامل متعدد آن، ارسال رسل، استدراج، ابتلا، امهال و مجازات در کلام پیامبر6بازتاب یافته است.
پیامبر صلی الله علیه واله وسلم,قانونمندی,سنتهای تاریخی,سنتهای اجتماعی,اصالت فرد,اصالت جامعه
https://hiq.bou.ac.ir/article_5176.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_5176_1dd8fd9c6b9ddc09a48ce000700a8ca1.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
13
شماره 4 - زمستان 91 - مسلسل 52
2012
12
21
بررسی تاریخی روزه عاشورا در صدر اسلام
71
94
FA
حمید رضا
مطهری
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
مهدی
رفیعا
کارشناسی ارشد تاریخ اسلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
استحباب و سنت بودن روزه عاشورا، همواره مورد توجه اهل سنت بوده است و بر آن تأکید میشود. از طرفی این روز در نزد شیعیان اهمیت ویژهای دارد و روزه آن را نه تنها سنت و مستحب نمیدانند بلکه آن را بدعت و مکروه میشمارند. بررسیهای تاریخی و روایی چنین مینمایند که روزه عاشورای صدر اسلام نه در ماه محرم، بلکه در روز دهم ماه تشری بوده است که روزه یهود با نام <em>«کیپور» </em>و <em>«عاسور» </em>در آن واقع میشود. علت اشتباه این روز با دهم محرم، تشابه در تلفظ است که عرب هر دو روز را <em>«عاشورا» </em>میخواند و از طرفی روزه آن روز نیز با وجوب روزه رمضان نسخ شده است. احیای این حکم منسوخ، نه تنها سنت نیست بلکه بدعتی است که از سوی افراد همسو با سیاستهای اموی ترویج گردیده است. بر این اساس، تبیین علمی این امر میتواند در کاهش تنشهای فرقهای و مذهبی مؤثر باشد. این نوشتار بر آن است تا پس از اشاره به آرای فقهی و روایتهای این واقعه در منابع فریقین، با رویکردی تاریخی آن به این پرسش پاسخ دهد که ریشه روزه عاشورای صدر اسلام از کجاست و در عصر نبوی چه حکمی داشته است؟
روزه عاشورا,عاسور,ماه تشری,کیپور,عصر نبوی,بدعت
https://hiq.bou.ac.ir/article_5177.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_5177_99dc2d4742565fb3e5e538f9f6139958.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
13
شماره 4 - زمستان 91 - مسلسل 52
2012
12
21
رفتار شناسی امام رضا علیه السلام در جریان غلو
95
131
FA
نعمت الله
صفری فروشانی
دانشیار جامعة المصطفی العالمیة
nsafari8@gmail.com
زهرا
بختیاری
کارشناس ارشد تاریخ اسلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
پدیدة غلو آفتی است که به دلایل مختلف در میان شیعیان، مانند دیگر گروههای اسلامی و غیر اسلامی راه یافت و عدهای را به بیراهه کشاند. عقاید غالیان شیعی دارای نظم و انسجام خاصی نبود، ولی بنیان عقاید آنها بر درجة خدایی و الوهیت قائل شدن برای پیامبر اعظم6 و به مقام خدایی و نبوت رساندن ائمه معصوم: استوار بود. غالیان با افکار و گفتار خود، اصل توحید را هدف قرار میدادند. در نتیجه با توجه به اهمیت مسئله، ائمة شیعه از راههای مختلف و به شدت با غلو و غالیگری به مبارزه میپرداختند و افکار و گفتار غالیان را نفی میکردند. در این راستا امام رضا علیه السلام به شدت با غالیان برخورد کرد و آنها را طرد و لعن نمود. بررسی مواضع امام رضا علیه السلام پس از بیان پارهای از افکار، گفتار و رفتار غالیان آن زمان، موضوع نوشتار حاضر است.
امام رضا علیه السلام,رفتارشناسی,غالیان,غلو,الوهیت
https://hiq.bou.ac.ir/article_5178.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_5178_ccb09640b8ba01bef7f5f8ec0ffceb22.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
13
شماره 4 - زمستان 91 - مسلسل 52
2012
12
21
سیاست مذهبی حکومت ایلخانی؛ تسامح یا آشفتگی مذهبی؟
133
154
FA
علیرضا
کریمی
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز
منوچهر
صمدی وند
دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه تبریز و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.
مغولان نخستین مهاجمان غیرمسلمانی بودند که توانستند بر بخش گستردهای از جهان اسلام مسلط شوند و خلافت عباسی را از میان بردارند. عقاید شمنی و غیر دینی مغولان و بیتوجهی آنان به مسأله دین سبب شد که سیاستهای آنان در عرصه مذهبی دچار سردرگمی و آشفتگی شود که گاه از این امر با عنوان سیاست تسامح دینی یاد میشود. این موضوع به عنوان پرسش اصلی این مقاله، بدین شکل مطرح میشود که آیا ایلخانیان در برابر مسائل مذهبی، سیاست تسامح دینی در پیش گرفتند یا بیاعتقادی آنها به دین، منجر به آشفتگیِ سیاستهای مذهبی در قلمروی آنها شد؟ و پیآمد سیاست مذهبی آنان برای دنیای اسلام، بهویژه سرزمین ایران چه بود؟ بررسی تمایلات دینی متفاوت و گاه متضاد ایلخانان مغول، طی یک قرن حکومت بر ایران نشان میدهد که سیاستهای آنان بیش از آنکه متأثر از نگاه تساهلی باشد به سبب بیاعتقادی به هرگونه باور دینی بود و تحت تأثیر مسائل و روابط سیاسی با قدرتهای پیرامونی، فعالیتهای شخصیتهای برجسته دیوانی و تحرک زنان با نفوذ حرم سلطان تغییر میکرد و بر شرایط مسلمانان به طور عام و شیعیان به طور خاص تأثیر میگذارد.
ایلخانان,تسامح مذهبی,آشفتگی مذهبی,مسیحیت,بودیسم,تشیع
https://hiq.bou.ac.ir/article_5179.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_5179_a949b00b2443ea804682c8975b5889c2.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
13
شماره 4 - زمستان 91 - مسلسل 52
2012
12
21
نقش ایرانیان مهاجر در آناتولی با تأکید بر دوره تیموری و اوایل دوره صفوی
155
181
FA
ولی
دین پرست
استادیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز
آناتولی از مناطقی است که گروههای زیادی از ایرانیان در طول تاریخ به آنجا مهاجرت کردند و زبان و ادب فارسی را در این سرزمین گسترش دادند. در دوران تیموریان و اوایل دوران صفویه، به دلیل تحولات سیاسی ایران و جاذبهای که سلاطین عثمانی برای جلب اهل علم و هنر به استانبول ایجاد کرده بودند، روند مهاجرت ایرانیان به آناتولی بیشتر شد. در نتیجه این امر، گروه زیادی از عالمان، شاعران و هنرمندان ایرانی راهی استانبول و سایر شهرهای آناتولی شدند. آنان آثار ادب فارسی را به آناتولی بردند و در این سرزمین به نسخه برداری و نگارش کتابهای فارسی پرداختند. تعدادی از آنان که وارد دربار سلاطین عثمانی شدند به رواج بیشتر زبان فارسی و آثار ادبی همت گماشتند. هرکدام از این مهاجران در زمینه کتابت، نسخهبرداری، تذهیب و مصور کردن کتابها و یا تدریس و نگارش کتابهای علمی در زمینه ریاضیات، نجوم، شعر، ادب فارسی، فلسفه، حکمت، موسیقی و طب از سرآمدان عصر خود بودند. در این پژوهش، نقش این دسته از مهاجران در توسعه آثار ادبی فارسی در آناتولی بررسی میگردد.
آناتولی,مهاجران ایرانی,عثمانی,زبان فارسی,تیموریان
https://hiq.bou.ac.ir/article_5180.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_5180_082df12a819d2664232ec65552bcc0cf.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام
2008-6431
2783-414X
13
شماره 4 - زمستان 91 - مسلسل 52
2012
12
21
نظام وقف در بیمارستانهای دورة اسلامی از ابتدا تا آغاز عثمانی
183
212
FA
اصغر
منتظر قائم
دانشیار گروه تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان
شمس
حسینی
کارشناس ارشد زبان و ادبیات عرب دانشگاه رازی کرمانشاه
کیومرث
عظیمی
دکتری تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان
نظام وقف در میان مسلمانان به سبب تأکید فراوان قرآن، سنت نبوی6 و تشویق ائمه اطهار7 گسترش چشمگیری داشت. وسعت روند بیمارستان سازی در سراسر قلمرو اسلامی از اندلس در غرب تا ماوراءالنهر و هند در شرق اسلامی، نشان دهنده اهتمام خاص و ویژه تمدن اسلامی به امور پزشکی و درمانی جامعه است. در ابتدا بودجه و هزینههای مصرفی بیمارستانهای اسلامی به وسیله بانی و یا حاکم سازنده بنا تأمین میشد اما خیلی زود مسلمانان دریافتند برای استمرار کار بیمارستانها با نظام وقف است؛ زیرا با مرگ سازنده بیمارستان و یا عدم علاقه جانشینان وی در اختصاص بودجه به بیمارستان و یا ضعف اقتصادی دولتها در مراحل بعد، اداره امور بیمارستان مختل میشد. هنگامی که بیمارستانها، املاک و مستغلاتی موقوفه داشتند و از درآمد آنها هزینههای خود را تأمین میکردند، استمرار کارشان مستقل از ضعف و افول دولتها و حاکمان تداوم مییافت و عموم مردم نیز فارغ از هر نژاد، مذهب و مسلکی میتوانستند به صورت رایگان از خدمات آنها بهرهمند شوند. بررسی تاریخی منبع درآمد بیمارستانهای اسلامی که تکیهاش بر موقوفات بود، هدف این نوشته است.
وقف,نظام وقف,بیمارستان,املاک,مستغلات
https://hiq.bou.ac.ir/article_5181.html
https://hiq.bou.ac.ir/article_5181_218889e846dae96e3e3845a9eb73d20f.pdf