ORIGINAL_ARTICLE
مناسبات اجتماعی و تعاملات فکری امامیه با خوارج در عصر صادقین(ع) (94-148 ه.ق)
مناسبات اجتماعی و تعاملات فکری امامیه با دیگر جریانهای مذهبی در دوران حضور ائمه(ع)، مسئلهای است که با وجود آثاری که درباره آن پدید آمده است به پژوهشهایی تازه نیاز دارد. این مقاله با هدف کشف چگونگی این تعاملات میکوشد با شرح عمیق و گسترده عصر صادقین:(94ـ 148ه.ق) به عنوان یک زمینه، مناسبات اجتماعی و سپس تعاملات فکری و علمی امامیه با خوارج را در دو بخش جدا از هم بررسی کند.
نتیجه این پژوهش نشان میدهد که امامیه در این دوره با راهبری امام باقر(ع)و امام صادق(ع)در کنار مخالفت با هرگونه برخورد عجولانه با اقدامات خوارج، با انگیزه هدایتگری و جذب در پی ارتباط با آنها بودند و همزمان، با افکار نادرست آنها مقابله علمی میکردند.
https://hiq.bou.ac.ir/article_67349_0284ab72ca3e2e05ba36538d4bc903ba.pdf
2019-09-23
7
30
10.22081/hiq.2019.67349
امام باقر(ع)
امام صادق(ع)
امامیه
خوارج
تعاملات مذهبی
رمضان
محمدی
rmohammadi@rihu.ac.ir
1
استادیار تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
AUTHOR
محمدعلی
توحیدی نیا
ma.tohidinia@gmail.com
2
طلبه حوزه علیمه قم و کارشناسی ارشد تاریخ تشیع پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
AUTHOR
روح الله
توحیدی نیا
roholahtohidi@yahoo.com
3
طلبه حوزه علمیه قم و دانشجوی دکتری رشته تاریخ اسلام دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بازشناسی تاریخ آغاز پرداخت و دریافت خُمس؛ بررسی انتقادی دیدگاه بازتاب یافته در کتاب «مکتب در فرایند تکامل»
پرداخت خمس غنایم جنگی و دیگر درآمدها از واجباتی است که در قرآن مجید به آن تصریح شده است. بیشتر علمای شیعه بر این باور هستند که مطالبه و دریافت خمس از سوی اهل بیت(ع) و پرداخت آن از سوی شیعیان از صدر اسلام آغاز شده بود، اما نویسنده کتاب «مکتب در فرآیند تکامل» بر این باور است که این امر به عنوان یک واجب شرعی و به صورت نظاممند از اواخر دوران امامت امام جواد(ع) آغاز شده است.
مقاله حاضر، دیدگاه بازتاب یافته در این کتاب را با رهیافت تاریخی ـ حدیثی و با روش تحلیلی ـ اجتهادی نقد و بررسی میکند. همچنین میکوشد، اثبات نماید که مطالبه خمس از سوی اهل بیت(ع) و پرداخت آن به وسیله شیعیان از زمان امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) وجود داشته است و در برخی از دورانها به دلایلی مانند مشکلات امنیتی و معاف شدن شیعیان از پرداخت خمس، اشارهای به آن در متون تاریخی نشده است.
https://hiq.bou.ac.ir/article_67350_6495fd66c01d2cb7a092faa955622fa4.pdf
2019-09-23
31
58
10.22081/hiq.2019.67350
منابع مالی اهل بیت(ع)
خمس
شیعیان
نقد تاریخی
کتاب مکتب در فرایند تکامل
جواد
سلیمانی امیری
soleimani@qabas.ne
1
دکتری مدرسی معارف اسلامی با گرایش مبانی نظری اسلام، دانشیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل گفتمان حدیثی شیعه؛ مطالعه موردی کتاب الحجة در کافی
نقش خوانشهای گوناگون میراث حدیثی شیعه در شکلدهی به کنش کاربران گفتمانهای شیعی و کشمکشهای گفتمانی بر سر تفسیری صحیح از این میراث، بازاندیشی جوامع حدیثی را بسیار ضروری ساخته است. بررسی کتاب الحجة از مجموعهحدیثی کافی به عنوان یک نمونه برای این بازاندیشی با بهرهگیری از روش تحلیلِ انتقادیِ گفتمان، موضوع مقاله حاضر است. بر اساس پیشفرض این روش، هر متن فقط برساخته بافتار تاریخی خود نیست و میتواند با یک کنش بیناگفتمانی به یک راهبرد گفتمانی آفرینشگر تبدیل شود و نقشی برسازنده نسبت به بافتار تاریخی خود اجرا کند.
کاربست این روش برای تحلیل کتاب الحجة نشان میدهد که شیخ کلینی (د.329ه.ق) به منظور یافتن راهی برای برونرفت از بحرانهای جامعه شیعه در عصر غیبت صغرا که با فراگیر شدن عقلگرایی شیعی همزمان بود، دست به کنشی بیناگفتمانی زد. بر این اساس، او در کنار پذیرش دیدگاه حدیثگرایان قم درباره علم ائمه(ع)، میکوشید از برداشت متهم به تقصیر آنان فاصله بگیرد و با برجسته ساختن باورهای معطوف به وحیانی و الهامی بودن منابع علم ائمه(ع)، حیاتی تازه به عقل شیعی در آن شرایط بحرانی دهد.
https://hiq.bou.ac.ir/article_67351_335dd680634c762fa61dcd050c66e404.pdf
2019-09-23
59
92
10.22081/hiq.2019.67351
آموزه امامت
کتاب الکافی
کلینی رازی
تحلیل انتقادی گفتمان
حدیثپژوهی
سعید
موسوی سیانی
saeidmoosavi_1369@yahoo.com
1
فارغ التحصیل دکتری تاریخ اسلام از دانشگاه شیراز
AUTHOR
سجاد
مرادی
sajjad67moradi@gmail.com
2
دانشجوی دکتری تاریخ اسلام در دانشگاه لرستان
AUTHOR
محمد باقر
دالوندی
saeeddalvandi88@gmail.com
3
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث در دانشگاه اراک
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تأثیر سادات آلزباره بر گسترش تشیع در نیشابور در قرن چهارم هجری
نیشابور به عنوان یکی از مراکز تسنن و محل برخورد اندیشهها و گرایشهای فکری ـ مذهبی در سدههای اولیه اسلامی در روندی تدریجی به تشیع گرایید. نقش فعالیتهای سادات آلزباره در سده چهارم هجری بر گسترش و تثبیت جایگاه شیعیان در این شهر، موضوع مقاله حاضر است. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی و واکاوی اسناد تاریخی به این نتیجه رسیده است که زمینه آماده نیشابور، سیاستهای ویژه این خاندان، فعالیتهای فرهنگی و مذهبی آنها از زمان ورود به این شهر تا اواخر سده چهارم هجری و منصبی که بر عهده داشتند، سبب تحول تدریجی در وضعیت شیعیان و تبدیل آنها به یکی از قطبهای مذهبیِ فعال نیشابور شد.
https://hiq.bou.ac.ir/article_67352_887928165548812c463c29fc327f93dc.pdf
2019-09-23
93
122
10.22081/hiq.2019.67352
آلزباره
سادات
نیشابور
تحول مذهبی
تاریخ محلی
محمد
نوید فر
mnavidfar@ymail.com
1
دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ تشیع دانشگاه فردوسی مشهد.
AUTHOR
لیلا
نجفیان رضوی
najafian@um.ac.ir
2
استادیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد (نویسنده مسئول)
AUTHOR
محمود
مهدوی دامغانی
mahdavi@yahoo.com
3
پژوهشگر تاریخ اسلام.
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نگاهداری یا از میان بردن آثار تاریخی با موضوعیت مجسمه و نقاشی از منظر فقهی و حقوقی
اهمیت آثار تاریخی و باستانی در بعد هویت ملی و هویت واحد بشری از یک سو و تخریب گسترده آنها از سوی گروههای افراطی مذهبی از سوی دیگر، مسئله نگاهداری از این آثار را در کانون توجه نهادهای جهانگردی و میراث فرهنگی، مانند یونسکو قرار داده است. مقاله حاضر میکوشد این موضوع را با تکیه بر آثار دارای مجسمه یا نقاشی و با استفاده از روش سندپژوهی از دیدگاه قرآن، فقه امامیه و حقوق کیفری ایران بررسی کند.
نتیجه این مقاله نشان میدهد که بر اساس آیات قرآن کریم، نگاهداری این آثار و جلوگیری از تخریب آنها برای عبرتآموزی از سرانجام گذشتگان ضروری است. همچنین در دیدگاه فقه امامیه، تخریب این آثار جایز نیست و مشمول حکم حرمت است و قانونگذار در مواد 558 تا 569 قانون مجازات اسلامی برای تخریبکنندگان این آثار مجازات تعیین کرده است.
https://hiq.bou.ac.ir/article_67354_2f3192051a859a88ddabd5ab78fa8052.pdf
2019-09-23
123
156
10.22081/hiq.2019.67354
آثار تاریخی
آثار باستانی
میراث فرهنگی
فقه مجسمهسازی
فقه نقاشی
اردوان
ارژنگ
arzhang@haeri.ac.ir
1
الهیات، دکتری فقه و حقوق، دانشیار دانشگاه آیت الله حائری میبد یزد
AUTHOR
سید احمد
میرخلیلی
dmirkhalili@gmail.com
2
الهیات، دکتری فقه و حقوق، استادیار دانشگاه آیت الله حائری میبد یزد
AUTHOR
مهدی
بیژنی
mahdi.bijani@gmail.com
3
الهیات، دانشجوی دکتری فقه و حقوق جزا، دانشگاه آیت الله حائری میبد یزد
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل بحران اقتصادی مصر در سالهای 796 تا 806 قمری؛ نمونهای از روش تاریخنگاری مقریزی (د.845 ق)
مطالعات روششناختی مورخان مسلمان میتواند بخشی از میراث گذشتگان را بازنمایی کند و الگوهایی را برای پژوهش، پیش روی تاریخ پژوهان قرار دهد. مقاله حاضر میکوشد با بررسی تحلیل تقیالدین احمد مقریزی (د.845 ق) درباره بحرانهای اقتصادی مصر، دریچهای به سوی شناخت روششناسی او بگشاید.
نتیجه این مقاله نشان میدهد که مقریزی با مبنا قرار دادن یک فرضیه، ارائه نمونههایی عینی از مشاهدات خود و مقایسه و تطبیق نمونههای تاریخی با نمونههای مشابه این بحرانها در دوره خود توانسته است بین متغیر بحران قحطی مصر و سیاستهای پولی دولت، ارتباطی علّی ـ معلولی برقرار کند و نظریهای درباره ارزش ذاتی پول ارائه نماید. این نظریه، جایگاه مقریزی را بالاتر از دیگر اقتصاددانان عرصه پول قرار میدهد.
https://hiq.bou.ac.ir/article_67355_32d4cc9aa410b39e6f37433addbaf9c8.pdf
2019-09-23
157
182
10.22081/hiq.2019.67355
تقیالدین احمد مقریزی
مصر
روششناسی تاریخی
بحران اقتصادی
نظریه پول
زهراء
روح اللهی امیری
z.rooholahiamiri@yahoo.com
1
استادیار گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم(ع)
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
قلندران حیدری در جامعه خراسان عهد مغول و ایلخانی
قلندران حیدری یکی از گروههای فرهنگی و مذهبی اثرگذار در جامعه خراسان عهد مغول و ایلخانی بودند. مقاله حاضر در پی بررسی بستر تاریخی، سیاسی و امنیتی ظهور این گروه و تعامل آنها با دیگر طریقتهای صوفیانه و آداب و تشکیلات آنها است. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تأکید بر میراث ادبی و تصوف ایران اسلامی به ویژه خراسان، پس از بررسی زمینههای پیدایش این گروه، برای آگاهی از تبار آنها، تاریخ زندگی قطبالدین حیدر زاوهای که انتساب گروه به وی است و ارتباط وی با معاصرینی، چون سیف-الدین باخرزی و عطار نیشابوری و روابط این گروه با طریقت چشتیه را بررسی میکند. ساختار تشکیلاتی گروه، آداب و رسوم آنها، تشریفات ورود اعضای جدید به آن، دو دوره خوشنامی و بدنامی تاریخ آنها و چگونگی و چرایی پیدایی هر یک و سرانجام قضاوت تاریخ درباره آنها از دیگر مطالبی است که مقاله حاضر به آن میپردازد.
https://hiq.bou.ac.ir/article_67356_b62b7f2549244edf5edb6021d401c506.pdf
2019-09-23
183
224
10.22081/hiq.2019.67356
قلندران حیدری
قطبالدین حیدر زاوهای
خراسان
صوفیان
عصر ایلخانان
عبدالرئوف
نصیری جوزقانی
abdorraoufnasiri@gmail.com
1
دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه تبریز
AUTHOR
علیرضا
کریمی
alireza_karimi_46@yahoo.com
2
دانشیار تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه تبریز
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
عوامل گسترش هژمونی شیعه در عصر صفویه
ابعاد فرهنگی ـ مذهبی دوران صفویه (907 – 1187ق) و ریشههای اندیشهای آن، کم و بیش به وسیله پژوهشگران بررسی گردیده است. با این حال، کاربست برخی نظریهها میتواند نگاههای تحلیلی و تعلیلی را برای واکاوی دورههای تاریخی و گذارهای فرهنگی قوت بخشد. مقاله حاضر میکوشد براساس نظریه هژمونی گرامشی به عنوان یکی از مهمترین نظریههای سیاسی _ فرهنگی قرن بیستم میلادی و با تکیه بر اسناد تاریخی و روش توصیفی_ تحلیلی، عوامل هژمونی فرهنگی شیعه را در دوران صفویه بررسی نماید.
بر اساس یافتههای این مقاله، مواردی مانند توسعه سازمان روحانیت در نقش یک نهاد اندیشهمحور، حمایت از فقهای برجسته به عنوان نخبگان فرهنگی برای گسترش مذهب رسمی حکومت، ترویج آیینهای مذهبی برای کامیابی در رویارویهای فرهنگی و اهتمام به مقدسات شیعه با هدف یکسانسازی فرهنگ عامیانه از عوامل ایجاد این هژمونی بوده است.
https://hiq.bou.ac.ir/article_67357_6aad0f40d929057cd23dc14963659e0b.pdf
2019-09-23
225
258
10.22081/hiq.2019.67357
صفویه
هژمونی فرهنگی
فرهنگ شیعی
نظریه گرامشی
روحانیان شیعه
طاهره
رحیم پور ازغدی
rahimpoor@um.ac.ir
1
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
علیرضا
آزاد
alirezaazad@um.ac.ir
2
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR