ORIGINAL_ARTICLE
روایتهای عاشورایی الأخبارالطوال دینوری در میزان نقد و بررسی
بازتاب مقتل الحسین(ع) در الأخبارالطوال با وجود مشابهتهایی که با گزارشهای عاشورایی تاریخ طبری دارد، دارای تفاوتهایی با آن و دیگر مقتلها است که واکاوی و بازخوانی آن را ضروری میسازد. این مقتل که اخباری منفرد درباره عاشورا در آن یافت میشود، در برخی موارد با وقایع حتمی و گزارشهای تاریخی ناسازگار است و در مواردی دیگر، گزارشهایی خدشهپذیر در باره شأن امام معصوم(ع)و خاندان ایشان در آن وجود دارد که اساسی برای سخن علمای شیعی و یا سنّی در قرنهای بعد شده است. در این مقاله تلاش میشود با روش کتابخانهای و رویکردی تحلیلی ـ انتقادی، پس از ارزیابی شخصیت نویسنده و توضیحاتی درباره کتاب وی، گزارشهایی که نخستین بار در این کتاب آمده است، واکاوی شوند
https://hiq.bou.ac.ir/article_67075_f249f59250cfbb77c18babc3eade0add.pdf
2019-06-22
7
40
10.22081/hiq.2019.67075
الأخبارالطوال
مقتل الحسین)u(
عاشورا
تحریف عاشورا
دینوری
محسن
رفعت
mohsenrafaat@gmail.com
1
استادیار و عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه حضرت معصومه (سلام الله علیها) قم
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی سبک مناظراتی امام رضا(ع)
مناظره یکی از شیوههای تبلیغی پیامبران و اولیای الهی برای دعوت مردم به سوی توحید و حلّ اختلافات دینی است که در آیاتی از قرآن کریم بر آن تأکید شده است. گفتوگوی میان اسلام با ادیان مختلف از دوره نبوی شروع گردید و در عصر جانشینان آن حضرت(ص) ادامه یافت و در عصر رضوی به اوج خود رسید. این مقاله به این نتیجه دست یافته است که امام(ع)با تکیه بر گونهای خاص از مخاطبشناسی، متناسب با درک مخاطب، پیامهای خویش را ارائه میکردند و به منظور افزایش اثرگذاری، علاوه بر استناد به متون مقدّس مخاطبان، از انواع روشهای ادبی و بلاغی، مانند به کارگیری صنعت تکرار، توجّه به آهنگ کلمات، تصویرسازی، تسلسل و نظم منطقی مباحث، ارائه برهان به شیوه حصر عقلی، هماهنگی لفظ با معنا، انتخاب آگاهانه واژگان و بهکارگیری ساختارهای تأکیدی استفاده میکردند.
https://hiq.bou.ac.ir/article_67076_a4e5c6bbf9fa46ea624ce9082b7bec20.pdf
2019-06-22
41
78
10.22081/hiq.2019.67076
امام رضا(ع)
تاریخ امامت
مناظره
گفتوگوی بین ادیان
مخاطبشناسی
سیاوش
یاری
s.yari@ilam.ac.ir
1
دانشیار گروه تاریخ اسلام دانشگاه ایلام
AUTHOR
مهدی
اکبرنژاد
m.akbarnezhad@ilam.ac.ir
2
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه ایلام
AUTHOR
مرتضی
اکبری
om.akbari@ilam.ac.ir
3
استادیار گروه تاریخ اسلام دانشگاه ایلام
AUTHOR
پیمان
صالحی
salehi@ilam.ac.ir
4
استادیار گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه ایلام (نویسنده مسئول)
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
جستاری تاریخی در اصالت مقبره حر بن یزید ریاحی
مجموعه رویدادهای مربوط به واقعه عاشورا، نیازمند پژوهش و بازخوانی است. مقاله حاضر با محور قرار دادن پرسشی درباره اصالت تاریخی مقبره حر بن یزید ریاحی(۶۱ه.ق) به بررسی دو دیدگاه در این زمینه میپردازد. برخی از محققان، مستند به برخی گزارشهای تاریخی بر این باورند که طایفه حر پس از حادثه عاشورا، جسد مطهر او را در مکانی که به عنوان مقبره ایشان معروف است، به خاک سپردند و از نبش این قبر به وسیله شاه اسماعیل(۹۳۰ه. ق) و سیره مردم برای زیارت حر به عنوان گواه درستی ادعای خود یاد میکنند. در مقابل این دیدگاه، برخی دیگر بر این باورند که جسد مطهر حر به همراه دیگر شهدا در قبری دسته جمعی و در روضه حسینی به خاک سپرده شده است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به این نتیجه رسیده است که به استناد منابع کهن و معتبر، حر بن یزید در روضه حسینی و همراه دیگر شهدا، به خاک سپرده شده است
https://hiq.bou.ac.ir/article_67077_315230b90057a310da36be9e68fc1434.pdf
2019-06-22
79
98
10.22081/hiq.2019.67077
کربلا
حر بن یزید
عاشورا
شهدای کربلا
شاه اسماعیل صفوی
ابراهیم
صالحی حاجی آبادی
salehi.ebrahim114@gmail.com
1
دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه باقر العلوم(ع) نویسنده مسئول
AUTHOR
سیدابراهیم
سرپرست سادات
sarparastsadat@gmail.com
2
استادیار دانشگاه علامه طباطبائی
AUTHOR
رضا
رمضانی
ramazanireza19@yahoo.com
3
عضو هیئت علمی دانشگاه آیت الله بروجردی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نهادهای آموزشی خراسان در عهد عباسیان با تکیه بر عصر خلافت مأمون ( 198 - 218 ه ق )
رونق فرهنگی عصر اول عباسی، اقتدار و تسامح نسبی خلفا و دولتمردان این عصر و شرایط اقتصادی و اجتماعی حاکم بر قلمرو اسلامی، زمینههای بهرهگیری مسلمانان را از میراث فرهنگی دیگر ملل، مانند نهادهای آموزشی هموار کرد و امکان تحقق بخشی از آموزههای اسلامی را در علمآموزی و مدنیت فراهم آورد. در این میان خراسان دارای جایگاهی ویژه بود و با توجه به عوامل و زمینههای زیر در عرصه علم و آموزش، رشدی فراوان یافت و مراکز آموزشی نوظهوری در آنجا پدید آمدند. عواملی مانند جایگاه ویژه خراسان در تکوین و تحکیم قدرت بنیعباس، استقرار و تعلق خاطر مأمون به این منطقه، علاقهمندی مأمون به علم، حضور امام علی بن موسی(ع)در این منطقه و نقش ایشان در فعالیتهای علمی و سرانجام موقعیت ویژه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خراسان که با پیدایش حکومتهای محلی بر ظرفیتهای آن افزوده شد در این امر تأثیر فراوانی داشتند. بررسی سیر تحول علمی و آموزشی خراسان با تأکید بر جایگاه مراکز آموزشی عصر امارت و خلافت مأمون و واکاوی تأثیرگذاری شرایط سیاسی بر آن، به ویژه سهم دولتمردان این عصر، مسئلهای است که مقاله حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع دست اول در پی تبیین آن است.
https://hiq.bou.ac.ir/article_67078_2c669c647459ce96a44e85436edb02b7.pdf
2019-06-22
99
128
10.22081/hiq.2019.67078
خراسان
نهاد علم
نهاد آموزش
مأمون
تمدن اسلامی
سید ابوالفضل
رضوی
abolfazlrazavi@khu.ac.ir
1
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه خوارزمی
AUTHOR
حسن
زندیه
zandiyehh@yahoo.com
2
استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران
AUTHOR
کمال
ظریفیان منش
kamalzarefyan@gmail.com
3
دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ اسلام دانشگاه خوارزمی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی انتقادی مقاله « بررسی تحلیلی تاریخ نگاری روایی امامیه تا نیمه قرن پنجم »
مقاله پیشرو، نقدی بر مقاله «بررسی تحلیلی تاریخنگاری روایی امامیه تا نیمه قرن پنجم» است که در شماره 64 فصلنامه تاریخ اسلام انتشار یافته است. مقاله مذکور با طرح پرسشِ تاریخنگاری روایی امامیه از چه ویژگیهایی برخوردار است؟ میکوشد با بررسی ویژگیهای اینگونه از تاریخنگاری و واکاوی انگیزه محدثان تاریخنگار و مقایسه رویکرد آنان در گزارش رویدادهای تاریخی با دیدگاه تاریخنگاران، تحلیلی بر تاریخنگاری روایی امامیه ارائه دهد، اما به دلایل روششناختی و محتوایی به این هدف دست نیافته است. یافتههای پژوهش حاضر نشان میدهند که مقاله مذکور، به دلیل عدم ارائه تعریف دقیق از مفاهیم و صدور احکام کلی، عدم توجه به گونهشناسی منابع تاریخی و حدیثی، عدم شناسایی و جداسازی اخبار تاریخی از غیر آن، برخورد گزینشی در انتخاب اخبار برای ارائه تحلیلی کلی، گاه خلط میان کتابهای تاریخی و حدیثی و کمدقتی در مثالها و عناوین، تنها به بیان نقدهایی در باره حدیثنگاری امامیه پرداخته و از اثبات فرضیه خود بازمانده است
https://hiq.bou.ac.ir/article_67079_2e4df7866158500fdf47cc14c74c73f8.pdf
2019-06-22
129
172
10.22081/hiq.2019.67079
تاریخنگاری روایی
امامیه
محدثان شیعه
حدیثنگاری شیعیان
نقد تاریخی
امیر
اشتری تلخستانی
amir41323@mihanmail.ir
1
دانشجوی دکترای تاریخ اسلام مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
AUTHOR
محمد جواد
یاوری سرتختی
javadyavari@yahoo.com
2
عضو گروه تاریخ مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع)
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بایستههای همگرایی ژرف نگر در باب تاریخنگاری روایی امامیه
واکاوی مقاله «بررسی انتقادی مقاله بررسی تحلیلی تاریخ نگاری روایی امامیه تا نیمه قرن پنجم» که در این شماره از فصلنامه تاریخ اسلام به چاپ رسیده است، نشان میدهد، حدود پنجاه مورد از نسبتهایی که به مقاله «بررسی تحلیلی تاریخ نگاری روایی امامیه تا نیمه قرن پنجم» داده شده است، با واقعیت سازگار نیست و بسیاری از اشکالهایی که بیان شده است، ریشه در پیشداوریهای حاکم بر مقاله نقد دارد و در نتیجه تقریری متفاوت از مفاد مقاله اصلی دارد. با این وجود، برخی اشکالها درباره استناد، ارجاع و دلالت یکی از شواهد پذیرفتنی است. با توجه به آوردههای این نقد، اکنون با اطمینان بیشتری میتوان درباره ماهیت متفاوت تاریخنگاری روایی امامیه سخن گفت. همسویی پژوهشگران در باور به ضرورت بررسی عمیق تأثیر روش و رویکرد محدثان بر آثار تاریخی آنها میتواند گامی رو به جلو برای دستیابی به نقطه کانونی مقاله اصلی و اهداف علمی مطرح در آن باشد
https://hiq.bou.ac.ir/article_67080_7596c8796db8f652b53e4dbfeffc2905.pdf
2019-06-22
173
202
10.22081/hiq.2019.67080
تاریخنگاری شیعه
تاریخنگاری روایی
محدثان شیعه
نقد متن
روح الله
توحیدی نیا
roholahtohidi@yahoo.com
1
دانشآموخته حوزه علمیه قم و دانشجوی دکتری دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
اتابکان زنگی و خلافت عباسی؛ واگرایی ها، هم گرایی ها
اتابکان زنگی حکومتی ترکتبار بودند که به طور رسمی از سال 521 هجری در موصل به قدرت رسیدند و تا سال 624 هجری بر پارهای از مناطق شمال عراق حکومت کردند. این حکومت به دلیل شرایط ویژه جهان اسلام در آن روزگار، مناسبات مهمی با قدرتهای زمانه خود؛ یعنی امپراتوری بیزانس، امارتهای انطاکیه و رها، پادشاهی اورشلیم و خلافت عباسی برقرار کرد. پژوهش حاضر با رویکرد تاریخی و با روش توصیفی ـ تحلیلی، تحول مناسبات اتابکان زنگی با خلافت عباسی و شرایط، علل و روند آن را بررسی نموده است و به این نتیجه دست یافته است که مناسبات این دو دولت، متأثر از سیاستهای داخلی دو طرف و شرایط زمانه، از مرحله واگرایی به مرحله همگرایی گذر کرده است
https://hiq.bou.ac.ir/article_67081_8393d2ec0286db412113a5f38e5d53f0.pdf
2019-06-22
203
232
10.22081/hiq.2019.67081
اتابکان زنگی
موصل
خلافت عباسی
شمال عراق
مناسبات سیاسی
حمید
مظفری
hmozaffari@yahoo.com
1
کارشناسی ارشد تاریخ اسلام
AUTHOR
سیداحمد
عقیلی
seyedahmad.aghili@yahoo.com
2
استادیار وعضوهیات علمی گروه تاریخ دانشگاه سیستان وبلوچستان
AUTHOR
مصطفی
پیرمرادیان
m.pirmoradian@ltr.ui.ac.ir
3
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نسبت سنجی گفتمان ملی گرایی ایرانی با گفتمان صفویه
ملیگرایی ایرانی از گفتمانهایی است که با مفصلبندی دالهای گوناگون سعی میکند، مدلول هویت ایرانی را پابرجا نماید و در فضای معنایی خود، آن را تثبیت کند. از سویی دیگر، ظهور دولت صفویه در سال 907 هجری با محوریت دال مذهب، دولتی مقتدر و یکپارچه در سرزمینی ایجاد کرد که در طول تاریخ با عنوان ایران از آن یاد میشود. وجود دالهای مشترک بین این دو گفتمان، این پرسش را مطرح میکند که گفتمان ملیگرایی ایرانی و گفتمان صفویه چه رابطهای میتوانند با یکدیگر داشته باشند و دالهای مشترک در این دو گفتمان در چه معناهایی رسوب یافته و چیره شدهاند؟ به سبب آنکه غیر و غیریتسازی جایگاه مهمی را در صورتبندی گفتمانی به خود اختصاص داده است، مقاله حاضر با بهرهگیری از روش تجزیه و تحلیل گفتمان لاکلا و موفه(Laclau and Mouffe) به این نتیجه رسیده است که در نگاه اول، دالهای مشترکی در دو گفتمان ملیگرایی و گفتمان صفویه مشاهده میشوند که یکسان به نظر میرسند ولی تحلیل فضای گفتمانی آنها، مشخص میسازد که نشانههای این دو گفتمان در دو فضای معنایی متفاوت شکل گرفتهاند و دلیل عمدة مشترک بودن ظاهری دالها، به سبب در اولویت بودن سیاست و دستیابی به هژمونی در هر دو گفتمان است که سبب میشود هر دوی آنان بکوشند که هرگونه عامل افزایش اقتدار را از حوزة گفتمانگونگی خارج سازند و در مفصلبندی گفتمانی خود وارد نمایند
https://hiq.bou.ac.ir/article_67082_effc5771dd33acb4eeb7a726de2e8439.pdf
2019-06-22
233
272
10.22081/hiq.2019.67082
تحلیل گفتمان
ملیگرایی ایرانی
تاریخ ایران
صفویه
هویت ایرانی
ابوالقاسم
عارف نژاد
arefnejad2010@gmail.com
1
استادیار گروه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، دانشگاه پیام نور
AUTHOR
علی
طهوری نیا
ali.tahourinia@gmail.com
2
کارشناس ارشد تاریخ تشیع، دانشگاه پیام نور
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
روند شکل گیری عثمانی در روزگار تکوین ( 716 - 804 ق ) ؛ از غازی گری تا دولت یابی
خلافت عثمانی به عنوان آخرین امپراتوری اسلامی، در دوران شکل گیری، مراحل مختلفی را پشت سر نهاد. قوس صعودی این دستگاه حکومتی از بیگنشین ساده به ترتیب به سوی امارت، دولت و خلافت نشان دهنده چند مرحله، جابهجایی اندیشه سیاسی ـ نظامی قدرت در آن است. دست یافتن این سلسله به سازماندهی سیاسی ـ نظامی در یک دوره تاریخی، ریشه در شکست سلجوقیان روم، جغرافیای متصرفات و انگاره آنها درباره فتوحات دارد. البته در این میان، نقش ساختار دینی منطقه آناتولی، ترکگرایی در این منطقه، اندیشه غزا و غازی گری ترکان و فرآیند سقوط امپراتوری بیزانس را نباید از نظر دور داشت. مقاله پیش رو با روش توصیف و تحلیل دادهها بر آن است که با واکاوی ساختار قبایلی زندگی ترکان، میراث عثمانیان از سلجوقیان، گفتمانهای اعتقادی در فتوحات عثمانی، بهره گیری عثمانی از اندیشههای صوفیانه، گزینش فقه حنفی و نقش سیاسی زبان ترکی نشان دهد که خلافت عثمانی در سده نخست حیات خود از آغاز فتوحات عثمان (716 ق) تا فترت حاصل از پیروزی تیمور بر بایزید(804 ق)؛ یعنی از غازی گری تا تشکیل دولت، چهار مرحله را پشت سر گذاشته است.
https://hiq.bou.ac.ir/article_67083_dd13c682ade5dfe3c69f27825051dc6a.pdf
2019-06-22
273
316
10.22081/hiq.2019.67083
خلافت عثمانی
عثمان غازی
اورخان بیگ
مراد اول
بایزید اول
احمد
فلاح زاده
ahram12772@yahoo.com
1
دانش آموخته حوزه علمیه قم و دکترای دانشگاه مذاهب اسلامی تهران
AUTHOR